Tương lai của ngân hàng bán lẻ: 5 kịch bản cho năm 2025 và xa hơn

Ngân hàng bán lẻ đang thay đổi nhanh chóng hơn bất kỳ ai có thể dự đoán. Ngân hàng di động phổ biến rộng rãi và các công nghệ thanh toán di động mới không thể tưởng tượng được, hoặc trong một số trường hợp, thậm chí không khả thi cách đây 15 năm. Giờ đây, đây lại là những xu hướng chủ đạo và điều này đã thay đổi mãi mãi cách người tiêu dùng và các doanh nghiệp nhỏ giao dịch ngân hàng. Sự thay đổi này còn lâu mới kết thúc.

Kurtis Babczenko, lãnh đạo thị trường vốn và ngân hàng toàn cầu của PwC nói: “Chúng tôi có thể dự đoán sự thay đổi tiếp tục của ngành Ngân hàng trong những năm tới. Không quá lời khi nói rằng 10 năm nữa, lĩnh vực ngân hàng bán lẻ như chúng ta từng biết có thể không còn liên quan nữa”.

"Không liên quan" không chỉ là một từ mạnh mẽ, mà còn khá đáng sợ, tùy thuộc vào vị trí của một tổ chức tài chính trong hành trình chuyển đổi. PwC đã tìm cách khám phá xem những thay đổi đang diễn ra trong lĩnh vực ngân hàng có thể tác động đến ngành như thế nào trong thập kỷ tới.

Sau khi lập danh mục và xác định các khả năng, PwC đã xây dựng ra 5 kịch bản cho tương lai của ngân hàng bán lẻ và xác định các lĩnh vực mà các ngân hàng và nghiệp đoàn tín dụng có thể thực hiện các bước chủ động để thích ứng với những thay đổi này.

Tương lai thay đổi nhanh chóng của ngân hàng

PwC lưu ý rằng, không có gì phải căng thẳng khi nghĩ rằng tương lai gần của ngành Ngân hàng có thể là một thực tế hoàn toàn khác so với hiện tại. Hoạt động ngân hàng có thể diễn ra hoàn toàn trong các ứng dụng di động và ví điện tử, trong khi một số ít tổ chức có thể thống trị các dịch vụ tài chính.

Các giao dịch có thể được thực hiện chủ yếu thông qua tiền tệ kỹ thuật số, trong khi mô hình thuê bao có thể thay thế doanh thu ngân hàng dựa trên phí. Trong khi đó, các ngân hàng có mạng lưới chi nhánh rộng khắp có thể bị xem như những chú khủng long tài chính (bị tuyệt chủng).

PwC đề nghị các nhà lãnh đạo ngân hàng phải hiểu một số xu hướng chi phối để vạch ra một lộ trình vượt qua bối cảnh thị trường đang thay đổi.

- Các công nghệ tiên tiến như chuỗi khối (blockchain) và trí tuệ nhân tạo (AI) đã thay đổi hành vi của người tiêu dùng và tạo ra các sản phẩm mới, trong khi tài chính nhúng đã cho phép các tổ chức phi ngân hàng phát triển.

- Khách hàng ngày càng mong đợi, đòi hỏi tốc độ và sự thuận tiện trong mọi tương tác.

- Mặc dù lãi suất tăng có thể giảm bớt một số áp lực nhưng lãi suất thấp liên tục đã bóp chết thu nhập lãi ròng trong thập kỷ qua và tình trạng đó có thể quay trở lại.

- Hợp nhất sẽ vẫn là yếu tố quan trọng đối với các ngân hàng để tối ưu hóa công nghệ, hoạt động và bảng cân đối kế toán.

- Các quy định sẽ ngày càng phức tạp hơn khi các cơ quan quản lý cố gắng cân bằng giữa tốc độ đổi mới và kỳ vọng của xã hội với sự ổn định tài chính.

5 kịch bản cho tương lai của ngân hàng bán lẻ

Mặc dù các xu hướng trên đã xuất hiện nhưng vẫn còn đang ở giai đoạn sớm và các phân nhánh vẫn chưa bộc lộ. PwC đã phát triển 5 kịch bản về cách các sự kiện có thể diễn ra trong thập kỷ tới nếu những xu hướng này tiếp tục như dự kiến. Babczenko nói rằng những kịch bản này không phải là dự đoán, cũng không phải loại trừ lẫn nhau.

