Đại dịch kéo dài có thể làm chệch hướng đà phục hồi của kinh tế toàn cầu

Xu hướng tăng trưởng đã xuất hiện trong quý I/2021 ngay cả khi dịch bệnh tiếp tục đe dọa các nước phương Tây, đặc biệt là tại khu vực EU. Bước sang quý II/2021, nhờ có các chiến dịch tiêm chủng vaccine được thúc đẩy mạnh mẽ, hiệu quả và những nỗ lực Chính phủ các nước trong việc định hướng và thực hiện các chính sách hỗ trợ, các nền kinh tế đã dần thích ứng với điều kiện hoạt động kinh doanh trong đại dịch. Theo đó, hoạt động của các khu vực kinh tế đã liên tục được cải thiện, nhất là khu vực sản xuất; hoạt động tiêu dùng trên toàn cầu liên tục có sự thay đổi qua các tháng khi nhu cầu phục hồi trở lại. Giá cả hàng hóa toàn cầu cũng đã tăng đáng kể, thị trường lao động có những chuyển biến,… và dự báo tăng tưởng kinh tế toàn cầu liên tục được điều chỉnh theo hướng tích cực cho năm 2021 và 2022. Mặc dù vậy, do phụ thuộc vào chiến lược tiêm chủng vaccine và diễn biến tái bùng phát dịch bệnh, đáng chú ý là các diễn biến nghiêm trọng tại khu vực châu Á trong quý II đã ảnh hưởng đến  tốc độ phục hồi kinh tế chưa đồng đều giữa các nước, khối nước.         

Tăng trưởng kinh tế toàn cầu qua các quý                        Xu hướng tăng trưởng kinh tế toàn cầu

Nguồn: IMF&WB

Hoạt động sản xuất, dịch vụ toàn cầu tiếp tục mạnh lên, đặc biệt là tại các nền kinh tế phát triển

Tăng trưởng của các hoạt động kinh tế trên toàn cầu và đơn đặt hàng mới đã tăng tốc kể từ tháng 3/2021, ghi nhận mức tăng trưởng mạnh nhất trong vòng 11 năm vào tháng 4/2021 khi nhu cầu gia tăng trên diện rộng và nhiều doanh nghiệp dần quay trở lại với thị trường. Hoạt động của khu vực sản xuất đã liên tục được mở rộng, đà mở rộng trong khu vực dịch vụ có phần chậm hơn trước tác động của sự bùng phát trở lại của dịch bệnh nhưng cũng đã thoát khỏi ngưỡng thu hẹp. Số liệu PMI trong lĩnh vực sản xuất và dịch vụ trong tháng cuối của quý II/2021 tại các nền kinh tế lớn đã phản ánh triển vọng tăng trưởng mạnh mẽ của kinh tế toàn cầu trong những tháng tới, đặc biệt là tại khu vực châu Âu và Bắc Mỹ.

               Diễn biến các chỉ số PMI toàn cầu                        Diễn biến chỉ số PMI tổng hợp của một số nền kinh tế lớn

Nguồn: JP Morgan Report, Trading economy

Sự tăng tốc của sản lượng toàn cầu chủ yếu là nhờ vào sức bật của các nền kinh tế lớn như Mỹ, Anh, Úc, và gần đây nhất là khu vực EU. Trong đó khu vực sản xuất và dịch vụ của Mỹ đã cùng ghi nhận xu hướng mở rộng ngay từ đầu năm. So với các nền kinh tế đầu tàu, kinh tế Mỹ hiện có được đà mở rộng vững chắc, chỉ số PMI trong lĩnh vực sản xuất và dịch vụ lần lượt tăng 3,4 điểm và 5,9 điểm so với đầu năm, hiện ở mức 62,6 và 64,8 – là mức mở rộng lớn nhất kể từ đầu năm. Đà mở rộng cũng được ghi nhận tại khu vực châu Âu, trong đó nổi bật là kinh tế Đức, Anh, tuy nhiên mức độ mở rộng qua các tháng vẫn còn khiêm tốn, ngoại trừ tháng 6, chỉ số PMI khu vực sản xuất tăng khoảng 8,3 điểm so với đầu năm, hiện cũng có được mức mở rộng tương đương với Mỹ ở mức 63,1 và chỉ số PMI trong lĩnh vực dịch vụ mới chấm dứt diễn biến thu hẹp kéo dài kể từ tháng 5, hiện đạt 58 điểm.

