Tăng trưởng kinh tế Việt Nam dự báo đạt khoảng 5,3% trong cả năm 2020

Báo cáo thường niên Kinh tế Việt Nam 2020 với tên gọi Củng cố điểm tựa tài khóa cho phát triển vừa được công bố ngày 17/6 cho thấy dự báo thương mại, đầu tư và tăng trưởng toàn cầu tiếp tục thu hẹp đáng kể trong năm 2020. Tuy nhiên, dịch bệnh Covid-19 cũng là cơ hội để tái cấu trúc nền kinh tế theo những hướng hoàn toàn mới. Giãn cách xã hội và làm việc từ xa có thể thay đổi thói quen làm việc của nhân loại và mang đến các động lực mới cho tăng trưởng dưới những hình thức mới. 

Nhìn lại bức tranh kinh tế Việt Nam 2019, mặc dù nền kinh tế đã đạt không ít những thành tựu, tiếp tục hoàn thành các chỉ tiêu kinh tế - xã hội mà Quốc hội đề ra cho năm. Tuy nhiên, những thành công này đang dựa trên một nền tảng vĩ mô còn thiếu chắc chắn và tiềm ẩn nhiều rủi ro. Cơ cấu kinh tế còn thiếu vững chắc với khu vực doanh nghiệp tư nhân ở dưới mức tiềm năng và vẫn còn phải chịu rào cản từ môi trường thể chế và kinh doanh trong nước. 

Báo cáo cũng nêu chính sách tài khóa không tạo nên những thay đổi tích cực trong cơ cấu thu ngân sách, trong khi nợ công cao, thâm hụt ngân sách không nhiều chuyển biến và khối tài sản nhà nước ngày càng thu hẹp. Điều này đồng nghĩa với việc Việt Nam đang thiếu đệm tài khóa để đối phó với các cú sốc bên ngoài. 

TS. Nguyễn Đức Thành, đồng chủ biên Báo cáo

Vấn đề “chi qua thuế” - một thuật ngữ mới ở Việt Nam cũng được đề cập dù ở nước ta việc này chưa được tính toán đầy đủ và công khai. Tại các nước phát triển, chi qua thuế đã được thống kê và công bố công khai định kỳ từ những năm 1970. Tính toán chi tiêu thuế của nhóm tác giả cho thấy ưu đãi thuế đang được tập trung vào nhóm doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài và thuộc ngành công nghiệp (nhất là ngành chế biến và chế tạo), là lĩnh vực được đặt nhiều kỳ vọng cho phát triển công nghiệp. Tuy nhiên, việc ưu đãi có thể đã bị lạm dụng. 

Cụ thể, doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài dù chỉ chiếm khoảng 3% tổng số doanh nghiệp trong mẫu nghiên cứu nhưng một nửa số doanh nghiệp lại nhận được chi qua thuế. Phát hiện của nghiên cứu cho thấy các doanh nghiệp được ưu đãi nhận khoản chi qua thuế lớn đáng kể và điều này có thể gây nên sự bất bình đẳng lớn trong môi trường kinh doanh. 

Bên cạnh đó, báo cáo đề cập tới việc “trốn và tránh thuế” của các công ty hoạt động tại Việt Nam mà các công ty đa quốc gia có nhiều cơ hội dẫn tới việc trốn và tránh thuế nhiều hơn so với khu vực doanh nghiệp trong nước. 

Báo cáo chỉ ra rằng, trong điều kiện các yếu tố khác là như nhau, tỷ suất lợi nhuận (ROA và ROE) khai báo của các doanh nghiệp thuộc khu vực FDI có xu hướng thấp hơn hẳn so với các doanh nghiệp trong nước bất chấp việc họ có những yếu tố thuận lợi hơn về thị trường, công nghệ, hay có mức độ thâm dụng vốn thấp hơn hẳn khu vực doanh nghiệp Nhà nước. Ước tính trung bình trong giai đoạn 2013 - 2017, mức thuế thất thu do hành vi trốn và tránh thuế mỗi năm dao động trong khoảng 13,3 - 20,7 nghìn tỷ đồng, tương đương 6,4 - 9,9% số thu thuế thu nhập doanh nghiệp (TNDN). Những con số này lớn gấp khoảng 3 - 4 lần con số vi phạm phát hiện hàng năm bởi các cơ quan quản lý. Trong đó, mức thất thu thuế mỗi năm từ khu vực FDI có thể lên tới 8,0 - 9,0 nghìn tỷ đồng (4,0 - 4,5% số thu thuế TNDN), còn từ khu vực ngoài nhà nước có thể lên tới 10,5 nghìn tỷ đồng (5% số thu thuế TNDN). Đây là nghiên cứu đầu tiên ở Việt Nam đưa ra những ước lượng ban đầu về quy mô trốn và tránh thuế thuế TNDN.

Trong phần cuối cùng của Báo cáo, trên cơ sở phân tích về các xu hướng diễn biến chính của kinh tế thế giới cùng những đánh giá rủi ro và thuận lợi trên thị trường quốc tế cũng như trong nước, các chuyên gia đã nhận định diễn biến đại dịch Covid-19 trên thế giới là ẩn số quan trọng bậc nhất hiện nay. 

Với kịch bản lạc quan nhất, tăng trưởng kinh tế Việt Nam được dự báo đạt khoảng 5,3% trong cả năm 2020. Với các kịch bản trung tính và bi quan, mức tăng trưởng trong năm 2020 của kinh tế Việt Nam có thể chỉ là 3,9% (trung tính), hoặc thấp nhất là 1,7% (bi quan). Lạm phát không phải là vấn đề của năm 2020 và được dự báo sẽ dưới mức 4%.

Minh Hoàng