8 khó khăn, 8 giải pháp gỡ khó cho doanh nghiệp

Sức chống chịu của DN đã suy giảm

Bộ trưởng Bộ KH&ĐT Nguyễn Chí Dũng báo cáo tại Hội nghị

Báo cáo tại Hội nghị Thủ tướng Chính phủ với doanh nghiệp (DN) năm 2021 diễn ra ngày 8/8, Bộ trường Bộ KH&ĐT Nguyễn Chí Dũng dẫn số liệu thống kê cho biết, số DN thành lập mới trong tháng 7 giảm 34% so với cùng kỳ năm ngoái. Tính chung 7 tháng đầu năm 2021, số DN đăng ký thành lập mới tăng 0,8% so với cùng kỳ năm 2020; đây là mức tăng thấp nhất trong giai đoạn 2016-2020 (trung bình là 8,1%). Trong khi đó, số DN rút lui khỏi thị trường tăng 25,5% so với cùng kỳ năm 2020, riêng TP. Hồ Chí Minh chiếm 29,1% tổng số DN rút lui của các nước; và đã xuất hiện nhiều hơn những DN quy mô vừa và lớn rút lui khỏi thị trường.

“Phải thẳng thắn nhìn nhận rằng, đợt dịch COVID-19 bùng phát lần thứ tư, đặc biệt bắt đầu từ tháng 7/2021, đã khiến cho những mảng màu xám loang rất nhanh trong bức tranh toàn cảnh khu vực DN. Các DN vốn đã bị tổn thương lại càng trở nên khó khăn hơn bao giờ hết. Các nguồn lực dự trữ đang cạn dần trong khi thị trường chưa có dấu hiệu phục hồi hoặc đang phục hồi rất chậm…”- Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng lo ngại.

Một điểm đáng quan tâm hơn nữa là đợt dịch thứ 4 này đã xâm nhập và tác động tiêu cực tới các khu công nghiệp, khu chế xuất, nơi tập trung một lượng lớn các lao động, nhất là ở các tỉnh, thành phố phía Nam - khu vực kinh tế năng động nhất của Việt Nam, dẫn đến nguy cơ đứt gãy chuỗi cung ứng, sản xuất quy mô lớn, ảnh hưởng lớn đến kinh tế địa phương và cả nước.

8 nhóm vấn đề cần tháo gỡ

Thông qua các kênh trao đổi thông tin trực tiếp và gián tiếp với cộng động DN, Bộ KH&ĐT đã nhận diện có 8 nhóm vấn đề khó khăn mà DN đang phải đối diện.

Thứ nhất, tổng cầu giảm mạnh khiến cho các đơn hàng, hợp đồng, sản lượng đều sụt giảm. Trung bình nhu cầu trong các ngành giảm từ 40-50%, nặng nề nhất là ngành hàng không, vận chuyển hành khách, du lịch, nhà hàng, khách sạn nhu cầu bị giảm đến 70-80%. 

Đợt dịch cao điểm đầu năm 2021, doanh thu ngành hàng không giảm 80% so với cùng kỳ năm 2020

Thứ hai, doanh thu giảm mạnh trên diện rộng. Trong đó, ngành du lịch không phát sinh doanh thu; các nhà hàng, khách sạn bị tê liệt đặc biệt từ tháng 4/2021 trở lại đây, doanh thu ngành hàng không sụt giảm trung bình 61% so với 2019, đợt dịch cao điểm đầu năm 2021 giảm 80% so với cùng kỳ năm 2020.

Thứ ba, dòng tiền bị thiếu hụt nghiêm trọng khiến DN rất khó khăn để có thể trang trải các khoản chi phí nhằm duy trì hoạt động sản xuất kinh doanh như: các khoản chi phí cho người lao động (trả lương, đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp, kinh phí công đoàn). Ngoài ra, các DN vẫn phải chi trả tiền thuê mặt bằng, cửa hàng, nhà xưởng trong khi phải tạm ngưng hoạt động.

Thứ tư, chi phí đầu vào, chi phí vận chuyển ngày một tăng cao dẫn đến tình trạng thiếu hụt nguyên, vật liệu đầu vào, làm đội chi phí giá thành sản xuất. Tình trạng thiếu nghiêm trọng container rỗng, giá thuê container tăng 5-10 lần, chi phí vận chuyển logistics tăng từ 2-4 lần, có thời điểm lên đến 5 lần so với trước khi có dịch. Đặc biệt, có nhiều khoản chi phí mới phát sinh liên quan đến công tác phòng, chống dịch….

Thứ năm, chuỗi cung ứng sản xuất, tiêu dùng và xuất khẩu bị gián đoạn, đình trệ cục bộ. Nhiều DN sản xuất, xuất khẩu bị ảnh hưởng phải trì hoãn hoặc hủy đơn hàng, nếu đợt dịch bùng phát kéo dài có thể bị mất thị trường do bạn hàng thay đổi chuỗi cung ứng.