Trong khi đó, diễn biến tăng trưởng tại khu vực châu Á có phần chậm trễ hơn trước sự bùng phát trở lại của dịch bệnh tại nhiều nền kinh tế lớn ở khu vực Đông Nam Á, Ấn Độ, Nhật Bản,… Đáng chú ý các nền kinh tế chủ chốt như Trung Quốc hay Nhật Bản đang có tín hiệu chững lại hoặc vẫn chưa có sự bứt phá. Khu vực sản xuất của Nhật Bản đã có được tín hiệu cải thiện nhưng vẫn còn mờ nhạt, chỉ số PMI khu vực sản xuất hiện ở mức 52,4 điểm và chỉ số PMI trong khu vực dịch vụ chưa thoát được chuỗi thu hẹp kéo dài trong hơn 1 năm qua, ở mức 46,1 điểm. Bên cạnh đó, tốc độ cải thiện trong lĩnh vực sản xuất của Trung Quốc mặc dù vẫn xuất hiện nhưng đã thấp hơn kỳ vọng, đặc biệt trong 2 tháng đầu năm, chỉ số PMI trong cả khu vực sản xuất và phi sản xuất đều đã giảm so với cuối năm ngoái, không có nhiều thay đổi kể từ đầu năm, lần lượt đạt 51,3 điểm và 53,4 điểm trong tháng 6.

Thương mại toàn cầu giữ được xu hướng tích cực

Trao đổi thương mại toàn cầu tiếp tục có được diễn biến tích cực trong nửa đầu năm. Theo báo cáo mới nhất của UNCTAD, giá trị thương mại hàng hóa toàn cầu trong quý I/2021 ước tăng khoảng 4% so với quý IV/2020 và tăng 10% so với cùng kỳ và quan trọng là mức tăng trưởng này đã vượt qua con số trước đại dịch. Trong đó, tốc độ tăng trưởng kim ngạch xuất khẩu so với mức bình quân của năm 2020 của các nền kinh tế đầu tàu dao động trong khoảng 14 – 20% và tăng trưởng kim ngạch nhập  khẩu dao động trong khoảng 11 – 22%, đạt tốc độ cao nhất là Trung Quốc.

Thương mại hàng hóa đã tăng mạnh trước nhu cầu cao về các trang thiết bị công nghệ, sản phẩm y tế, chăm sóc sức khỏe và gần đây là nhu cầu hàng hóa tiêu dùng trong khi đó thương mại dịch vụ vẫn còn thấp hơn mức bình quân, chủ yếu do ảnh hưởng của dịch bệnh tới một số lĩnh vực như vận tải, hàng không, du lịch. Thương mại hàng hóa toàn cầu được dự báo sẽ có thêm được những con số ấn tượng trong quý II, dự kiến sẽ tăng khoảng 31% so với mức đáy của năm 2020.

