Nâng lô giao dịch và vấn đề năng lực hệ thống

Ngày 4/1/2021, phiên giao dịch đầu tiên của năm 2021, các nhà đầu tư trên thị trường chứng khoán sẽ giao dịch lô chẵn 100 cổ phiếu, chứng chỉ quỹ.

Cho đến ngày 31/12/2020, lô chẵn tại sàn HOSE là 10 cổ phiếu, mỗi lệnh giao dịch lô chẵn không vượt quá 500.000 cổ phiếu. Tại sàn HNX và UPCoM, khối lượng giao dịch lô chẵn là 100 cổ phiếu. Trước đó, vào tháng 11/2021, Sở Giao dịch chứng khoán TP. Hồ Chí Minh đề nghị các công ty chứng khoán cho ý kiến về kế hoạch tăng đơn vị giao dịch lô chẵn từ 10 cổ phiếu hiện tại lên 100 cổ phiếu. Các công ty chứng khoán sẽ có thời gian để kết nối và thử nghiệm trước khi chính thức áp dụng.

Theo Quyết định về việc ban hành quy chế giao dịch chứng khoán tại HOSE năm 2018, HOSE sẽ quy định đơn vị giao dịch lô chẵn, khối lượng giao dịch lô lớn sau khi có sự chấp thuận của Ủy ban Chứng khoán Nhà nước. Sau khi được Ủy ban Chứng khoán Nhà nước thông qua phương án nâng lô giao dịch, HOSE mở hệ thống giao dịch thử nghiệm cho các công ty chứng khoán tham gia thử nghiệm từ ngày 28/12/2020. Thời điểm chính thức áp dụng lô chẵn 100 cổ phiếu là từ ngày 4/1/2021.

Câu chuyện nâng lô giao dịch của HOSE khiến Hiệp hội các nhà đầu tư chứng khoán từng có ý kiến phản đối vì có thể dẫn đến hạn chế cơ hội tham gia thị trường của các nhà đầu tư nhỏ. Tuy nhiên, việc nâng lô giao dịch vẫn được thực hiện. Có thực tế là trong hơn 1 tháng gần đây, nhà đầu tư nhiều lần nhận được thông báo sự cố giao dịch trên sàn HOSE từ các công ty chứng khoán. Theo đó, giữa hệ thống giao dịch của công ty chứng khoán và sàn Giao dịch chứng khoán Hồ Chí Minh (HOSE) bị mất kết nối, dẫn đến việc các lệnh đặt không cập nhật được trạng thái chính xác cũng như không thể Hủy/Sửa được lệnh. Trong khi đó, đối với các mã chứng khoán thuộc Sở giao dịch chứng khoán Hà Nội (HNX) và UPCOM, nhà đầu tư vẫn có thể giao dịch bình thường.

Tại sự kiện công bố 10 sự kiện chứng khoán nổi bật năm 2020 của Câu lạc bộ Nhà báo Chứng khoán (VSJC), ông Lê Hải Trà, Phụ trách HĐQT HOSE cho biết, việc nâng lô giao dịch sẽ làm giảm 18% lệnh giao dịch trên thị trường, và giúp giảm tải cho hệ thống khi lượng đặt lệnh sẽ có chiều hướng giảm so với trước.

Trong quá khứ, hệ thống HOSE từng bị lỗi, khi đó, theo kịch bản xử lý khủng hoảng, giá đóng cửa của phiên sẽ là giá khớp lệnh cuối cùng trong ngày. Tuy nhiên, những phiên sự cố vừa qua không ghi nhận dấu hiệu như vậy. Hệ thống vẫn ghi nhận giá đóng cửa theo thường lệ.

Ông Lê Hải Trà cho rằng không phát sinh lỗi trong tiến trình khớp lệnh dẫn tới sai sót trong việc khớp lệnh giữa hệ thống của Sở với các công ty chứng khoán. Ở góc độ của HOSE, đội ngũ IT đang thực hiện nhiệm vụ theo dõi, giám sát hoạt động của hệ thống, cũng như tiếp nhận thắc mắc từ các công ty chứng khoán, cần có thời gian và thêm dữ liệu cụ thể để xác định vấn đề. Giữa hệ thống công ty chứng khoán và hệ thống của Sở còn có vấn đề đường truyền. Có một quá trình di chuyển giữa lệnh từ nhà đầu tư tới HOSE. Sở đang kiểm tra với các nhà mạng để kiểm tra lượng dữ liệu tới cổng như thế nào và khi nào có dấu hiệu ùn ứ.

Tuy nhiên, nâng lô giao dịch chỉ là một giải pháp tình thế. Những ngày gần đây thanh khoản trên sàn HOSE vào khoảng 13.000 – 14.000 tỷ đồng. Trong tương lai khi thị trường tăng trưởng, đặc biệt là khi được nâng hạng thị trường, thanh khoản thị trường còn tăng mạnh. Vấn đề lâu dài vẫn là nâng cấp cơ sở hạ tầng giao dịch.

Tuy nhiên, chia sẻ về quá trình đổi mới hệ thống, ông Lê Hải Trà cho hay Sở Giao dịch Chứng khoán TP. Hồ Chí Minh có dự án công nghệ thông tin mới sẽ thay đổi toàn bộ nền tảng thị trường chứng khoán Việt Nam. Năm nay, hệ thống dự tính được hoàn thành. Tuy nhiên, do COVID-19, các chuyên gia của nhà thầu Hàn Quốc không thể sang Việt Nam để hoàn thiện các khâu cuối cùng. Bước sang năm 2021, việc triển khai hệ thống giao dịch là nhiệm vụ trọng tâm của Sở Giao dịch Chứng khoán TP. Hồ Chí Minh và sẽ đáp ứng thanh khoản nhiều hơn so với hiện tại.

Nhưng khi với giao dịch đột biến lên 50.000 tỷ đồng “sẽ là câu chuyện khác”, ông Trà nói thêm, đấy là chuyện không lường trước được. Sự tăng trưởng năng động của thị trường sẽ đưa đến một con số khó đoán định. Câu chuyện tăng năng lực hệ thống cũng không phải muốn bao nhiêu là được vì ngân sách là có hạn và việc bổ sung thêm chi phí đầu tư là cả một quá trình.

Hoàng Duy