Hoàn thiện khuôn khổ pháp lý kiểm soát, kiểm toán nội bộ tại các Quỹ tín dụng nhân dân

Hội thảo có sự tham dự của đại diện Lãnh đạo các đơn vị thuộc NHNN, Học viện Ngân hàng, Bảo hiểm Tiền gửi Việt Nam, Ngân hàng Hợp tác xã Việt Nam, Hiệp hội Quỹ tín dụng nhân dân (QTDND); Lãnh đạo một số QTDND, các dự án nước ngoài đang hỗ trợ hệ thống QTDND…

Thông qua Hội thảo, những người trực tiếp điều hành QTDND và các chuyên gia trong lĩnh vực này đã mang tới nhiều góc nhìn đa chiều; từ việc trao đổi kinh nghiệm của những QTDND có quy mô hoạt động ngày càng phát triển bền vững và những QTDND đang gặp khó khăn trong quá trình hoạt động, đến những nhìn nhận đánh giá từ phía các cơ quan quản lý, từ góc độ của Ngân hàng Hợp tác xã, Bảo hiểm tiền gửi, các nhà khoa học và các chuyên gia trong, ngoài nước.

Qua đó, Hội thảo cung cấp cái nhìn đầy đủ hơn về thực trạng hoạt động kiểm soát, kiểm toán nội bộ của các QTDND, đưa ra được những giải pháp phù hợp cho việc chỉnh sửa, hoàn thiện khung pháp lý về kiểm soát và kiểm toán nội bộ của các QTDND, góp phần thiết thực vào quá trình tái cơ cấu QTDND.

Phó Thống đốc Thường trực NHNN Đào Minh Tú phát biểu tại Hội thảo

Nâng cao vai trò công tác kiểm soát, kiểm toán nội bộ của các QTDND

Phát biểu khai mạc Hội thảo, ông Trần Đăng Phi, Phó Chánh Thanh tra, Cơ quan Thanh tra, giám sát ngân hàng, nhận định, từ khi được thành lập và đi vào hoạt động năm 1993, các QTDND đã không ngừng lớn mạnh về quy mô và có những đóng góp đáng kể cho sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.

Đến tháng 30/9/2022, trên cả nước có 1.179 QTDND, với quy mô tổng tài sản hơn 166,7 nghìn tỷ đồng, chiếm hơn 1% tổng tài sản hệ thống TCTD. Hoạt động của QTDND đã góp phần nâng cao đời sống của thành viên và đặc biệt đóng góp ngày càng quan trọng cho công cuộc xóa đói, giảm nghèo tại khu vực nông nghiệp, nông thôn.

Tuy nhiên, bên cạnh những thành tích đạt được, vẫn xuất hiện tình trạng một số QTDND vi phạm quy định pháp luật, hoạt động tiềm ẩn nhiều rủi ro gây ảnh hưởng tới quyền lợi của người gửi tiền cũng như đời sống xã hội tại địa phương.

Để nâng cao chất lượng, an toàn tổ chức và hoạt động của hệ thống QTDND, NHNN đã ban hành nhiều cơ chế, chính sách và có những biện pháp chấn chỉnh hoạt động, tăng cường công tác thanh tra, giám sát đối với các QTDND, trong đó đặc biệt nhấn mạnh vai trò của việc kiểm soát và kiểm toán nội bộ.

Chia sẻ tại Hội thảo, ông Nguyễn Quốc Cường, Chủ tịch HĐQT Ngân hàng Hợp tác xã, Chủ tịch Hiệp hội QTDND cho rằng, để một tổ chức phát triển một cách bền vững thì cần thiết phải bao hàm 3 yếu tố: có nguồn tài chính thông suốt, nguồn nhân lực chất lượng cao và hệ thống quản trị điều hành, kiểm soát đầu vào hiệu quả. Thực chất hệ thống kiểm soát nội bộ là vấn đề hết sức quan trọng của công tác quản trị, điều hành.

Thực tế, thời gian qua, các quy trình nghiệp vụ của QTDND được xây dựng ngày càng hoàn thiện. Trong đó, quy trình về kiểm soát, kiểm toán nội bộ đã được các QTDND xây dựng và thực hiện theo đúng hướng dẫn của NHNN trên cơ sở Thông tư số 44/2011/TT-NHNN, ngày 29/12/2011 quy định về hệ thống kiểm soát nội bộ và kiểm toán nội bộ của TCTD, chi nhánh ngân hàng nước ngoài (Thông tư số 44). Có thể thấy, các QTDND đã chú trọng đến việc bồi dưỡng nguồn nhân lực làm công tác kiểm soát, kiểm toán nội bộ và các cán bộ làm công việc này đã được cử đi đào tạo bồi dưỡng nghiệp vụ thường xuyên.

Tuy nhiên, trước thực trạng vẫn còn một số QTDND chưa bám sát mục tiêu hoạt động, có biểu hiện chạy theo lợi nhuận, các quy chuẩn về kiểm soát, kiểm toán nội bộ chưa được coi trọng; quy chế, quy trình thủ tục và quan điểm lãnh đạo của QTDND về tầm quan trọng của hoạt động kiểm soát, kiểm toán nội bộ vẫn còn khác nhau giữa các QTDND; hoặc có QTDND chưa bóc tách được các mảng nghiệp vụ này. Các cán bộ làm công tác chuyên môn kiểm soát, kiểm toán nội bộ thực hiện đồng thời ở nhiều vị trí…

Để hệ thống QTDND ngày càng phát triển ổn định và bền vững, ông Nguyễn Quốc Cường cho rằng, rất cần thiết phải thiết lập một hệ thống kiểm soát, kiểm toán nội bộ hiệu quả, nhằm quản lý kiểm soát về rủi ro, nâng cao giá trị đạo đức nghề nghiệp và an toàn hoạt động của QTDND. Đây cũng là một trong những nhiệm vụ hết sức quan trọng trong quá trình tái cơ cấu hệ thống QTDND.