Các chỉ số thương mại toàn cầu

Nguồn: OECD report

Doanh số bán lẻ toàn cầu đã gia tăng trở lại nhưng vẫn thiếu sự ổn định

Doanh số bán lẻ toàn cầu đã gia tăng trở lại ngay trong quý đầu tiên sau diễn biến thiếu tích cực từ năm ngoái, và khởi sắc đã xuất hiện ở hầu hết các nền kinh tế chủ chốt, thậm chí xu hướng tăng trưởng dương đã quay trở lại tại Mỹ, khu vực Châu Âu, Nhật Bản. Việc mở cửa lại dần dần các hoạt động kinh tế và sự hỗ trợ mạnh mẽ từ chính sách tài khóa đã thúc đẩy nhu cầu tiêu dùng gia tăng. Ngoài ra, sự tăng tốc trở lại của các hoạt động đầu tư tại Mỹ, Brazil, các nền kinh tế mới nổi  cũng hỗ trợ đáng kể cho hoạt động thương mại toàn cầu. Tuy nhiên, hoạt động này vẫn dễ bị ảnh hưởng bởi diễn biến dịch bệnh và xu hướng gia tăng của giá cả hàng hóa tiêu dùng. Cụ thể là bước sang quý II, doanh số bán lẻ hàng hóa có diễn biến thiếu ổn định khi dịch bệnh bùng phát trở lại tại khu vực châu Á và tại một số nước tại châu Âu và giá cả hàng hóa toàn cầu đang tạo áp lực cho lạm phát. Chỉ số này đã có mức tăng trưởng âm hoặc giữ nguyên tại Mỹ, Nhật, khu vực châu Âu trong quý II.

              Diễn biến doanh số bán lẻ tại một số nước lớn                  Diễn biến chỉ số niềm tin người tiêu dung

Nguồn: Trading economy

Mặc dù xu hướng diễn biến chưa được ổn định nhưng doanh số bán lẻ hàng hóa toàn cầu vẫn được đánh giá là sẽ tích cực hơn, đặc biệt là khi tỷ lệ tiết kiệm của các hộ gia đình đã vượt con số trước đại dịch, phản ánh khả năng chi tiêu tốt trong tương lai và niềm tin người tiêu dùng liên tục được cải thiện.

Dòng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài sẽ phục hồi một phần trong năm 2021

Theo báo cáo mới nhất UNCTAD, dòng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) đã giảm khoảng 35% trong năm 2020, giảm mạnh tại các nền kinh tế phát triển, ở mức 58%. Đại dịch COVID – 19 đã làm chậm lại tiến độ các dự án đầu tư đang thực hiện và làm thay đổi các quyết định đầu tư của nhiều tập đoàn đa quốc gia khi triển vọng kinh tế đi xuống. Trong khi đó, dòng vốn FDI tại các nền kinh tế đang phát triển lại có diễn biến ổn định hơn, chỉ giảm khoảng 8% trong năm 2020 do các dòng vốn FDI vào khu vực châu Á tăng trong đại dịch, khoảng 4% với ưu thế thuộc về các nước Đông Á. Mặc dù, kinh tế thế giới đang phục hồi mạnh mẽ nhưng diễn biến của dịch bệnh vẫn còn phức tạp và môi trường chính sách sẽ còn nhiều thay đổi nên dòng vốn FDI trong nửa đầu năm cũng chưa ghi nhận sự chuyển dịch rõ ràng, FDI trong năm 2021 được dự báo sẽ phục hồi một phần từ mức giảm của năm ngoái, tăng khoảng 10 – 15%, trong đó dòng vốn từ các nền kinh tế phát triển dự báo thúc đẩy sự tăng trưởng của FDI trên toàn cầu thông qua các hoạt động mua bán, sáp nhập xuyên biên giới và các gói hỗ trợ đầu tư công quy mô lớn.

