Quốc hội cho ý kiến về dự thảo Luật Phòng, chống rửa tiền (sửa đổi)

Thống đốc NHNN Nguyễn Thị Hồng giải trình làm rõ thêm một số vấn đề ĐBQH quan tâm về dự thảo Luật Phòng, chống rửa tiền (sửa đổi)

Bảo đảm bao quát đầy đủ đối tượng

Đánh giá cao Ban soạn thảo đã chuẩn bị dự án Luật một cách công phu. Góp ý vào dự thảo Luật, đại biểu Đỗ Đức Hồng Hà, Đoàn ĐBQH TP. Hà Nội cho rằng, quy định của dự thảo Luật vẫn còn hạn chế, do đó cần tiếp tục hoàn thiện.

Ví như tại Điểm b, Khoản 1, Điều 26 dự thảo Luật, đại biểu cho rằng, quy định như dự thảo vẫn còn hạn chế. Để hoàn thiện, đại biểu Đỗ Đức Hồng Hà đề nghị, khi chỉnh lý nội dung này cần lưu ý để không sót lọt giao dịch đáng ngờ, phải báo cáo liên quan đến tài sản của pháp nhân.

“Nếu quy định theo hướng tất cả các giao dịch mà có tài sản liên quan đến tất cả tội phạm và đối tượng tính cả người bị bắt, bị tạm giữ, bị kết án chấp hành án đều bị coi là giao dịch đáng ngờ thì rõ ràng là mở quá rộng đến mức bất hợp lý. Do đó, cần cân nhắc chỉnh lý lại quy định này”, đại biểu Đỗ Đức Hồng Hà đề nghị.

Góp ý hoàn thiện dự thảo Luật, đại biểu Trương Trọng Nghĩa, Đoàn đại biểu Quốc hội (ĐBQH) TP. Hồ Chí Minh cho rằng, trong thời đại công nghệ hiện nay, quy định như trong dự thảo luật vẫn thiếu, chưa đầy đủ. Bởi lẽ, chưa có khái niệm ảo, tiền ảo hoặc tài sản ảo, số hoá,.. do đó cần phải quy định thêm tài sản ảo, tài sản số hoá và tài sản mã hoá sẽ bao gồm được nhiều hình thức tiền và hình thức tài sản hiện nay đang bắt đầu sử dụng. Khái niệm và thực tiễn hiện nay rộng, nếu chỉ quy định như trong dự thảo luật sẽ không bao quát hết và sẽ khó áp dụng.

Về nguyên tắc phòng, chống rửa tiền, theo quy định của pháp luật để trên cơ sở bảo đảm chủ quyền quốc gia, toàn vẹn lãnh thổ, đại biểu Trương Trọng Nghĩa đề nghị sửa đổi thành chủ quyền và lợi ích quốc gia. Bởi, nếu rửa tiền bên ngoài Việt Nam nhưng lại xâm phạm lợi ích quốc gia của Việt Nam; khi nào xâm phạm đến lợi ích quốc gia thì có quyền áp dụng luật.

Bổ sung thêm ý kiến về phòng, chống rửa tiền với giao dịch tiền ảo, tài sản ảo, đại biểu Huỳnh Thị Phúc - Đoàn ĐBQH tỉnh Bà Rịa Vũng Tàu cho rằng, sự phát triển của kinh tế số cũng là cơ hội để các đối tượng tội phạm có hành vi gian lận tinh vi, phức tạp hơn, bao gồm các hành vi rửa tiền sử dụng công nghệ cao thông qua các kênh thương mại điện tử, dịch vụ tài chính trên nền tảng số…

“Đề nghị ban soạn thảo cân nhắc bổ sung quy định pháp luật về phòng, chống rửa tiền đối với tiền ảo, tài sản ảo để kịp thời ngăn chặn các hành vi rửa tiền. Tại dự thảo có những điều khoản giao Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ quy định chi tiết, Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam hướng dẫn chi tiết”, đại biểu Huỳnh Thị Phúc đề nghị.