Trao đổi tại Hội thảo về những khó khăn trong việc thực hiện quy định về kiểm soát và kiểm toán nội bộ đối với các QTDND trên địa bàn, ông Trịnh Công Văn, Giám đốc NHNN Chi nhánh tỉnh Sơn La cho biết, việc bố trí nguồn lực để tổ chức triển khai thực hiện đáp ứng đầy đủ các mục tiêu, yêu cầu, đặt ra đối với hệ thống kiểm soát và kiểm toán nội bộ theo quy định là rất khó khăn. Do quy mô hoạt động, năng lực tài chính, nhân sự của các Quỹ còn rất nhiều hạn chế so với các NHTM.

Bên cạnh đó, công tác đào tạo bồi dưỡng thường xuyên cho nhân sự làm công tác này ở các Quỹ còn rất ít, phương tiện phục vụ nhân viên làm kiểm soát và kiểm toán nội bộ cũng không có nhiều.

Ngoài ra, việc xây dựng các chính sách, quy chế nội bộ của Quỹ chưa đảm bảo đầy đủ, chưa cụ thể hóa các quy trình, mà đây là những công cụ để cán bộ làm kiểm soát, kiểm toán chiếu vào để đánh giá, phát hiện những vi phạm, trách nhiệm để từ đó đưa ra các kiến nghị, cảnh báo.

Toàn cảnh Hội thảo

Tại Hội thảo, các chuyên gia cũng chia sẻ về một số nội dung khác có liên quan như: Hướng chỉnh sửa quy định về hệ thống kiểm soát và kiểm toán nội bộ QTDND; Khoảng cách giữa quy định về hệ thống kiểm soát nội bộ QTDND và thông lệ quốc tế - Một số đề xuất dưới góc độ nghiên cứu lý thuyết; Thực trạng về hoạt động kiểm soát, kiểm toán nội bộ ảnh hưởng đến hoạt động an toàn, hiệu quả của QTDND và đề xuất giải pháp...

Tiếp tục đảm bảo sự ổn định, an toàn và lành mạnh của các QTDND

Phát biểu kết luận Hội thảo, Phó Thống đốc Thường trực Đào Minh Tú cho rằng, công tác kiểm toán, kiểm soát nội bộ đối với các QTDND có vai trò và vị trí quan trọng. Thời gian qua, để đảm bảo an toàn hoạt động QTDND, NHNN đã tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, cùng với chính quyền địa phương quản lý về nhân sự, con người, tổ chức hoạt động của các QTDND.

Tuy nhiên, công tác kiểm soát, kiểm toán nội bộ của các QTDND còn bộc lộ một số tồn tại, hạn chế. Vì vậy, ngay lúc này rất cần chấn chỉnh và nâng cao vai trò công tác này từ trong nội tại của các QTDND để hạn chế rủi ro, ngăn chặn được các tiêu cực, đảm bảo việc tuân thủ các quy định pháp luật.

Các QTDND đều có bộ phận kiểm soát, tuy nhiên hoạt động chưa hiệu quả. Nhiều nơi cán bộ Quỹ đã nhận thức được tầm quan trọng của công tác kiểm soát, kiểm toán nội bộ nhưng năng lực còn yếu, hạn chế, không có nhiều cơ hội đào tạo. Phó Thống đốc cho rằng, việc quan trọng lúc này là làm sao để phát huy được vai trò của thành viên trong việc giám sát hoạt động của QTDND, phải xây dựng hành lang pháp lý cho hoạt động của Quỹ đáp ứng mô hình hiện tại.

Cơ quan quản lý nhà nước, cơ quan ban hành chính sách cần nhận thức rõ vai trò, vị trí của bộ phận kiểm toán, kiểm soát nội bộ của QTDND, thiết kế lại bộ phận này để đảm bảo yêu cầu đối với từng Quỹ. Bên cạnh đó, nghiên cứu cơ chế tổ chức, vận hành, xác định rõ thẩm quyền, chức năng, nhiệm vụ của bộ phận này.

Phó Thống đốc cho rằng, cần sớm sửa Thông tư 44, cần thiết có thể xây dựng một thông tư riêng để hệ thống QTDND hoạt động hiệu quả và minh bạch hơn. Phó Thống đốc cũng đề nghị các cơ quan liên quan tăng cường công tác phối hợp, đào tạo, bồi dưỡng kiến thức, nâng cao chất lượng của đội ngũ cán bộ kiểm soát, kiểm toán nội bộ. Đồng thời, tăng cường thêm sự đánh giá hiệu quả của công tác kiểm soát, kiểm toán nội bộ trong thời gian tới, nhằm xác định thêm, nhìn nhận đầy đủ hơn về bộ phận kiểm soát, kiểm toán nội bộ ở Quỹ.

Ngoài ra, nâng cao hơn nữa việc sử dụng bộ phận kiểm soát, kiểm toán nội bộ tại chỗ không chỉ giúp Ban Lãnh đạo Quỹ điều hành đúng đắn, mà qua đó Cơ quan Thanh tra, giám sát ngân hàng có thêm thông tin, tăng cường điều kiện giám sát hoạt động của các QTDND.

Phó Thống đốc cũng nhấn mạnh yêu cầu nghiên cứu cơ chế, hệ thống bộ máy kiểm soát, kiểm toán nội bộ của hệ thống các QTDND, là một trong những công cụ để giám sát hoạt động của các Quỹ ngày càng hiệu quả.

P.V