Thứ sáu, lưu thông hàng hóa gặp khó khăn, kể cả lưu thông trong nước, giữa một số tỉnh, thành phố do áp dụng các chính sách phòng, chống dịch bệnh chưa hợp lý. Hậu quả là các DN bị chậm tiến độ giao hàng/nhập hàng, chi phí lưu kho, lưu bãi tăng, cước vận chuyển tăng, tình hình sản xuất kinh doanh bị ngưng trệ.

Thứ bảy, khó khăn về lao động và chuyên gia. Để cầm cự, nhiều DN phải thu hẹp quy mô, cắt giảm lao động. Điều này sẽ gây khó khăn rất lớn cho việc tìm kiếm nguồn lao động trở lại sau dịch bệnh, nhất là đối với các ngành nghề yêu cầu lao động có tay nghề, chuyên môn nhất định. Đặc biệt, các DN FDI gặp nhiều khó khăn với vấn đề nhập cảnh và giấy phép lao động cho chuyên gia nước ngoài. 

Thứ tám, khó khăn về tiếp cận các chính sách hỗ trợ của Nhà nước. Các DN cho biết điều kiện của một số chính sách còn khá chặt chẽ, gây khó khăn cho đối tượng hỗ trợ, chưa bao quát hết các tình huống phát sinh trong thực tế, công tác thực thi có lúc, có nơi còn chưa chủ động, linh hoạt. 

“Điểm đáng lưu ý trong kiến nghị các DN đều nhấn mạnh đến vấn đề đơn giản hóa các thủ tục, đảm bảo tính minh bạch, rõ ràng, nhất quán trong thực thi triển khai các quy định, chính sách phòng, chống dịch trên toàn quốc; tính công minh và thái độ phục vụ sát cánh cùng DN của đội ngũ cán bộ cấp thực thi. Đây là điều DN mong mỏi nhất từ phía các cơ quan chính quyền hơn là các hỗ trợ bằng tiền…”- Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng lưu ý. 

4 nhóm giải pháp thực hiện ngay

Nhận định diễn biến dịch bệnh COVID-19 tiếp tục có chiều hướng phức tạp với nhiều biến chủng mới, tốc độ lây lan nhanh. Thị trường chưa có dấu hiệu phục hồi hoặc đang phục hồi rất chậm, Bộ trưởng Bộ KH&ĐT Nguyễn Chí Dũng đã kiến nghị thực hiện 8 nhóm giải pháp trong ngắn hạn và dài hạn.

Đối với nhóm các chính sách, giải pháp cấp thiết cần triển khai ngay, Bộ KH&ĐT đề xuất 4 nhóm giải pháp chủ yếu sau:

Một là, thực hiện các biện pháp, phòng chống dịch COVID-19 linh hoạt, hiệu quả, tạo điều kiện cho DN ổn định và duy trì hoạt động sản xuất kinh doanh. 

Cụ thể, tiếp tục phân bổ hợp lý, hiệu quả nguồn vaccine phòng COVID-19, bổ sung các đối tượng ưu tiên tiêm ở những khu vực có nguy cơ dịch bệnh cao, tập trung cho các chuỗi cung ứng, công nhân trong các khu, cụm công nghiệp, lao động trong một số lĩnh vực có tiếp xúc cao với người dân; 

Nghiên cứu cơ chế cho phép doanh nghiệp tự mua dụng cụ tự xét nghiệm để chủ động xét nghiệm; đẩy mạnh việc công nhận hộ chiếu vaccine với các nước; xem xét áp dụng chứng chỉ tiêm vaccine và ứng dụng công nghệ thông tin trong việc cập nhật dữ liệu, công khai thông tin đối với các đối tượng đã được tiêm phòng.  

Hai là, đảm bảo lưu thông hàng hoá thông suốt, hiệu quả, khắc phục chuỗi cung ứng, chuỗi giá trị bị gián đoạn. 

Với giải pháp này, Bộ KH&ĐT đề nghị tổ chức và thực hiện “luồng xanh” hàng hóa quốc gia, liên tỉnh, liên vùng để vận chuyển hàng hóa trên nguyên tắc giảm thiểu các thủ tục, nhanh nhất, thuận lợi nhất; nghiên cứu đề xuất quy tắc vận tải an toàn phòng chống dịch COVID-19; ứng dụng triệt để công nghệ trong kiểm soát điều kiện đi lại cho các phương tiện và người lao động. 

Đồng thời nghiên cứu hướng dẫn thống nhất các quy tắc phân loại chống dịch COVID-19 chung trên cả nước, tránh tình trạng địa phương hoá quá mức, gây cản trở hoạt động của DN; nghiên cứu khung quy định về nhà máy an toàn để có thể linh hoạt áp dụng, phù hợp với điều kiện thực tế của dịa phương và DN. 

