Đẩy mạnh tín dụng xanh, ngân hàng xanh, hướng tới phát triển bền vững tại Việt Nam

Tín dụng xanh ngày càng chuyển biến tích cực, góp phần đưa nền kinh tế phát triển bền vững

Phát triển bền vững là một loại hình phát triển mới, lồng ghép quá trình sản xuất với bảo tồn tài nguyên và nâng cao chất lượng môi trường. Phát triển bền vững cần phải đáp ứng các nhu cầu của thế hệ hiện tại mà không phương hại đến khả năng đáp ứng các nhu cầu của thế hệ trong tương lai. Một trong những mục tiêu thành phần của phát triển bền vững là đạt được sự phát triển bền vững nền kinh tế.

Để phát triển bền vững nền kinh tế, Việt Nam đã xây dựng chiến lược phát triển nền kinh tế xanh, thể hiện rõ trong Quyết định số 1658/QĐ-TTg ngày 1/10/2021 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn 2050. Theo đó, hoạt động tín dụng xanh, ngân hàng xanh đóng vai trò rất quan trọng trong việc triển khai thành công Chiến lược này.

Phó Thống đốc NHNN Phạm Thanh Hà phát biểu tại hội thảo

Phát biểu tại hội thảo, Phó Thống đốc NHNN Phạm Thanh Hà cho biết, thời gian qua, hệ thống văn bản chính sách, pháp luật về tín dụng xanh, ngân hàng xanh từng bước được hoàn thiện. Năm 2015, Thống đốc NHNN đã ban hành Chỉ thị số 03/CT-NHNN về thúc đẩy tăng trưởng tín dụng xanh và quản lý rủi ro môi trường và xã hội trong hoạt động cấp tín dụng; Quyết định số 1552/QĐ-NHNN ban hành Kế hoạch hành động của ngành Ngân hàng thực hiện Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh đến năm 2020. Đây là các quy định có tính chất định hướng cho toàn bộ quá trình phát triển ngân hàng xanh tại Việt Nam, đảm bảo phù hợp và hỗ trợ tích cực cho quá trình tăng trưởng xanh của toàn bộ nền kinh tế…

Với những định hướng, chỉ đạo từ Đảng, Nhà nước và NHNN, sự nỗ lực của các tổ chức tín dụng (TCTD), tín dụng xanh đang có những chuyển biến tích cực, ngày càng nhận được nhiều sự quan tâm và hạn mức đầu tư ngày càng cao.

Theo Phó Thống đốc Phạm Thanh Hà, nhiều TCTD đã xây dựng chiến lược quản lý rủi ro môi trường và xã hội, tích hợp nội dung này vào quy trình thẩm định tín dụng xanh; xây dựng các sản phẩm tín dụng, dịch vụ ngân hàng cho các lĩnh vực xanh và đã quan tâm dành nguồn vốn huy động của ngân hàng để cấp tín dụng cho các lĩnh vực này với kỳ hạn chủ yếu là trung, dài hạn và có sự ưu đãi về lãi suất cho các dự án xanh...,

Cụ thể, TS. Nguyễn Xuân Bắc, Phó Vụ trưởng Vụ Tín dụng các ngành kinh tế, NHNN, cho biết giai đoạn 2017-2021, dư nợ cấp tín dụng xanh có tăng trưởng bình quân đạt hơn 25%/năm. Đến ngày 30/6/2022, dư nợ cấp tín dụng đối với các dự án xanh đạt hơn 474.000  tỷ đồng (chiếm 4,1% tổng dư nợ toàn nền kinh tế), tăng 7,08% so với năm 2021, chủ yếu tập trung vào lĩnh vực năng lượng tái tạo, năng lượng sạch (47%), nông nghiệp xanh (32%). Dư nợ được đánh giá rủi ro môi trường và xã hội đạt hơn 2.283 nghìn tỷ đồng, chiếm gần 20% dư nợ cho vay của nền kinh tế, với hơn 1,1 triệu món vay.​

“Các TCTD có sự chuyển biến rõ rệt trong định hướng hoạt động tín dụng xanh, chủ động tìm kiếm cơ hội hợp tác với nhiều tổ chức quốc tế để phát triển và triển khai cho vay chương trình tín dụng xanh”, TS. Nguyễn Xuân Bắc nói.