Các ĐBQH tham dự phiên thảo luận tại hội trường

Đồng tình với sự cần thiết sửa đổi Luật Phòng, chống rửa tiền, đại biểu Thái Thị An Chung, Đoàn ĐBQH tỉnh Nghệ An cho rằng, việc quy định và thực thi các quy định về phòng, chống rửa tiền trong lĩnh vực bất động sản là hết sức cần thiết, không chỉ để thực hiện các cam kết của Việt Nam với quốc tế mà còn góp phần quan trọng vào công cuộc đấu tranh phòng chống tham nhũng.

Do đó để góp phần hoàn thiện các quy định về phòng, chống rửa tiền trong lĩnh vực bất động sản, đại biểu Thái Thị An Chung đề nghị, bổ sung đối tượng báo cáo được quy định tại khoản 2 Điều 4 là tổ chức đấu giá tài sản bởi đấu giá là hình thức mua bán tài sản phổ biến, nhiều năm gần đây, hoạt động đấu giá quyền sử dụng đất diễn ra rất sôi động. Nguồn thu từ đấu giá quyền sử dụng đất chiếm tỷ trọng lớn trong thu ngân sách ở địa phương. Do đó, cũng cần phải giám sát chặt chẽ dòng tiền tham gia đấu giá.

Đồng thời, bổ sung thêm các dấu hiệu đáng ngờ trong lĩnh vực kinh doanh bất động sản được quy định tại Điều 33 của dự thảo Luật là khách hàng thực hiện nhiều giao dịch trở lên trong một ngày, khách hàng mua bán nhiều bất động sản trở lên trong một lần.

“Cần sửa đổi Luật Kinh doanh bất động sản theo hướng quy định các giao dịch bất động sản phải thực hiện thanh toán qua hệ thống ngân hàng là hết sức cần thiết để chống thất thu thuế, chống rửa tiền và minh bạch thị trường bất động sản”, đại biểu Thái Thị An Chung nhấn mạnh.

Còn theo đại biểu Quốc hội Cầm Thị Mẫn, Đoàn ĐBQH tỉnh Thanh Hóa cho rằng, tại Khoản 1, Điều 7 dự thảo luật quy định về việc đánh giá rủi ro ngành. Đại biểu cho rằng, đây là một nội dung mới chưa được quy định trong luật năm 2012. Đại biểu tỉnh Thanh Hóa cho rằng, việc đánh giá rủi ro quốc gia về rửa tiền là cơ sở để quốc gia tập trung nguồn lực một cách hiệu quả vào các lĩnh vực ưu tiên. Lĩnh vực rủi ro cao về rửa tiền là một trong những trụ cột nền tảng của công tác phòng, chống rửa tiền theo chuẩn mực quốc tế.

Trên cơ sở đó, đại biểu Cầm Thị Mẫn đề nghị: “việc tổ chức thực hiện các biện pháp phòng, chống rửa tiền trên cơ sở rủi ro của đối tượng báo cáo cũng như hoạt động của thanh tra, giám sát phòng, chống rửa tiền là một trong những yêu cầu quan trọng trong công tác phòng, chống rửa tiền. Do vậy, việc bổ sung quy định đánh giá rủi ro quốc gia về rửa tiền là rất cần thiết”.

Đảm bảo tính thống nhất với các văn bản quy phạm pháp luật khác

Phát biểu tại phiên thảo luận, đại biểu Thạch Phước Bình, Đoàn ĐBQH tỉnh Trà Vinh đề nghị, làm rõ khái niệm “rửa tiền” trong dự thảo Luật. Bởi theo đại biểu, phòng, chống rửa tiền là nhằm phát hiện nỗ lực ngụy tạo các khoản tiền bất hợp pháp thành thu nhập hợp pháp, liên quan đến các tội phạm từ trốn thuế đến buôn bán ma túy, tham nhũng, lừa đảo, tài trợ khủng bố. Thông thường rửa tiền có thể chia thành các bước như: gửi tiền bất hợp pháp vào hệ thống tài chính, thiết kế các giao dịch để che giấu nguồn gốc bất hợp pháp của các khoản tiền, sử dụng tiền để mua bất động sản hoặc đầu tư thương mại. Do đó, dự thảo Luật cần làm rõ hơn khái niệm “rửa tiền”, để làm rõ hơn bản chất của hành vi này.