Ông nói: “Chúng dựa trên các xu hướng đã bắt đầu diễn ra [và nhằm mục đích] giúp các tổ chức hiện nay xem xét các khả năng và khả năng phục hồi cần thiết để phát triển trong một môi trường năng động hơn nhiều”.

Kịch bản 1: Sự tiến hóa của Front-End

Trong kịch bản này, tài chính nhúng sẽ phát triển mạnh mẽ, cho phép tiếp tục phân tách chuỗi giá trị dịch vụ tài chính và dữ liệu khách hàng. (Nói một cách đơn giản, tài chính nhúng cho phép các sản phẩm tài chính như tín dụng hoặc thanh toán được tích hợp vào một sản phẩm phi ngân hàng rộng lớn hơn. Một tổ chức tài chính được cấp phép sẽ cung cấp sản phẩm nhúng thường là “ở phía hậu trường”).

Do đó, các công ty công nghệ lớn và Fintech sẽ thâu tóm hầu hết các mối quan hệ với khách hàng trong khi một số ít ngân hàng sẽ cung cấp các hoạt động xử lý trung gian và hậu cần, quản lý rủi ro và các hoạt động tuân thủ.

Trong khi các tổ chức tài chính có thể có xu hướng bác bỏ viễn cảnh này, hãy nhớ lại một thập kỷ trước, khi ít người nghĩ rằng người tiêu dùng có thể thanh toán trực tiếp cho các nhà bán lẻ thông qua ví kỹ thuật số trên điện thoại thông minh của họ.

“Nhìn về phía trước, các khả năng về cách tài chính nhúng và việc sử dụng ví điện tử có thể phát triển để nâng cao trải nghiệm của khách hàng là vô tận - và kết quả có thể là một bối cảnh dịch vụ tài chính gần như không thể nhận ra trong 5 đến 10 năm tới”, các nhà phân tích của PwC cho biết.

Kịch bản 2: Người chiến thắng giành tất cả

Trong kịch bản người thắng giành tất cả, hợp nhất sẽ thúc đẩy các ngân hàng hợp lực và tiếp nhận các công ty tài chính fintech và các công ty dịch vụ tài chính phi truyền thống. Kết quả là, một số ngân hàng và fintech sẽ thống trị thị trường ngân hàng, tạo ra lợi thế cạnh tranh thông qua quy mô.

Khách hàng sẽ bị thu hút đối với các nền tảng lớn nhất, cá nhân hóa nhất và thuận tiện nhất. Vì chỉ những ngân hàng lớn nhất mới có thể chấp nhận rủi ro khi đầu tư đáng kể, nên quy mô sẽ quan trọng hơn bao giờ hết.

Kịch bản 3: Thị trường tản mát

Kịch bản này hoàn toàn trái ngược với kịch bản trước và khó có khả năng hai kịch bản diễn ra đồng thời. Niềm tin xã hội suy giảm và sự phân tầng xã hội sẽ khiến người tiêu dùng đặt câu hỏi về giá trị và tính toàn vẹn của các thể chế toàn cầu. Do đó, khách hàng và tài sản sẽ chảy nhiều hơn vào các ngân hàng địa phương với bảng cân đối kế toán nhỏ hơn.

Chuỗi giá trị ngân hàng sau đó sẽ chia thành các thành phần chuyên biệt. Các tổ chức nhỏ hơn, tập trung vào cộng đồng sẽ phát triển hệ sinh thái có thể cung cấp các sản phẩm ngân hàng thông qua một thương hiệu địa phương hoặc khu vực đáng tin cậy, sở hữu toàn bộ mối quan hệ với khách hàng. Trong khi đó, các ngân hàng lớn sẽ phải đối mặt với lựa chọn tái tập trung vào các cộng đồng cụ thể hoặc cung cấp cơ sở hạ tầng và dịch vụ hỗ trợ hẹp hơn cho các ngân hàng thông qua mô hình “ngân hàng tới ngân hàng” (B2B).

Kịch bản 4: Cơ quan quản lý nhà nước can thiệp

Các cơ quan quản lý sẽ có cách tiếp cận tích cực đối với những doanh nghiệp phi truyền thống để đảm bảo một hệ thống tài chính vững mạnh. Các dấu hiệu của điều này đã rõ ràng vào năm 2022, mặc dù, như mọi khi, có một yếu tố chính trị đối với các xu hướng điều tiết. Tuy nhiên, những lo ngại về nghĩa vụ chăm sóc, rủi ro và bảo vệ khách hàng có thể sẽ dẫn đến các quy định mới.