Các chương trình tín dụng xanh nổi bật có thể kể đến là Dự án chuyển hóa cacbon thấp sang lĩnh vực tiết kiệm năng lượng được BIDV, ANZ triển khai với nguồn vốn do Chính phủ Đan Mạch tài trợ theo Chương trình hỗ trợ đầu tư xanh (GIF); Sản phẩm cho vay dự án phát triển năng lượng tái tạo tại các Ngân hàng Vietcombank, BIDV, VietinBank, SHB, HDBank từ nguồn vốn WB; Sản phẩm cho vay dự án hiệu quả năng lượng cho ngành công nghiệp Việt Nam do SHB là đơn vị thực hiện, cùng với sự tham gia của các TCTD như BIDV, TPBank, VietinBank, Vietcombank, ACB, Techcombank từ nguồn vốn Quỹ Khí hậu xanh của WB; Sản phẩm cho vay công trình xanh từ nguồn vốn của IFC tại VPBank; Sản phẩm cho vay lại để triển khai các dự án năng lượng tái tạo từ nguồn vốn vay của Ngân hàng Hợp tác quốc tế Nhật Bản (JBIC) thông qua Vietcombank.

Toàn cảnh hội thảo

Mặc dù Việt Nam đã có những tín hiệu tích cực trong tăng trưởng tín dụng xanh, ngân hàng xanh, song Phó Thống đốc Phạm Thanh Hà cũng cho rằng, sự phát triển của lĩnh vực này ở Việt Nam được đánh giá là chưa nhanh như kỳ vọng, chưa khai thác hết tiềm năng. Việc phát triển hoạt động ngân hàng xanh tại các TCTD Việt Nam còn nhiều khó khăn, thách thức.

Theo Phó Vụ trưởng Vụ Tín dụng các ngành kinh tế Nguyễn Xuân Bắc, những hạn chế, khó khăn mà tín dụng xanh tại Việt Nam đang đối mặt có thể kể đến:

Thứ nhất, chưa có quy định chung của quốc gia về tiêu chí, danh mục dự án xanh cho các ngành/lĩnh vực theo hệ thống phân ngành kinh tế, làm căn cứ để các TCTD xác định cấp tín dụng xanh cho giai đoạn tới.

Thứ hai, việc cấp tín dụng xanh đòi hỏi yếu tố kỹ thuật về môi trường chuyên sâu, khó khăn cho cán bộ tín dụng trong việc thẩm định, đánh giá hiệu quả của dự án, khả năng trả nợ của khách hàng. Khó khăn trong việc giám sát và quản lý rủi ro khi cấp tín dụng do  thiếu quy định tiêu chí, tiêu chuẩn đánh giá công cụ đo lường tác động đến môi trường.

Thứ ba, việc đầu tư vào các ngành/lĩnh vực xanh, nhất là lĩnh vực năng lượng tái tạo, công trình xanh thường đòi hỏi thời gian hoàn vốn dài, chi phí đầu tư lớn, trong khi nguồn vốn cho vay của các TCTD thường là vốn huy động ngắn hạn, khó khăn cho các TCTD trong việc cân đối vốn và đảm bảo tỷ lệ vốn ngắn hạn cho vay trung dài hạn theo quy định.

Thứ tư, hạn chế trong ý thức bảo vệ môi trường của người dân, doanh nghiệp dẫn đến bị xử phạt vi phạm pháp luật về môi trường ảnh hưởng đến tiến độ thực hiện dự án, tiềm ẩn rủi ro thu hồi nợ cho các TCTD.

Tiếp tục hoàn thiện khuôn khổ pháp lý về hoạt động tín dụng xanh

Bà Michele Wee, Chủ tịch Nhóm công tác Ngân hàng, Diễn đàn Doanh nghiệp Việt Nam đánh giá, nhờ sự định hướng, chỉ đạo từ NHNN và nỗ lực từ các tổ chức tín dụng từ năm 2018, tín dụng xanh đang có những chuyển biến tích cực rõ rệt, tuy vậy tỷ trọng dư nợ tín dụng xanh vẫn khá hạn chế và cần được đẩy mạnh hơn. 

Để tín dụng xanh tiếp tục đi theo quỹ đạo tích cực, để Việt Nam vươn lên trở thành công xưởng hàng đầu của thế giới, bà Michele Wee đề xuất 2 khía cạnh quan trọng cơ bản cần có là một lộ trình nhanh chóng để áp dụng năng lượng xanh và một khuôn khổ tài chính xanh hợp lý cho các dự án có khả năng vay vốn ngân hàng.

Các diễn giả tham gia thảo luận tại hội thảo

Thay mặt Nhóm công tác Ngân hàng, bà Michele Wee đưa ra một số khuyến nghị để phát triển Tín dụng xanh ở Việt Nam cho Chính phủ và NHNN như sau:

Thứ nhất, tiếp tục xây dựng và hoàn thiện khuôn khổ pháp lý cụ thể về tín dụng xanh cũng như các dự án đầu tư kinh doanh có tác động đến môi trường, xây dựng các tiêu chuẩn về tín dụng xanh, danh mục các ngành/lĩnh vực xanh để áp dụng chung, thống nhất - làm cơ sở để các ngân hàng thương mại đánh giá khi cấp tín dụng xanh. 