Đại biểu Bùi Sỹ Hoàn, Đoàn ĐBQH tỉnh Hải Dương kiến nghị, cần bổ sung quy định về tiêu chí thành lập và hoạt động của tổ chức cung cấp dịch vụ xác minh thông tin, nhận biết khách hàng qua bên thứ ba. Hiện nay pháp luật hiện hành chưa có quy định về điều kiện thành lập, hoạt động các loại hình doanh nghiệp hay tổ chức hoạt động trong lĩnh vực này. Do đó, đại biểu đề nghị cân nhắc bổ sung quy định về điều kiện, tiêu chí thành lập, hoạt động của loại hình tổ chức cung cấp dịch vụ xác minh thông tin, nhận biết khách hàng trong Luật Phòng, chống rửa tiền để đảm bảo tính hợp hiến, tính hợp pháp về quyền bất khả xâm phạm bí mật cá nhân, tránh trường hợp làm lộ thông tin hoặc sử dụng trái phép thông tin của khách hàng.

Cơ bản nhất trí với sự cần thiết sửa đổi Luật Phòng, chống rửa tiền, tuy nhiên, để hoàn thiện Luật, đại biểu Đỗ Thị Việt Hà, Đoàn ĐBQH tỉnh Bắc Giang đề nghị, tiếp tục rà soát thật kỹ lưỡng, đầy đủ, toàn diện, thận trọng các nội dung tại dự thảo luật với các bộ luật luật hiện hành như: Bộ luật Hình sự, Bộ luật Dân sự, Luật Kinh doanh bảo hiểm, Luật Tổ chức Chính phủ, Luật Ngân hàng Nhà nước, Luật Doanh nghiệp, Luật Đầu tư, Luật Công chứng, Luật Luật sư… và kể cả dự thảo Luật Giao dịch điện tử đang được Quốc hội xem xét, cho ý kiến tại kỳ họp thứ 4, để bảo đảm tính hợp pháp, thống nhất, khả thi của luật trong hệ thống pháp luật.

Góp ý vào nội dung này, đại biểu K’Nhiễu, Đoàn ĐBQH tỉnh Lâm Đồng đề nghị, khi sửa đổi các quy định của Luật Phòng, chống rửa tiền năm 2022 cần đánh giá tới mức độ thực tiễn về tính khả thi, tức là từ các nguồn lực để tổ chức thực hiện, lộ trình thực hiện… của các quy định được sửa đổi, bảo đảm các đối tượng báo cáo, các cơ quan quản lý nhà nước đều có thể hiểu và thực hiện đúng, đầy đủ trách nhiệm của mình”, đại biểu K’Nhiễu nhấn mạnh.

Đại biểu Phạm Đức Ấn, Đoàn ĐBQH TP Hà Nội, Chủ tịch HĐTV Agribank kiêm Chủ tịch Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam phát biểu tại phiên thảo luận

Để kiểm soát phòng chống rửa tiền tốt hơn, đại biểu Phạm Đức Ấn, Đoàn ĐBQH TP Hà Nội, Chủ tịch HĐTV Agribank kiêm Chủ tịch Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam đề xuất nên giao cho Ngân hàng Nhà nước quy định về phòng, chống rửa tiền sẽ rõ ràng, cụ thể hơn hơn. Theo đại biểu, Chính phủ đã đưa ra 40 khuyến nghị theo quy định của FATF về phòng, chống rửa tiền. Nhiều nội dung mang tính định tính, nếu chúng ta quy định mà tất cả mọi thứ đều phải kiểm soát thì số lượng giao dịch vô cùng lớn nên đòi hỏi vai trò, trách nhiệm của đơn vị báo cáo.

“Vì vậy, việc quy định như trong dự án Luật là hoàn toàn phù hợp. Giao cho Ngân hàng Nhà nước hay Chính phủ hướng dẫn đều có trong dự thảo Nghị định và dự thảo Thông tư cũng đã nói rõ về vấn đề này. Sau khi Luật ban hành thì Chính phủ và Ngân hàng Nhà nước hướng dẫn, điều chỉnh uyển chuyển, phù hợp hơn”, đại biểu Phạm Đức Ấn nhấn mạnh.

