Tổ chức kỳ họp Quốc hội linh hoạt, kịp thời, phù hợp với yêu cầu thực tiễn

Toàn cảnh phiên họp

Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng cho rằng, việc sửa đổi Nội quy kỳ họp với 32 nhóm vấn đề mới như Ban soạn thảo trình đã cơ bản đáp ứng mục đích, yêu cầu được Ủy ban Thường vụ Quốc hội đề ra; phù hợp với chủ trương, đường lối của Đảng, bảo đảm tính hợp hiến, hợp pháp, cơ bản bảo đảm tính thống nhất với hệ thống pháp luật.

Thường trực Ủy ban Pháp luật tán thành với nhiều nội dung sửa đổi, bổ sung của dự thảo Nội quy kỳ họp và nhận thấy, hồ sơ do Ban soạn thảo chuẩn bị cơ bản đầy đủ theo quy định, đủ điều kiện trình Quốc hội xem xét tại kỳ họp thứ 4 (tháng 10/2022).

Về kỳ họp Quốc hội, Thường trực Ủy ban Pháp luật đề nghị bổ sung quy định tại khoản 2 Điều 1 về việc kỳ họp Quốc hội có thể được tổ chức liên tục hoặc theo hai hay nhiều đợt tùy theo nội dung, chương trình được Quốc hội thông qua. Việc ghi nhận nội dung này trong Nội quy kỳ họp là phù hợp với thực tiễn hoạt động của Quốc hội trong 02 năm vừa qua và cũng tạo cơ sở cho việc chuyển dần hoạt động của Quốc hội tại kỳ họp sang thường xuyên hơn trong khi số lượng ngày họp không tăng lên nhiều.

Về tài liệu phục vụ kỳ họp Quốc hội, đa số ý kiến Thường trực Ủy ban Pháp luật tán thành nội dung của điểm a khoản 2 Điều 7 quy định “Tài liệu chính thức được lưu hành bằng hình thức bản điện tử, trừ trường hợp thuộc bí mật nhà nước” vì đây là nội dung cải tiến, đổi mới trong việc tổ chức kỳ họp Quốc hội, đã được thực tiễn kiểm nghiệm có hiệu quả từ nhiệm kỳ Quốc hội khóa XIV đến nay.

Bên cạnh đó, một số ý kiến đề nghị cân nhắc đối với dự án luật, dự thảo nghị quyết trình Quốc hội vẫn tiếp tục thực hiện quy định tại khoản 3 Điều 73 của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật về “Tờ trình, dự thảo văn bản và báo cáo thẩm tra về dự án, dự thảo được gửi bằng bản giấy, các tài liệu còn lại được gửi bằng bản điện tử” nhằm tạo thuận lợi cho đại biểu Quốc hội trong việc nghiên cứu, tra cứu, sử dụng tài liệu cần đối chiếu, viện dẫn được dễ dàng, hiệu quả hơn.

Về vai trò của chủ tọa, người được phân công điều hành phiên họp; quy định về thảo luận, tranh luận, chất vấn tại phiên họp toàn thể, Thường trực Ủy ban Pháp luật tán thành với việc bổ sung quy định về việc Chủ tịch Quốc hội, Phó Chủ tịch Quốc hội được phân công điều hành phiên họp có thể linh hoạt rút ngắn hoặc kéo dài thời gian phát biểu của đại biểu Quốc hội, thời gian giải trình của cơ quan, tổ chức có thẩm quyền trong một số trường hợp sau khi xin ý kiến và được sự đồng ý của Quốc hội theo quy định tại khoản 4 Điều 18.

Có ý kiến đề nghị cân nhắc xác định rõ hơn thứ tự ưu tiên áp dụng các biện pháp linh hoạt trong trường hợp thời gian còn lại của phiên họp không đủ để tất cả các đại biểu Quốc hội đã đăng ký được phát biểu, tranh luận. Theo đó, đề nghị Chủ tọa ưu tiên xin ý kiến Quốc hội về việc kéo dài thời gian thảo luận của phiên họp (quy định tại điểm c khoản 4 Điều 18), sau đó mới đề nghị rút ngắn thời gian phát biểu của mỗi đại biểu Quốc hội xuống không dưới 5 phút (quy định tại điểm a khoản 4 Điều 18) để bảo đảm quyền phát biểu của các đại biểu Quốc hội và sự công bằng trong việc tham gia ý kiến thảo luận tại phiên họp toàn thể của Quốc hội.

Về các quy định liên quan đến thảo luận, tranh luận, Thường trực Ủy ban Pháp luật cơ bản tán thành với quy định về thời gian thảo luận, tranh luận tại phiên họp toàn thể như nêu tại khoản 3 Điều 18 của dự thảo Nội quy kỳ họp. Tuy nhiên, có ý kiến đề nghị cần quy định cụ thể hơn trách nhiệm của đại biểu Quốc hội khi sử dụng quyền tranh luận là phải nêu rõ tranh luận về vấn đề gì, với ý kiến của đại biểu nào đã phát biểu trước đó nhằm hạn chế trường hợp lạm dụng quyền tranh luận để phát biểu ý kiến cá nhân.

Để tăng cường kỷ luật, kỷ cương trong công tác xây dựng pháp luật, tại khoản 3 Điều 7 của dự thảo Nội quy kỳ họp đã bổ sung “chế tài” đối với việc chậm gửi tài liệu, theo đó “Danh sách các tài liệu chính thức và tên cơ quan, tổ chức, cá nhân gửi chậm, lý do gửi chậm sẽ được công khai đến đại biểu Quốc hội”. Thường trực Ủy ban Pháp luật tán thành việc bổ sung quy định này, đồng thời nhận thấy, việc cơ quan trình chậm gửi hồ sơ, tài liệu còn làm ảnh hưởng đến chất lượng thẩm tra đối với dự án, dự thảo do các cơ quan của Quốc hội không có đủ thời gian để nghiên cứu kỹ lưỡng, tham vấn ý kiến chuyên gia, chuẩn bị ý kiến thẩm tra.

