Gánh nặng chi phí đeo đuổi doanh nghiệp chăn nuôi

Theo Tổng cục Thống kê, trong 11 tháng năm 2022, sản lượng chăn nuôi lợn hơi tăng 12,4% so với cùng kỳ (quý I tăng 4,3% so với cùng kỳ, quý II tăng 7% so với cùng kỳ và quý III tăng 7% so với cùng kỳ). Mặc dù đợt bùng phát dịch bệnh ASF chưa được kiểm soát hoàn toàn giữa các trang trại hộ gia đình, nhưng điều này sẽ không ảnh hưởng đến tổng nguồn cung thịt lợn vì dịch bệnh lần này không quá nghiêm trọng như trước đây, và việc triển khai tiêm phòng dự kiến sẽ bắt đầu vào năm tới sau khi hoàn thành giai đoạn thử nghiệm.

Giá lợn hơi duy trì ổn định trong nửa đầu năm 2022, ở mức trung bình 55.000 đồng/kg (giảm 25% so với cùng kỳ), sau đó tăng đáng kể trong tháng 7 và tháng 8 và đạt mức cao nhất là 70.000 đồng/kg.

Theo CTCK SSI (SSI Research), việc giá tăng mạnh như vậy là do hoạt động mua bán của thương lái đầu mối để xuất khẩu lợn hơi sang Trung Quốc qua đường tiểu ngạch. Tuy nhiên diễn biến này chỉ trong một thời gian ngắn, vì Trung Quốc sau đó đã áp dụng các biện pháp hạn chế chặt chẽ hơn đối với hoạt động thương mại biên giới theo chính sách kiểm soát COVID- 19 của quốc gia này. Kể từ đó, giá lợn hơi trung bình đã điều chỉnh về mức 53.000 đồng/kg (tăng 15% so với cùng kỳ) trong quý IV/2022. 

Tuy nhiên, quý IV/2021 là mức nền so sánh thấp khi hoạt động sản xuất bị ảnh hưởng bởi các biện pháp phong tỏa do đại dịch COVID-19 tại Việt Nam. Do đó, ngoại trừ tháng 7 và tháng 8, giá lợn hơi trung bình tại Việt Nam đạt 55.000 đồng/kg (giảm 10% so với cùng kỳ), phản ánh nhu cầu khá yếu bất chấp kỳ vọng mở cửa trở lại sẽ thúc đẩy tiêu thụ thịt lợn nhiều hơn so với năm 2021. 

Giá lợn hơi thường chịu ảnh hưởng mạnh bởi yếu tố thời vụ trong quý IV và nhu cầu thường tăng trước kỳ nghỉ Tết. Tuy nhiên, năm nay nhu cầu dường như không tăng lên. SSI Research cho rằng, điều này một phần là do niềm tin của người tiêu dùng suy yếu trong bối cảnh áp lực lạm phát.

Về mặt chi phí, giá nguyên liệu thô tăng lên, cụ thể giá ngô tăng 17% so với cùng kỳ, giá lúa mì tăng 60% so với cùng kỳ và giá đậu tương tăng 10% so với cùng kỳ. Giá các nguyên liệu thô này đã đạt đỉnh vào quý 2 năm 2022, sau đó giảm tốc trong nửa cuối năm 2022, chỉ tăng 10% đối với giá ngô và 25% đối với giá đậu tương, trong khi giá lúa mì giảm 2% so với cùng kỳ. 

Tuy nhiên, chi phí thức ăn chăn nuôi vẫn chưa hạ nhiệt và việc giảm giá đang diễn ra chậm hơn dự kiến. Chi phí thức ăn chăn nuôi thường mất một khoảng thời gian nhất định để điều chỉnh giảm, vì các nhà sản xuất thức ăn chăn nuôi đã phải chịu chi phí nhập khẩu cao trong một thời gian dài, và tình hình càng khó khăn hơn trong bối cảnh VND mất giá so với USD. Do đó, chi phí thức ăn đã tăng 38% so với cùng kỳ và gấp đôi so với mức chi phí năm 2020, ảnh hưởng đáng kể đến không chỉ các trang trại hộ gia đình mà còn cả các trang trại thương mại vì chi phí nguyên liệu thô chiếm đến 75% tổng chi phí chăn nuôi. 