                                                       Diễn biến dòng vốn vào FDI trên toàn cầu

Nguồn: Báo cáo tháng 6/2021 UNCTAD

Lạm phát toàn cầu có xu hướng tăng khi kinh tế hồi phục

Trong nửa đầu năm 2021, cùng với sự khởi động trở lại của kinh tế toàn cầu sau hơn một năm đình trệ vì dịch bệnh, hoạt động sản xuất đã phải đối mặt với sự khan hiếm của các nguyên vật liệu đầu vào, sự gián đoạn trong các chuỗi cung ứng trong bối cảnh nhu cầu ngày càng mạnh mẽ. Theo đó, giá cả hàng hóa toàn cầu đã tăng mạnh trở lại, xuất hiện trên tất cả các nhóm ngành, trong đó đáng chú ý nhất là diễn biến tăng của nhóm ngành năng lượng, cụ thể là giá dầu đã có diễn biến tăng ngoạn mục từ mức rất thấp của năm ngoái, tăng hơn 60% đối với dầu WTI và khoảng 58% đối với dầu Brent, hiện xấp xỉ 74 $/thùng. Tiếp đến là đà tăng mạnh kể từ tháng 4 của nhóm hàng nguyên vật liệu sản xuất như sắt, thép, đồng và diễn biến tăng của nhóm hàng nông nghiệp, ghi nhận mức tăng mạnh của nhóm đường, dầu ăn, thực phẩm, đồ uống. Cuối cùng diễn biến tăng cũng xuất hiện đối với nhóm nguyên kim loại quý, trong đó đáng chú ý nhất là mức tăng của giá vàng, bạc.

                 Giá cả một số nhóm hàng trên toàn cầu                            Giá cả hàng hóa đầu vào và đầu ra

Nguồn: Báo cáo OECD tháng 5/2021

Diễn biến tăng gần như liên tục của giá cả hàng hóa toàn cầu đã buộc các nhà sản xuất phải san sẻ bớt một phần sang giá bán thành phẩm, thực tế đó đã ngay lập tức tác động tới xu hướng của lạm phát toàn cầu cũng như tại các nước, lạm phát tại các nền kinh tế đầu tàu hiện đã đạt hoặc vượt mục tiêu mà NHTW đặt ra là 2%, ngoại trừ Nhật Bản. Trong đó nổi bật nhất là xu hướng tăng lạm phát tại Mỹ trong quý II/2021.

Diễn biến lạm phát tại một số nền kinh tế

Nguồn: Trading economy

Mặc dù vậy, diễn biến tăng của lạm phát trong những tháng vừa qua vẫn được nhìn nhận khá tích cực, phần lớn cho rằng xu hướng này chỉ mang tính tạm thời khi các hoạt động kinh tế mới bắt nhịp trở lại và sẽ nhanh chóng được điều chỉnh trong những tháng tới.

Triển vọng kinh tế và các vấn đề cần lưu ý

Đà hồi phục nhanh của kinh tế toàn cầu trong 6 tháng đầu năm 2021 cùng với những tác động tích cực của các chương trình tiêm chủng mở rộng không ngừng tại các quốc gia nhằm kiểm soát tốt dịch bệnh, các chính sách tài khóa và tiền tệ mở rộng sẽ tiếp tục thúc đẩy nhu cầu đã ảnh hưởng tích cực hơn đến các con số dự báo về tăng trưởng kinh tế trong những quý tới cũng như trong năm 2021. Theo số liệu được điều chỉnh mới nhất kể từ tháng 4, các tổ chức quốc tế như IMF, OECD, ADB, S&P, JP Morgan,… dự báo tăng trưởng kinh tế toàn cầu sẽ tăng dao động trong khoảng từ 5 – 6% và diễn biến tăng trưởng vẫn tiếp tục không đồng đều giữa các nền kinh tế, kinh tế toàn cầu có thể chuyển trạng thái từ phục hồi sang mở rộng vào những quý tới. Trong đó, kinh tế Mỹ được dự báo sẽ tăng trưởng khoảng 6,8% -7% nhờ có những nỗ lực hỗ trợ nền kinh tế của chính quyền tổng thống Biden và chương trình tiêm chủng được đẩy mạnh. Tiếp đến, kinh tế khu vực châu Âu sẽ mạnh mẽ hơn trong những quý tới khi hoạt động xuất khẩu trên toàn cầu tăng mạnh và chương trình hỗ trợ tài khóa của khu vực được thúc đẩy, tăng trưởng kinh tếdự báo sẽ đạt được trong khoảng 3,5% - 4,3% với kỳ vọng về sức bật của các quốc gia đầu tàu trong khu vực như Đức, Pháp, Tây Ban Nha. Ngoài ra, kinh tế của nước Anh cũng sẽ có sự bứt phá với các gói chính sách kinh tế phù hợp, tăng trưởng kinh tế khả quan nhất được dự báo có thể đạt 7,2%.Bên cạnh đó, tại khu vực châu Á, kinh tế Trung Quốc vẫn được kỳ vọng tiếp tục cán đích ở ngưỡng cao, cao hơn mục tiêu mà Chính phủ đặt ra là trên 6% mặc dù các tín hiệu mở rộng đã chậm lại. Và kinh tế Nhật Bản được dự báo sẽ phục hồi chậm hơn các nước lớn khác, tăng trưởng kinh tế theo dự báo mới nhất của OECD đạt khoảng 2,5% trong năm 2021.

