Phát triển bền vững đô thị miền Trung: Cần chọn lọc và khai thác sự khác biệt!

Đây là thông tin được lãnh đạo các cơ quan quản lý, chuyên gia đưa ra tại Hội thảo Quy hoạch và phát triển bền vững đô thị Vùng Bắc Trung Bộ và duyên hải miền Trung do Ban Kinh tế Trung ương phối hợp với Bộ Xây dựng và Cơ quan phát triển Pháp (AFD) tổ chức ngày 14/7.

Vùng đất giàu tiềm năng

Tại Hội thảo, Phó Trưởng Ban Kinh tế Trung ương Nguyễn Đức Hiển cho biết, vùng hiện có 9 sân bay; trong đó có 3 sân bay quốc tế và nhiều cảng biển lớn như: Nghi Sơn, Vũng Áng, Chân Mây, Tiên Sa, Dung Quất, Quy Nhơn, Vũng Rô, Nha Trang, Cam Ranh…

Đó là những điều kiện thuận lợi để vùng phát triển kinh tế - xã hội nhanh và bền vững, đồng bộ trên cả 3 lĩnh vực công nghiệp, nông nghiệp và dịch vụ, gắn với bảo đảm quốc phòng, an ninh, giữ vững chủ quyền, biển đảo của Tổ quốc.

Còn theo Thứ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Tường Văn, vùng có thuận lợi là hệ thống các đô thị trung tâm và hạt nhân cấp vùng được liên kết thuận lợi với nhau và liên kết với cả các đô thị khác trong nước và quốc tế thông qua hệ thống hạ tầng giao thông.

Trong số đó, tuyến Quốc lộ 1A đi qua hơn 70 đô thị, hầu hết là các đô thị trung tâm và hạt nhân cấp vùng, hình thành mạng lưới đô thị theo chuỗi bám dọc tuyến. Mặt khác, 11/14 tỉnh có cảng biển là điều kiện thuận lợi phát triển các đô thị ven biển.

Ngoài ra, vùng có nhiều đô thị được thiên nhiên ưu đãi về du lịch khi có đường bờ biển với nhiều cảnh quan, bãi biển đẹp, hoang sơ, hấp dẫn… (như Khánh Hòa, Phan Thiết...) cùng các giá trị văn hóa đa dạng của nhiều dân tộc khác nhau.

Những nhân tố trên chính là tiền đề để phát triển hình thành các đô thị du lịch ven biển (phát triển ngành du lịch, kinh doanh bất động sản, các khu nghỉ dưỡng, biệt thự cao cấp ven biển...).

Thách thức lớn từ khí hậu khắc nghiệt và thiên tai

Bên cạnh những tiềm năng, thuận lợi, ông Nguyễn Đức Hiển cũng nhấn mạnh những thách thức của vùng Bắc Trung Bộ và duyên hải miền Trung.

Trước hết là khí hậu của vùng khắc nghiệt, “sáng chắn bão giông, chiều ngăn nắng lửa”. Thêm vào đó, dưới tác động của biến đổi khí hậu với cường độ, tần suất của loại hình thiên tai ngày càng khốc liệt, khó dự đoán hơn sẽ đe dọa nghiêm trọng tới cuộc sống người dân và quá trình phát triển đô thị. Bởi vùng được nhận định là một trong những nơi dễ bị tổn thương nhất trước các tác động của biến đổi khí hậu.

Theo kịch bản biến đổi khí hậu, 1,53% diện tích ven biển vùng Bắc Trung Bộ và duyên hải miền Trung bao gồm hành lang kinh tế ven biển, đô thị, khu vực trọng điểm nông nghiệp có nguy cơ bị ngập lụt, xâm nhập mặn.

Đơn cử, tình trạng nguồn nước vừa thiếu, vừa thừa gây ra lũ lụt, sạt lở đất vào mùa mưa, hạn hán vào mùa khô có thể dẫn đến gần 270.000 ha đất bị sa mạc hóa do thiếu nước.

Hay theo Nhóm Tài nguyên nước 2030 (2030-WRG1 - quỹ thuộc Ngân hàng Thế giới) và tính toán cân bằng nước đến năm 2030, vùng Bắc Trung Bộ và duyên hải Nam Trung Bộ sẽ thiếu hụt khoảng 2,1 triệu m3 nước; đặc biệt nghiêm trọng vào mùa khô.

Đồng tình với quan điểm của Phó Trưởng Ban Kinh tế Trung ương, Thứ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Tường Văn cũng cho rằng, việc phát triển hệ thống đô thị trong vùng gặp phải những khó khăn, thách thức trước hết tới từ khí hậu khắc nghiệt.

Theo ông Văn, 12/14 tỉnh trong vùng với 37 đô thị ven biển đã được xác định sẽ chịu ảnh hưởng nặng nề của biến đổi khí hậu, trọng tâm là nguy cơ ngập, lụt, suy giảm nguồn nước do xâm thực mặn. Đây chính là thách thức lớn cho mục tiêu phát triển bền vững của vùng.

Chưa kể, vùng Bắc Trung Bộ và Duyên hải Trung Bộ có địa hình bị phân chia rõ rệt khu vực ven biển ở bờ Đông và khu vực miền núi, dốc ở bờ Tây, ảnh hưởng rất nhiều đến công tác đầu tư xây dựng, phát triển hệ thống hạ tầng đô thị...

Chú trọng công tác quy hoạch, đầu tư có trọng tâm, trọng điểm

Trước những khó khăn trên, lãnh đạo Bộ Xây dựng đã đề xuất, nêu ra một số giải pháp để khắc phục, phát triển bền vững đô thị vùng Bắc Trung Bộ và Duyên hải miền Trung.