Thứ hai, đưa ra các chính sách ưu đãi cho các ngân hàng thương mại thực hiện tín dụng xanh. Cần có quy định về thời hạn tín dụng, hoặc ngày nghỉ tín dụng (credit window/credit holiday, RWA holiday), theo đó tài trợ xanh sẽ không được tính vào phân bổ tăng trưởng tín dụng. 

Thứ ba, chỉ định các ngân hàng làm cố vấn hợp pháp hóa nguồn gốc trái phiếu, dựa trên trình độ chuyên môn và nghiệp vụ cao về thị trường vốn và sự kiểm soát chặt chẽ của NHNN sẽ cho phép mức độ tuân thủ và chuyển giao kiến thức tốt hơn

TS. Nguyễn Như Quỳnh, Viện Chiến lược và Chính sách tài chính, Bộ Tài chính, đề xuất sử dụng các công cụ của chính sách tiền tệ như công cụ dữ trữ bắt buộc, công cụ tái cấp vốn và một số công cụ khác như hạn mức tăng trưởng tín dụng để tăng khuyến khích cho NHTM xanh; Xem xét ưu tiên nguồn vốn cho tín dụng xanh; hỗ trợ cho các TCTD đang cung cấp tín dụng xanh được tiếp cận với các nguồn vốn vay ưu đãi của các tổ chức tài chính quốc tế; hoàn thiện thể chế về tăng cường năng lực tài chính - tín dụng xanh của các NHTM với mức độ ưu tiên cao.

Về phía các ngân hàng thương mại, ông Trần Long, Phó Tổng Giám đốc Ngân hàng BIDV đề nghị NHNN sớm ban hành Thông tư, hướng dẫn về quản lý rủi ro môi trường và xã hội trong hoạt động cấp tín dụng đảm bảo công tác chỉ đạo và thực hiện thống nhất trong hệ thống ngân hàng.

Ông Trần Long cũng bày tỏ mong muốn, NHNN kiến nghị các cơ quan quản lý Nhà nước tiếp tục hướng dẫn về danh mục xanh và tiêu chí xác định dự án xanh, ban hành các nghị định, thông tư, văn bản hướng dẫn,… liên quan đến hoạt động phát hành trái phiếu xanh trong đó hướng dẫn cụ thể hơn đối với hoạt động hạch toán, báo cáo, kiểm soát sau phát hành trái phiếu xanh của các ngân hàng thương mại. Tiếp tục nghiên cứu, xây dựng cơ chế, chính sách và xây dựng lộ trình thực hiện để hỗ trợ phát triển thị trường trái phiếu xanh.

Một số kiến nghị khác BIDV đưa ra như: NHNN thường xuyên tổ chức các khóa đào tạo, tọa đàm chia sẻ kinh nghiệm từ các chuyên gia, hệ thống dữ liệu của NHNN trong công tác đánh giá rủi ro môi trường xã hội để các tổ chức tín dụng có thể tham gia, nâng cao kiến thức và năng lực chuyên môn; NHNN tiếp tục thúc đẩy thu hút, huy động nguồn vốn của các tổ chức, định chế tài chính quốc tế tham gia tài trợ các lĩnh vực/dự án xanh; NHNN xem xét, điều chỉnh giảm tỷ lệ dự trữ bắt buộc đối với nguồn vốn dùng để cấp tín dụng thuộc lĩnh vực xanh...

Chia sẻ về định hướng chính sách tín dụng trong thời gian tới, TS. Nguyễn Xuân Bắc cho biết, NHNN sẽ tiếp tục hoàn thiện khuôn khổ pháp lý về hoạt động tín dụng xanh; ban hành Thông tư hướng dẫn các TCTD quản lý rủi ro về môi trường trong hoạt động cấp tín dụng để đáp ứng các yêu cầu của Luật Bảo vệ môi trường (2020).

Bên cạnh đó, xây dựng Kế hoạch hành động của ngành Ngân hàng thực hiện Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn đến 2030, thực hiện cam kết của Việt Nam tại Hội nghị COP 26 về biến đổi khí hậu; tiếp tục hoàn thiện cơ chế, chính sách hỗ trợ chuyển đổi số trong ngành ngân hàng, góp phần phát triển bền vững; đẩy mạnh đàm phán, tạo thuận lợi cho các tổ chức tài chính quốc tế, các TCTD trong nước tham gia hoạt động hợp tác quốc tế tài trợ vốn cho các dự án xanh.

Quỳnh Lê