             Dự báo tăng trưởng kinh tế toàn cầu                      Dự báo tăng trưởng kinh tế của một số nước

Bên cạnh đó, các diễn biến kinh tế quan trọng như thương mại toàn cầu, dòng vốn đầu tư FDI, lạm phát, thị trường lao động,… đều được dự báo sẽ có diễn biến tích cực hơn. Trong đó thương mại toàn cầu tiếp tục tăng trưởng, theo dự báo mới nhất của OECD có thể đạt 16% trong năm 2021, ghi nhận mức đóng góp lớn từ các nền kinh tế Đông Á. Trong khi đó, dòng vốn đầu tư toàn cầu cũng sẽ dần có sự chuyển dịch ổn định và nhiều khả năng sẽ lấy lại một phần đà suy giảm của năm ngoái. Diến biến tích cực hơn sẽ xuất hiện ở tất cả các dòng vốn đầu tư xuyên biên giới, dòng vốn đầu tư vào các hoạt động kinh doanh mới, vốn tài trợ cho các dự án quốc tế,….Diễn biến tăng của lạm phát được dự báo là tạm thời trong điều kiện các chuỗi cung ứng hàng hóa còn bị gián đoạn và nhu cầu tăng mạnh hơn so với năm ngoái khi dịch bệnh được kiểm soát, nhiều khả năng sẽ ổn định hơn khi các điều kiện sản xuất và kinh doanh trở lại bình thường. Lạm phát vẫn có thể nằm trong ngưỡng mục tiêu đặt ra đối với các nền kinh tế phát triển, cao hơn tại các nền kinh tế đang phát triển, kỳ vọng lạm phát vẫn được neo ổn định.

Mặc dù triển vọng kinh tế đến cuối năm 2021 được đánh giá khá lạc quan nhưng phải khẳng định rằng sự bất ổn vẫn còn tồn tại, khả năng một đại dịch còn kéo dài dai dẳng vẫn có khả năng hiện hữu, lúc đó các hoạt động kinh tế tiếp tục bị đình trệ, căng thẳng tài chính hoặc bất ổn xã hội,… có thể làm chệch hướng đà phục hồi của kinh tế toàn cầu cũng như của từng nước, khối nước. Chính vì vậy điều quan trọng lúc này, đó là phải nhanh chóng loại bỏ hoặc kiểm soát ở mức tốt nhất đại dịch  COVID, đảm bảo lan tỏa được sự tăng trưởng một cách đồng đều, đặc biệt là tại các nền kinh tế phát triển. Ngoài ra, việc theo dõi chặt chẽ diễn biến của các yếu tố có thể ảnh hưởng bất lợi đến đà tăng trưởng kinh tế như lạm phát, gián đoạn trong chuỗi cung ứng, giá cả hàng hóa nguyên vật liệu đầu vào, biến động của thị trường tài chính khi có sự dịch chuyển chính sách, đặc biệt là CSTT và CSTK của các nước để có những điều chỉnh phù hợp là rất cần thiết.

Thu Ngọc