Trước tiên, các địa phương cần thực hiện đồng bộ các nhiệm vụ giải pháp trong quy hoạch và phát triển đô thị theo Nghị quyết số 06-NQ/TW của Bộ Chính trị và Nghị quyết số 148/NQ-CP của Chính phủ, chú trọng đối với các đô thị là hạt nhân và trung tâm cấp vùng.

Cùng với đó là triển khai Nghị quyết số 26-NQ/TW của Bộ Chính trị về Phát triển kinh tế - xã hội và bảo đảm quốc phòng, an ninh vùng Bắc Trung Bộ và duyên hải Trung Bộ đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045.

Thứ hai, cần chú trọng công tác quy hoạch, xây dựng các chương trình phát triển đô thị để tích hợp nguồn lực thực hiện quy hoạch, đầu tư phát triển có trọng tâm, trọng điểm.

Thứ ba, đẩy mạnh kết nối hệ thống các đô thị hạt nhân và đô thị trung tâm cấp vùng trong khu vực nói riêng và với hệ thống đô thị toàn quốc Bắc - Trung – Nam nói chung; hỗ trợ liên kết phát triển trục đô thị Đông - Tây.

Thứ tư, thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế, hình thành nhiều khu kinh tế, khu công nghiệp, khu du lịch nghỉ dưỡng gắn liền đô thị.

Theo ông Văn, khu vực mới chỉ đang tập trung phát triển đô thị, chưa quan tâm đúng mức đến phát triển các khu kinh tế, khu công nghiệp vì vậy trong thời gian tới cần đẩy mạnh phát triển các lĩnh vực này. Có khu công nghiệp thu hút lao động, người dân đến làm việc sinh sống thì mới có thể hình thành nên các đô thị.

Thứ năm, tăng cường quản lý đầu tư phát triển đô thị, cải thiện chất lượng phục vụ và chú trọng giải quyết các vấn đề kinh tế - xã hội như chỗ ở, việc làm...

Cuối cùng, các tỉnh miền Trung cần chọn lọc và khai thác sự khác biệt của từng đô thị để tạo sự đa dạng và hỗ trợ phát triển lẫn nhau.

Đơn cử, các đô thị như Huế, Hội An với yếu tố di sản hay Nha Trang, Phan Thiết… có đường bờ biển dài và đẹp thì cần được xây dựng thành những điểm đến, những đô thị di sản, du lịch tầm cỡ khu vực quốc tế.

Hay các đô thị ven biển các tỉnh Phú Yên, Ninh Thuận và Bình Thuận... cần được thúc đẩy để trở thành điểm đến thu hút nguồn đầu tư lớn cho các dự án năng lượng sạch (điện gió, điện mặt trời), đi kèm với đó là dịch vụ du lịch nghỉ dưỡng cao cấp. Sự đa dạng này chính là ưu điểm của hệ thống các đô thị khu vực vùng Bắc Trung Bộ và Duyên hải Trung Bộ.

“Đô thị hóa là xu thế tất yếu trên thế giới và có mối liên hệ tương hỗ với quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Các đô thị chính là nơi bắt nguồn của những đổi mới trong quá trình phát triển. Đây cũng là nơi mà các giải pháp sẽ được nghiên cứu, đưa ra để giải quyết những vấn đề không chỉ của đô thị và cho cả các lĩnh vực khác”, ông Văn nói.

Cần cách tiếp cận linh hoạt, dễ điều chỉnh và tính đến các yếu tố bất định

Tại hội thảo, ông Antoine Mougenot, Trưởng Ban Đô thị khu vực Đông Nam Á của AFD đã đưa ra một số một khuyến nghị về quản lý rủi ro cho khu vực đô thị, dựa trên phương pháp tiếp cận tổng thể để xây dựng, thực hiện.

Đại diện AFD cho rằng, các thị xã, thị trấn tại Việt Nam thường xuyên gặp vấn đề ngập lụt do ảnh hưởng của việc biến đổi khí hậu, do quy hoạch đô thị nên việc bê tông hoá cũng triển khai rộng hơn.

Vì vậy, với các tỉnh miền Trung, cần quan tâm tìm giải pháp khắc phục tình trạng ngập úng đến từ các công trình đã xây dựng. Đồng thời, áp dụng các giải pháp để phòng rủi ro thấp nhất trong xây dựng những công trình tương lai, nhất là tại các khu đô thị, gắn quy hoạch với phòng ngừa rủi ro.

Theo đó, công tác xây dựng cần đặt vào bối cảnh đặc thù của đô thị như điều kiện tự nhiên, nguồn lực địa phương, các yếu tố phụ thuộc vào bên ngoài... Hơn nữa, công tác quy hoạch không nên chỉ tập trung vào các mối nguy mà cần phải tìm kiếm các giải pháp khả thi và thực tế để hạn chế tác động.

Bởi hoạt động của một đô thị phụ thuộc vào các hệ thống thiết yếu lớn (giao thông đi lại, quản lý rác thải, cung cấp nước sạch, lương thực thực phẩm) cũng như các hoạt động trao đổi kinh tế và xã hội.

"Cần thiết lập một tương lai mong muốn và đáng sống cho đô thị bằng cách thu hút sự tham gia của tất cả các bên liên quan và tác nhân của lãnh thổ/thành phố. Cách tiếp cận cũng cần sự linh hoạt, dễ điều chỉnh và có tính đến các yếu tố bất định và chuẩn bị cho các tình huống bất ngờ," ông Antoine Mougenot nói.

Tuấn Việt