Cùng với đó, tổ chức đẩy mạnh sản xuất kinh doanh tại những nơi đảm bảo điều kiện an toàn, hạn chế tối đa đứt gãy chuỗi cung ứng; vừa phòng, chống dịch, vừa duy trì sản xuất trong khu công nghiệp nhưng phải tuyệt đối an toàn. 

Thứ ba, hỗ trợ cắt giảm chi phí, tháo gỡ khó khăn về dòng tiền cho doanh nghiệp. 

Cụ thể, Bộ KH&ĐT đề xuất nghiên cứu sửa đổi các chính sách về phí công đoàn, phí bảo trì đường bộ, giá bán điện cho ngành du lịch về dài hạn; nghiên cứu đề xuất tiếp tục có các giải pháp mạnh mẽ hơn để hỗ trợ tái cấu trúc nợ, gia hạn các khoản nợ cũ; giảm lãi suất cho các khoản vay; khẩn trương triển khai các chính sách hỗ trợ về giãn, giảm thuế VAT, thuế thu nhập DN với giá trị khoảng 20 nghìn tỷ đồng và giảm tiền thuê đất khoảng 700 tỷ đồng sau khi được Ủy ban Thường vụ Quốc hội thông qua.

Thứ tư, tháo gỡ khó khăn về lao động, chuyên gia.

Bộ đề nghị hướng dẫn tổ chức triển khai có hiệu quả gói chính sách hỗ trợ người lao động và người sử dụng lao động giá trị khoảng 26 nghìn tỷ đồng; Nghiên cứu đề xuất chính sách áp dụng linh hoạt và nới lỏng các quy định, điều kiện về việc cấp/gia hạn giấy phép lao động cho chuyên gia làm việc cho DN đầu tư nước ngoài, phù hợp với bối cảnh mới;

Đồng thời khẩn trương hoàn thiện quy trình nhập cảnh mới áp dụng với các chuyên gia vào Việt Nam vận hành sản xuất kinh doanh, đặc biệt đối với đối tượng đã được tiêm chủng, giảm thời gian cách ly xuống mức thấp nhất.

Và 4 nhóm giải pháp dài hạn...

Đối với nhóm chính sách dài hạn, tạo nền tảng hỗ trợ DN  phục hồi và phát triển, Bộ KH&ĐT đề xuất 4 nhóm giải pháp chủ yếu.

Thứ nhất, xây dựng chính sách phát triển DN có tính chiến lược, khai thác lợi thế ngành, lĩnh vực để đón bắt cơ hội nhằm phục hồi nền kinh tế; cần có chính sách để phát triển các DN tư nhân có quy mô lớn, đóng vai trò dẫn dắt; phát triển công nghiệp hỗ trợ trong các ngành công nghiệp ưu tiên; giải pháp dài hạn và bền vững về đảm bảo ổn định nguồn nguyên vật liệu đầu vào cho các ngành sản xuất chế tạo; phát triển chuỗi giá trị trong ngành nông nghiệp, chế biến thực phẩm nhằm tạo giá trị gia tăng cao.

Thứ hai, nâng cao hiệu quả triển khai chính sách hỗ trợ DN, đặc biệt là DN nhỏ và vừa; rà soát, tháo gỡ vướng mắc pháp lý; đơn giản hóa tối đa các quy trình, thủ tục hành chính hiện tại, xem xét áp dụng các quy trình xuất, nhập khẩu ưu tiên.

Thứ ba, thúc đẩy hỗ trợ DN chuyển đổi số, đổi mới sáng tạo. Đẩy mạnh triển khai phát triển kinh tế số; hỗ trợ phát triển các nền tảng thương mại điện tử; các ứng dụng công nghệ giao dịch thanh toán điện tử, hậu cần giao nhận…; nghiên cứu giao hoặc đặt hàng các DN công nghệ số Việt Nam phát triển các giải pháp, nền tảng công nghệ số.

Thứ tư, nâng cao hiệu quả hoạt động và khai thác dư địa của khu vực DNNN. Nghiên cứu, xây dựng hệ thống cơ chế, chính sách theo hướng đổi mới quản lý của chủ sở hữu, tạo điều kiện cho DNNN được hoạt động bình đẳng, chủ động và cạnh tranh với các DN khác. Đồng thời, nghiên cứu, đề xuất việc củng cố, phát triển một số tập đoàn, DNNN quy mô lớn hoạt động hiệu quả, có vai trò dẫn dắt trong giai đoạn tới.

Bên cạnh đó, Bộ KH&ĐT kiến nghị Thủ tướng Chính phủ sớm thành lập Tổ công tác đặc biệt của Thủ tướng Chính phủ về tháo gỡ khó khăn cho DN và người dân bị ảnh hưởng bởi đại dịch COVID-19. 

Thanh Thanh