Chi phí sản xuất trung bình của trang trại hộ gia đình ước tính khoảng 55.000- 60.000 đồng/kg, trong khi chi phí sản xuất trung bình của trang trại thương mại ước tính khoảng 50.000 đồng/kg. Với giá lợn hơi bình quân 55.000 đồng/kg vào năm 2022, các hộ chăn nuôi hầu như không có lãi. Các trang trại thương mại theo mô hình 3F (Feed-Farm- Food) mặc dù không bị ảnh hưởng nặng nề như các trang trại hộ gia đình nhưng biên lợi nhuận vẫn thấp hơn nhiều so với các năm trước. Lợi nhuận của các trang trại thương mại hiện đang ở mức thấp nhất trong 5 năm qua.

Trong 3 quý đầu năm 2022, hầu hết các công ty trong ngành đều ghi nhận kết quả kinh doanh trái chiều với biên lợi nhuận bị siết chặt do chi phí tăng. CTCP Tập đoàn Dabaco Việt Nam (DBC) công bố tăng trưởng doanh thu thuần của hoạt động kinh doanh cốt lõi (không bao gồm bất động sản) là 13% so với cùng kỳ, trong khi lợi nhuận ròng giảm 68% so với cùng kỳ do biên lợi nhuận gộp giảm 8%, chủ yếu là do chi phí chăn nuôi tăng khi chi phí thức ăn chăn nuôi ở mức cao.

CTCP Nông nghiệp BAF Việt Nam (BAF) công bố doanh thu thuần giảm 46%, nhưng lợi nhuận vẫn tăng trưởng 17% so với cùng kỳ. BAF ghi nhận doanh thu mảng chăn nuôi tăng gấp đôi trong 3 quý đầu năm 2022 (từ mức nền so sánh thấp). BAF đã trải qua quá trình chuyển đổi từ kinh doanh nguyên liệu thô sang tự trồng trọt, giúp lợi nhuận ròng tăng lên.

Tương tự, so với mức cơ sở thấp, CTCP Hoàng Anh Gia Lai (HAG) có doanh thu từ mảng chăn nuôi tăng 125% so với cùng kỳ, trong khi biên lợi nhuận gộp mảng chăn nuôi giảm 7,2%. Trong 9 tháng đầu năm 2022, CTCP Masan MeatLife (MML) ghi nhận doanh thu mảng chăn nuôi đạt 663 tỷ đồng (giảm 6%  so với cùng kỳ) và tỷ suất lợi nhuận gộp ở mức 24,5% (giảm đáng kể so với mức 36,9% trong 9 tháng đầu năm 2021) do giá heo hơi giảm và chi phí thức ăn cao hơn.

Dữ liệu từ OECD cho thấy mức tiêu thụ thịt lợn bình quân đầu người đã giảm so với mức tiêu thụ bình quân trước đại dịch, cụ thể giảm từ 31,4kg/người/năm vào năm 2018 xuống còn 26,8kg/người/năm vào năm 2022. Điều này cũng cho thấy khả năng con số này sẽ tăng khoảng 3% so với cùng kỳ vào năm 2023. Với sản lượng chăn nuôi tăng mạnh trong những tháng gần đây (tăng 12,4% so với cùng kỳ trong 11 tháng đầu năm 2022), nguồn cung lợn hơi khó có thể thiếu hụt trong năm 2023, với điều kiện dịch bệnh được kiểm soát tốt. 

Do đó, SSI Research dự báo giá lợn hơi sẽ không tăng đột biến, đạt khoảng 60.000 đồng/kg vào năm 2023 (tăng 10% so với cùng kỳ). Về mặt chi phí, dự báo chi phí thức ăn chăn nuôi sẽ ổn định và bắt đầu giảm trong quý II/2023. Do đó, chi phí chăn nuôi sẽ giảm vào năm 2023, trong khi giá heo hơi dự kiến sẽ tăng chậm. Theo đó, các chuyên gia dự báo các công ty chăn nuôi sẽ bắt đầu phục hồi vào năm 2023. 

Việc Trung Quốc mở cửa trở lại sẽ là chất xúc tác cần theo dõi trong lĩnh vực này, dự báo hoạt động thương mại qua biên giới sẽ hỗ trợ giá lợn hơi vào năm 2023. 

Quỳnh Dương