Vì vậy, Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật (khoản 3 Điều 64) đã quy định “Cơ quan thẩm tra không tiến hành thẩm tra dự án, dự thảo khi chưa đủ các tài liệu trong hồ sơ hoặc hồ sơ gửi không đúng thời hạn”. Thường trực Ủy ban Pháp luật đề nghị cân nhắc bổ sung nội dung này để bảo đảm sự đồng bộ trong quy định của luật và Nội quy kỳ họp; đồng thời, nghiên cứu bổ sung quy định giao Văn phòng Quốc hội theo dõi, tổng hợp danh sách cơ quan, tổ chức, cá nhân gửi tài liệu chậm, lý do gửi chậm làm cơ sở đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ khi Quốc hội tổ chức lấy phiếu tín nhiệm.

Về bầu Trưởng Đoàn đại biểu Quốc hội, Phó Trưởng Đoàn đại biểu Quốc hội tại kỳ họp thứ nhất, Điểm h khoản 1 Điều 42 quy định “Trưởng Đoàn đại biểu Quốc hội, Phó Trưởng Đoàn đại biểu Quốc hội thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của mình ngay sau khi được bầu”. Thường trực Ủy ban Pháp luật tán thành quy định nêu trên và cho rằng, việc Trưởng đoàn, Phó Trưởng Đoàn đại biểu Quốc hội thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của mình ngay sau khi được bầu là phù hợp với thực tiễn, bảo đảm yêu cầu về trình tự, thủ tục triển khai công tác nhân sự ngay từ đầu kỳ họp thứ nhất của Quốc hội mỗi khóa; kịp thời điều hành hoạt động của Đoàn đại biểu Quốc hội khi Ủy ban Thường vụ Quốc hội khóa mới chưa được thành lập và chưa tiến hành được thủ tục phê chuẩn chức danh Trưởng Đoàn, Phó Trưởng Đoàn đại biểu Quốc hội.

“Quy định theo hướng này cũng phù hợp với các quy định tương tự của Luật Tổ chức chính quyền địa phương về việc thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn ngay sau khi được bầu của các chức danh do Hội đồng nhân dân bầu mà phải có phê chuẩn của cấp có thẩm quyền”, ông Hoàng Thanh Tùng cho biết.

Về trình tự Quốc hội xem xét, quyết định các vấn đề quan trọng về kinh tế - xã hội tại hai hoặc nhiều kỳ họp Quốc hội, Thường trực Ủy ban Pháp luật tán thành với quy định tại các khoản 1, 2 và 3 Điều 51 giao Cơ quan trình (Chính phủ) có trách nhiệm chủ trì, phối hợp với các cơ quan liên quan nghiên cứu tiếp thu, giải trình, chỉnh lý tài liệu về các vấn đề quan trọng về kinh tế - xã hội sau lần trình Quốc hội đầu tiên. Quy định theo hướng này cũng phù hợp với Luật Đầu tư công, theo đó, việc xem xét, quyết định kế hoạch đầu tư công trung hạn thực hiện theo quy trình tại 02 kỳ họp, Chính phủ có trách nhiệm tiếp thu ý kiến đại biểu Quốc hội tại kỳ họp cuối năm của năm cuối nhiệm kỳ và hoàn thiện hồ sơ về kế hoạch đầu tư công trung hạn để trình Quốc hội tại kỳ họp đầu tiên của nhiệm kỳ Quốc hội khóa mới .

Tuy nhiên, một số ý kiến trong Thường trực Ủy ban Pháp luật đề nghị Ban soạn thảo báo cáo, làm rõ thêm về sự cần thiết và tính hợp lý của việc thay đổi quy trình tại khoản 4 Điều 51, theo đó trong trường hợp dự thảo Nghị quyết chưa được thông qua tại kỳ họp thứ hai thì Ủy ban Thường vụ Quốc hội chỉ đạo việc giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo nghị quyết và trình Quốc hội thông qua tại kỳ họp tiếp theo.

Thực tiễn cho thấy, đa số các vấn đề quan trọng về kinh tế - xã hội được xem xét, quyết định tại một kỳ họp; những nội dung được xem xét tại hai hoặc nhiều kỳ họp là không nhiều, chủ yếu là những vấn đề phức tạp, đặc thù, có tính chuyên môn sâu. Hơn nữa, Chính phủ mới có đủ điều kiện về nguồn lực để tổ chức phân tích, đánh giá các vấn đề này, nhất là những nội dung đòi hỏi kiến thức chuyên môn sâu về tài chính, kỹ thuật, công nghệ… Bên cạnh đó, quy trình xem xét, quyết định các vấn đề quan trọng về kinh tế - xã hội khác với quy trình xem xét các dự án luật (hồ sơ tài liệu và trình tự xem xét, thông qua phải theo quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật).

Do đó, để bảo đảm nhất quán về quy trình, Thường trực Ủy ban Pháp luật đề nghị chỉnh lý lại khoản 4 theo hướng quy định giao Cơ quan trình (Chính phủ) có trách nhiệm chủ trì, phối hợp với các cơ quan liên quan tiếp thu, giải trình, chỉnh lý tài liệu về các vấn đề quan trọng về kinh tế - xã hội trong trường hợp trình Quốc hội xem xét, thông qua tại nhiều kỳ họp.

Thanh Hải