Giá năng lượng tăng đã đẩy lạm phát của các quốc gia ASEAN và Đông Á lên như thế nào?

AMRO cho biết, kể từ khi xung đột Nga-Ukraine nổ ra vào tháng 2/2022, giá dầu thô và khí đốt tự nhiên trên toàn cầu đã tăng lên mức cao nhất trong hơn một thập kỷ, giá than cũng đã đạt mức cao nhất mọi thời đại. Việc giá năng lượng tăng cao này đang đẩy tỷ lệ lạm phát tăng cao tại Mỹ, châu Âu và nhiều nền kinh tế mới nổi.

Trong khu vực ASEAN + 3, bao gồm Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) cùng với Trung Quốc, Nhật Bản và Hàn Quốc, chỉ số giá tiêu dùng (CPI) ở một số nền kinh tế cũng đã tăng lên mức cao nhất trong nhiều năm, chủ yếu do giá dầu tăng.

Cú sốc giá dầu góp phần đáng kể vào lạm phát trong khu vực ASEAN + 3. Ước tính của AMRO cho thấy giá dầu toàn cầu tăng 10% hàng năm có thể đẩy chỉ số CPI của khu vực lên khoảng 0,2 điểm phần trăm trong năm đầu tiên.

Do các cú sốc về dầu, đồng nghĩa với việc tăng giá hơn 50% so với cùng kỳ năm ngoái, nên tỷ lệ lạm phát của khu vực có thể tăng hơn một điểm phần trăm trong 1 năm.

Tác động của cú sốc giá dầu khác nhau trong các nước ASEAN + 3 , nơi hầu hết các nền kinh tế là nước nhập khẩu năng lượng ròng và chỉ có 5 nước xuất khẩu năng lượng ròng: Brunei (sản phẩm dầu mỏ và khí đốt tự nhiên), Indonesia (chủ yếu là than), Malaysia và Myanmar (chủ yếu là khí tự nhiên); Lào (chủ yếu là thủy điện).

Tác động nhìn chung là lớn hơn đối với các nền kinh tế phụ thuộc vào nhập khẩu năng lượng như Singapore, Philippines và Thái Lan, vốn chứng kiến ​​lạm phát tăng lần lượt 7,5%, 6,9% và 6,4% trong tháng 9.

Trong khi đó, các nước xuất khẩu năng lượng ròng như Indonesia và Malaysia có tỷ lệ lạm phát thấp hơn nhiều, lần lượt là 5,95% và 4,5% trong tháng 9.

Ước tính của AMRO cho thấy, mức tăng lạm phát sau khi giá dầu tăng 1% ở các quốc gia nhập khẩu năng lượng ròng cao hơn 0,01-0,02 điểm phần trăm so với các nhà xuất khẩu năng lượng ròng trong ASEAN.

Mức độ quan trọng của năng lượng và các hàng hóa và dịch vụ sử dụng nhiều năng lượng trong rổ tính CPI cũng giúp giải thích sự khác biệt giữa các nền kinh tế về cách tỷ lệ lạm phát phản ứng ra sao với việc tăng giá năng lượng. Tỷ trọng của hàng hóa và dịch vụ năng lượng trong rổ tính CPI càng cao thì khả năng truyền dẫn của giá dầu tăng vào chỉ số CPI càng cao.

Trong ASEAN + 3, các nền kinh tế nơi mà loại hình vận tải sử dụng nhiều năng lượng có tỷ trọng lớn trong rổ tính CPI sẽ có xu hướng bị lạm phát cao hơn sau khi giá dầu tăng hơn so với các nền kinh tế có tỷ trọng vận tải nhỏ hơn.

Giao thông vận tải chiếm tới 17% trong rổ tính CPI ở Singapore và Thái Lan, vì vậy các nước này có xu hướng ghi nhận tỷ lệ lạm phát cao hơn sau khi giá năng lượng leo thang. Trong khi đó, lạm phát tăng ở mức khiêm tốn hơn ở các nền kinh tế như Hồng Kông, Trung Quốc và Việt Nam, nơi tỷ trọng vận tải chiếm dưới 10% trong rổ tiêu dùng.

Một số nền kinh tế ASEAN + 3 đã sử dụng các biện pháp tài khóa để tạm thời giảm bớt tác động của giá năng lượng tăng cao đối với lạm phát. Hầu hết các nhà xuất khẩu dầu trong khu vực có cơ chế bình ổn giá trợ cấp cho các nhà sản xuất để giữ giá trong nước không thay đổi khi giá dầu thế giới tăng.

Trong số các nhà nhập khẩu năng lượng của khu vực, một số nền kinh tế như Nhật Bản đã áp dụng các khoản trợ cấp mới hoặc mở rộng trợ cấp cho các sản phẩm nhiên liệu như xăng và dầu diesel, trong khi các nền kinh tế khác như Hàn Quốc và Thái Lan đã giảm thuế nhiên liệu.

Giá năng lượng toàn cầu dự kiến ​​sẽ tiếp tục ở mức cao trong thời gian còn lại của năm nay và có thể trong thời gian tới, với nguồn cung hạn chế và nhu cầu vẫn đang phục hồi. Trong khi các biện pháp tài khóa như trợ giá và cắt giảm thuế đối với các sản phẩm nhiên liệu đang giúp ngăn chặn sự gia tăng mạnh hơn của lạm phát ở một số nền kinh tế thì những biện pháp này lại tốn kém và cần được tập trung vào mục tiêu nhiều hơn.

Cuối cùng, chi phí ngân sách của trợ cấp nhiên liệu sẽ không bền vững nếu giá năng lượng toàn cầu tiếp tục ở mức cao hoặc tăng cao hơn nữa. Ở những nền kinh tế mà lạm phát đang xâm lấn vào giá cơ bản, chính sách tiền tệ cũng nên được thắt chặt để giảm thiểu nguy cơ tăng kỳ vọng lạm phát.

Hải Yến