Nhận diện nguy cơ rửa tiền trong các lĩnh vực kinh tế

Hình minh họa

Theo đánh giá tại Báo cáo “kết quả đánh giá rủi ro quốc gia về rửa tiền, tài trợ khủng bố giai đoạn 2012-2017”, lĩnh vực ngân hàng được cho là có nguy cơ rửa tiền cao. Dù không phải tất cả các khoản tiền thu bất chính đều được tội phạm đưa vào chu trình tẩy rửa tiền, song điều này cũng chứng tỏ so với các lĩnh vực khác trong nền kinh tế, khả năng bọn tội phạm lựa chọn hệ thống ngân hàng nhằm hợp pháp hóa các khoản thu bất chính để biến những đồng “tiền bẩn” trên thành “tiền sạch” là cao hơn.

Nguy cơ rửa tiền trong lĩnh vực ngân hàng được xác định: “có thể liên quan chủ yếu đến việc rửa tiền có nguồn gốc từ tội tham ô tài sản (tội phạm chủ yếu liên quan đến những người có chức vụ, quyền hạn), đánh bạc và trốn thuế. Để che giấu nguồn tiền thu được, tội phạm thường sử dụng tài khoản ngân hàng dưới tên người khác để nhận và chuyển các khoản tiền có nguồn gốc bất hợp pháp”.

Lĩnh vực có nguy cơ rửa tiền cao thứ hai là bất động sản. Đây là lĩnh vực thu hút được nhiều nguồn tiền đầu tư có giá trị lớn, các giao dịch mua bán, chuyển nhượng bất động sản có thể thực hiện bằng tiền mặt hoặc chuyển khoản và không thông qua sàn giao dịch bất động sản nên rất khó cho các cơ quan chức năng kiểm tra, xác định nguồn gốc của tiền. Để rửa tiền, các đối tượng phạm tội thường nhờ người thân trong gia đình mua, chuyển nhượng, cho tặng bất động sản.

Một lĩnh vực có nguy cơ rửa tiền cao nữa là “kênh chuyển tiền phi chính thức”. Với những lợi ích vượt trội về phí chuyển tiền, tính tiện lợi, đơn giản về thủ tục… các kênh chuyển tiền phi chính thức (chuyển tiền ngầm) cũng được sử dụng để chuyển kiều hối về Việt Nam. Theo đánh giá của NHNN, so với các kênh chuyển tiền chính thức, các kênh chuyển tiền ngầm này tiềm ẩn nguy cơ rửa tiền cao hơn.

Với lĩnh vực chứng khoán, từ năm 2015 đến nay, cơ quan quản lý đã tiến hành phối hợp, xác minh, xử lý đối với 7 vụ việc giao dịch có dấu hiệu đáng ngờ liên quan đến rửa tiền trong lĩnh vực chứng khoán. Cơ quan quản lý đã nhận được 2 báo cáo giao dịch đáng ngờ nhận được từ công ty chứng khoán.

Theo cơ quan quản lý, khách hàng của công ty chứng khoán, công ty quản lý quỹ phải thực hiện nộp, rút, chuyển tiền thông qua các ngân hàng thương mại. Do vậy, công ty chứng khoán, công ty quản lý quỹ gặp một số khó khăn trong việc xác định các giao dịch đáng ngờ do không nhận biết được người thực hiện giao dịch nộp, rút, chuyển tiền có phải là chủ tài khoản sở hữu chứng khoán hay không. Điều này cho thấy mức độ tuân thủ pháp luật về phòng, chống rửa tiền trong khu vực chứng khoán chưa tương xứng với những rủi ro mà lĩnh vực này có thể gặp phải. Qua các phân tích báo cáo đưa ra kết luận nguy cơ rửa tiền đối với lĩnh vực chứng khoán là “trung bình”.

Còn với lĩnh vực bảo hiểm, số liệu thống kê của Cục Phòng, chống rửa tiền cho thấy, từ năm 2010 - 9/2016, Cục Phòng, chống rửa tiền đã tiếp nhận 176 giao dịch đáng ngờ (STR) từ các doanh nghiệp trong lĩnh vực bảo hiểm, chiếm 3,17% tổng số STR. Tuy số lượng báo cáo STR trong lĩnh vực bảo hiểm chiếm tỉ trọng nhỏ, song việc chấp hành các quy định về phòng, chống rửa tiền ngày càng được các doanh nghiệp bảo hiểm quan tâm và thực hiện nghiêm túc (đặc biệt là các công ty bảo hiểm có vốn nước ngoài hoặc thuộc các tổ chức tín dụng).

Kết quả phân tích STR từ năm 2012 đến tháng 9/2016, Cục Phòng, chống rửa tiền đã chuyển giao 13 vụ việc (liên quan đến 28 báo cáo STR) cho cơ quan công an để điều tra, xác minh thông tin. Tuy nhiên, cơ quan công an không có ý kiến về việc xử lý đối với các hợp đồng bảo hiểm này. Căn cứ vào việc phân tích những nội dung trên, có thể đưa ra kết luận nguy cơ rửa tiền đối với lĩnh vực bảo hiểm là “trung bình thấp”.

P.V