Thay mặt cơ quan chủ trì soạn thảo, Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam Nguyễn Thị Hồng đánh giá các ý kiến được đại biểu nêu tại phiên họp rất xác đáng, tâm huyết, thể hiện sự quan tâm sâu sắc của các vị đại biểu Quốc hội đối với công tác phòng, chống rửa tiền nói chung cũng như việc xây dựng dự thảo Luật Phòng, chống rửa tiền sửa đổi nói riêng.

Báo cáo thêm một số nội dung đại biểu quan tâm tại phiên thảo luận, trong đó có nội dung giao Chính phủ, Thống đốc Ngân hàng Nhà nước hướng dẫn, Thống đốc Nguyễn Thị Hồng cho biết, các quy định này chủ yếu là những nội dung liên quan đến kỹ thuật và những nội dung cần phải điều chỉnh theo từng thời kỳ; hoặc nội dung phát sinh trong thực tiễn, cần phải có những cái cập nhật kịp thời rồi thay đổi thường xuyên.

Tại hồ sơ dự án luật trình Quốc hội, Chính phủ đã trình kèm dự thảo nghị định cũng như dự thảo về quyết định của Thủ tướng Chính phủ và dự thảo thông tư hướng dẫn của Ngân hàng Nhà nước.

Đối với nhóm vấn đề đại biểu nêu liên quan đến các đối tượng chủ thể báo cáo và tính khả thi trong việc quy định đối với các chủ thể đối tượng báo cáo là các tổ chức tài chính và phi tài chính. Thống đốc Nguyễn Thị Hồng khẳng định, các đối tượng báo cáo này trong dự thảo luật là những đối tượng được kế thừa từ Luật Phòng, chống rửa tiền năm 2012. Dự thảo Luật Phòng, chống rửa tiền (sửa đổi) bổ sung những đối tượng đang được quy định các văn bản dưới luật.

Về ý kiến của một số đại biểu đề nghị bổ sung trong dự thảo luật này là các công ty cung cấp dịch vụ tài sản ảo hay kinh doanh tài chính tiền tệ trên nền tảng về công nghệ, Thống đốc Nguyễn Thị Hồng cho biết, trong quá trình xây dựng, cơ quan soạn thảo đã đưa các hoạt động này vào trong dự thảo luật, nhưng trong quá trình tham vấn ý kiến qua nhiều vòng, các ý kiến cho rằng các hoạt động này chưa được quy định trong các văn bản quy định pháp luật hiện hành vì vậy chưa nên đưa vào dự thảo luật. Chính vì vậy, quy định này sẽ giao Chính phủ bổ sung đối tượng báo cáo sau khi được sự chấp thuận, đồng ý của Ủy ban Thường vụ Quốc hội…

Đối với “dấu hiệu đáng ngờ và báo cáo giao dịch đáng ngờ” trong dự thảo Luật. Về vấn đề này, Thống đốc Nguyễn Thị Hồng cho biết, dấu hiệu đáng ngờ chủ yếu là mang tính định tính, cơ quan soạn thảo tổng hợp từ kinh nghiệm mang tính phổ biến tại nhiều quốc gia trên thế giới và có cân nhắc những đặc thù về các hoạt động trong lĩnh vực tài chính, ngân hàng, chứng khoán, bất động sản, bảo hiểm của Việt Nam.

Do dấu hiệu giao dịch đáng ngờ là định tính và chỉ là bước khởi đầu phát hiện ra có dấu hiệu đáng ngờ, là dấu hiệu cảnh báo ban đầu, sau đó các đối tượng báo cáo, các chủ thể báo cáo sẽ gửi cho Ngân hàng Nhà nước tiếp nhận thông tin để phân tích, xử lý…

Ngoài ra, Thống đốc Nguyễn Thị Hồng cũng giải trình về nhóm vấn đề liên quan đến các vấn đề về trì hoãn giao dịch. Theo đó, để tránh lạm dụng với ảnh hưởng đến quyền và lợi ích của tổ chức, cá nhân dự thảo luật cũng đã quy định thời hạn trì hoãn không quá ba ngày kể từ ngày thực hiện và đối tượng báo cáo được miễn trách nhiệm pháp lý nếu thực hiện theo đúng các quy định của luật…

Ngô Hải