Kỳ vọng hiệu ứng rõ nét từ hai Thông tư của Ngân hàng Nhà nước

Thực hiện chỉ đạo của Chính phủ nhằm khơi thông nguồn lực cho cả ngân hàng lẫn doanh nghiệp, mới đây Ngân hàng Nhà nước (NHNN) đã ban hành hai Thông tư 02/2023/TT-NHNN (Thông tư 02) và Thông tư 03/2023/TT-NHNN (Thông tư 03). Tuy nhiên, mục đích của hai Thông tư này là khác nhau.

Thứ nhất, Thông tư 02 cho phép cơ cấu giãn, hoãn nợ với các doanh nghiệp gặp khó khăn bởi tình hình khách quan của nền kinh tế. Nghĩa là khi doanh nghiệp không có khả năng trả nợ gốc và lãi thì được cơ cấu nợ hoặc giữ nguyên nhóm nợ, thay vì bị nhảy nhóm nợ.

Chương trình này đã từng được áp dụng vào giai đoạn Covid-19 để các doanh nghiệp không bị nhảy nhóm nợ khi bị ách tắc về dòng vốn. Dù họ chậm trả lãi vay và vốn thì vẫn có cơ hội tiếp cận những nguồn vay khác, qua đó có thêm thời gian để phục hồi trở lại. Do đó, Thông tư 02 mới này chủ yếu giúp doanh nghiệp đang gặp khó khăn trong bối cảnh nền kinh tế tăng trưởng chậm, (GDP quý 1/2023 chỉ tăng trưởng 3,2%).

Thứ hai, Thông tư 03 có điểm quan trọng là cho phép các ngân hàng thương mại được mua lại trái phiếu mà bản thân các ngân hàng đã bán ra trước đó. Mục đích của Thông tư này nhằm hỗ trợ thị trường trái phiếu doanh nghiệp, vì các ngân hàng thương mại cũng là một nhà đầu tư tổ chức và có nhu cầu đầu tư trái phiếu. Trong nhiều trường hợp, khi họ đã bán ra trái phiếu thì không được mua lại, nên khi được phép mua lại sẽ giúp khơi thông dòng vốn từ ngân hàng đến thị trường trái phiếu doanh nghiệp và phần nào giúp thị trường giảm bớt khó khăn.

Có thể thấy, hai Thông tư trên cơ bản nhắm đến hai đối tượng khác nhau. Thông tư 02 hỗ trợ chung cho tất cả các doanh nghiệp trong nền kinh tế, cụ thể là những doanh nghiệp mà các ngân hàng thương mại đánh giá là đang gặp khó khăn nhưng có khả năng hồi phục. Xét về tổng thể, Thông tư 02 tác động lên mặt bằng chung ở tất cả các doanh nghiệp.

Còn Thông tư 03 tập trung nhiều hơn vào thị trường trái phiếu doanh nghiệp, vốn có tiền lệ lớn là đến từ sự tham gia của các doanh nghiệp bất động sản. Do đó, doanh nghiệp bất động sản sẽ là nhóm được hưởng lợi nhiều nhất, khi kỳ vọng dòng vốn từ ngân hàng thông qua thị trường trái phiếu doanh nghiệp chảy vào lĩnh vực bất động sản, giúp thị trường bất động sản có cơ hội hồi phục ngay trong năm nay.

Tuy nhiên, chúng ta cũng cần đánh giá giai đoạn cao điểm của trái phiếu đáo hạn năm 2023 sẽ rơi vào tầm tháng 6 đến tháng 9, tạo áp lực rất lớn với nhóm doanh nghiệp này. Thông tư 03 giúp hỗ trợ dòng vốn từ ngân hàng vào thị trường bất động sản, nhưng bản thân các ngân hàng cũng có sức ép về quản trị rủi ro, nên chỉ trái phiếu của những doanh nghiệp có chất lượng cao thì họ mới sẵn sàng mua lại với mục đích đầu tư khi nhìn thấy cơ hội chênh lệch lợi suất. Đặc biệt nếu giá trái phiếu giảm về những vùng hấp dẫn và ngân hàng cũng chỉ đầu tư với tầm nhìn là trái phiếu đó phải an toàn một cách tương đối.

Nhìn chung, Thông tư 03 có thể hỗ trợ thị trường trái phiếu doanh nghiệp nhưng sẽ không giải quyết khó khăn của những doanh nghiệp bất động sản thực sự yếu kém, khó khăn nghiêm trọng về dòng tiền và khả năng phục hồi yếu. Ngược lại, những doanh nghiệp bất động sản hoặc những lĩnh vực kinh doanh có khả năng phục hồi tốt, thì sẽ giúp thanh khoản của các trái phiếu này dồi dào hơn nhờ lực cầu từ các ngân hàng thương mại, với tư cách là nhà đầu tư chuyên nghiệp, nguồn lực lớn trên thị trường. Khi lực cầu khơi thông, thanh khoản của những trái phiếu chất lượng tốt chắc chắn sẽ được cải thiện.

Về cơ bản, Thông tư 02 và Thông tư 03 không có mục đích nào khác ngoài mục tiêu hỗ trợ tăng trưởng nền kinh tế và hỗ trợ thị trường bất động sản, cũng như giúp giảm bớt rủi ro ở thị trường trái phiếu doanh nghiệp. Việc đồng bộ các giải pháp như vậy, chúng ta có thể kỳ vọng sau khoảng một đến hai quý mới bắt đầu phát huy tác dụng, khi đó trong kịch bản tích cực, nền kinh tế có thể hồi phục và thị trường bất động sản bớt rủi ro, thị trường trái phiếu doanh nghiệp có nhiều dấu hiệu quay trở lại.

Thực tế cho thấy thời gian gần đây, lượng phát hành trái phiếu doanh nghiệp cũng đã sôi động hơn sau thời gian dài trầm lắng. Mặc dù sẽ có độ trễ về chính sách nhưng với động thái mạnh mẽ của Chính phủ và NHNN, thì bất động sản sẽ có cơ hội hồi phục đâu đó vào cuối quý 3 đầu quý 4/2023. Đây cũng là thời điểm chúng ta có thể ghi nhận sự hồi phục trong hoạt động sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp niêm yết, qua đó giúp hỗ trợ xu hướng thị trường.

Tuy nhiên, với độ trễ của chính sách, chúng ta cũng chỉ nên kỳ vọng ở những tháng cuối năm có hiệu ứng rõ nét hơn. Trong thời điểm hiện tại, ngay khi các Nghị định Thông tư ban hành, thì tác động ban đầu chỉ về mặt tâm lý là chính, còn tác động thực chất sẽ chưa thể quan sát được ngay lập tức.

(*) Giám đốc Vĩ mô và Chiến lược đầu tư CTCK KB Việt Nam

Trần Đức Anh (*)