Chủ nghĩa bảo hộ bằng các quy định cuối cùng sẽ mở ra cánh cửa cho các ngân hàng xây dựng lại lòng tin và lấy lại vai trò là nhà cung cấp trung tâm các sản phẩm và dịch vụ tài chính. Tuy nhiên, gánh nặng pháp lý gia tăng cũng có thể khiến các ngân hàng khó đổi mới hơn, dẫn đến chi phí cao hơn và tiêu chuẩn hóa cao hơn với các sản phẩm và dịch vụ. Tỷ suất lợi nhuận thu hẹp có thể buộc các tổ chức trở nên nhạy cảm với chi phí và hợp nhất để tăng quy mô.

Kịch bản 5: Sự trỗi dậy của tiền tệ kỹ thuật số của ngân hàng trung ương

Việc từ chối sử dụng tiền mặt và áp dụng tiền tệ kỹ thuật số của ngân hàng trung ương (CBDC), một dạng tiền mã hóa có cấu trúc và được kiểm soát, sẽ phân tầng dọc theo chuỗi giá trị với sự phát triển của tài chính phi tập trung (DeFi).

Các tổ chức tài chính truyền thống sẽ mất tài khoản ngân hàng chính vào tay các ngân hàng trung ương. Điều này sẽ dẫn đến mất dữ liệu khách hàng và mất mối quan hệ với khách hàng mà các ngân hàng vốn nắm giữ từ lâu, làm xói mòn tỷ suất lợi nhuận và giảm thu nhập lãi thuần. Các ngân hàng cũng sẽ phải đầu tư thêm để chuyển đổi công nghệ và hoạt động để xử lý các loại tiền kỹ thuật số. Tất cả những điều này giải thích tại sao các nhóm ngành đang cố gắng phản đối CBDC, nhưng sức hấp dẫn và sức mạnh của tiền tệ kỹ thuật số khó có thể biến mất.

Cách các ngân hàng có thể định hình lại hoạt động kinh doanh

Các nhà phân tích của PwC cho biết, bất kỳ kịch bản nào trong số này đều có thể xảy ra và thực tế có thể là sự kết hợp của các kịch bản đó, các ngân hàng và nghiệp đoàn tín dụng phải thay đổi bản thân để duy trì sự tồn tại của họ. Những kịch bản này mang tính cảnh báo, đồng thời đưa ra những bài học mà từ đó các tổ chức tài chính có thể cân nhắc đánh đổi và lập kế hoạch hành động.

Babczenko nói: “Dù các kịch bản mà chúng tôi xác định sẽ diễn ra như thế nào, thì có một điều chắc chắn: kết quả sẽ là một môi trường cạnh tranh hoàn toàn khác so với hiện nay”.

Ông khuyến nghị các tổ chức tài chính nên tập trung lại vào 3 ưu tiên chính:

- Các ngân hàng và nghiệp đoàn tín dụng nên tập trung vào chuyển đổi dựa trên công nghệ, xây dựng để đổi mới thành công khi các mô hình kinh doanh mới xuất hiện.

- Các tổ chức truyền thống cũng phải tăng cường tập trung vào giá trị của khách hàng, sử dụng phân tích và dữ liệu để tạo ra giá trị trong thế giới tài chính nhúng “mọi thứ tức thì”.

- Vì niềm tin vẫn là thứ có giá trị nhất đối với các ngân hàng bán lẻ, họ nên có một chiến lược ESG (môi trường, xã hội, quản trị) tích hợp.

Tuy vẫn còn những điểm cần tranh luận về mức độ và tốc độ của các kịch bản mà PwC đã vạch ra, Babczenko nói rằng nhu cầu thích ứng với một thế giới ngân hàng khác là rất thực tế. Các kịch bản mà PwC đưa ra nhằm mục đích truyền cảm hứng và giúp các ngân hàng và nghiệp đoàn tín dụng chuẩn bị cho những thay đổi không thể tránh khỏi.

(Theo The Financial Brand)

Bài đăng trên Tạp chí Thị trường Tài chính Tiền tệ số 18 năm 2022

Nguyễn Anh Tuấn