Nợ toàn cầu trở lại xu hướng tăng

Các nhà hoạch định chính sách do vậy, sẽ cần phải kiên định trong vài năm tới trong cam kết duy trì tính bền vững của nợ.

Bất chấp sự phục hồi tăng trưởng kinh tế từ năm 2020 và lạm phát cao hơn nhiều so với dự kiến, nợ công vẫn ở mức cao. Thâm hụt tài chính khiến mức nợ công tăng cao, do nhiều chính phủ chi tiêu nhiều hơn để thúc đẩy tăng trưởng và ứng phó với tình trạng giá lương thực và năng lượng tăng vọt ngay cả khi các hỗ trợ tài chính liên quan đến đại dịch COVID-19 đã kết thúc.

Kết quả là, nợ công chỉ giảm 8 điểm phần trăm GDP trong hai năm qua, chỉ bù đắp khoảng một nửa mức tăng liên quan đến đại dịch COVID-19, như được trình bày trong Báo cáo Giám sát Nợ Toàn cầu mới nhất của IMF. Nợ tư nhân, bao gồm nợ hộ gia đình và nợ doanh nghiệp phi tài chính, giảm với tốc độ nhanh hơn, giảm 12 điểm phần trăm GDP. Ngay cả khi như vậy, sự suy giảm vẫn không đủ để bù đắp cho làn sóng chi tiêu cho đại dịch COVID-19.

Các yếu tố chính đóng góp trong xu hướng nợ

Trước đại dịch, tỷ lệ nợ trên GDP toàn cầu đã tăng trong nhiều thập kỷ. Nợ công toàn cầu đã tăng gấp ba lần kể từ giữa những năm 1970, đạt 92% GDP (trên 91 nghìn tỷ USD) vào cuối năm 2022. Nợ tư nhân cũng tăng gấp ba lần lên 146% GDP (gần 144 nghìn tỷ USD), nhưng trong khoảng thời gian dài hơn, từ năm 1960 đến năm 2022.

Trung Quốc đóng vai trò trung tâm trong xu hướng gia tăng nợ toàn cầu trong những thập kỷ gần đây khi vay nợ nhanh hơn tốc độ tăng trưởng kinh tế. Tỷ lệ nợ so với GDP đã tăng lên ngang bằng với Mỹ, trong khi tính theo đồng USD, tổng nợ của Trung Quốc (47,5 nghìn tỷ USD) vẫn thấp hơn đáng kể so với Mỹ (gần 70 nghìn tỷ USD). Đối với nợ doanh nghiệp phi tài chính, tỷ trọng 28% của Trung Quốc là lớn nhất thế giới.

Nợ ở các nước đang phát triển có thu nhập thấp cũng tăng đáng kể trong hai thập kỷ qua, mặc dù từ xuất phát điểm ban đầu thấp hơn. Ngay cả khi mức nợ của các quốc gia này, đặc biệt là nợ tư nhân, tính trung bình vẫn ở mức tương đối thấp so với các nền kinh tế phát triển và mới nổi, thì tốc độ gia tăng kể từ cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu đã tạo ra những thách thức và dễ bị tổn thương. Hơn một nửa số quốc gia đang phát triển có thu nhập thấp đang có nguy cơ gặp khó khăn về nợ nần cao và khoảng 1/5 các thị trường mới nổi có giao dịch trái phiếu chính phủ ở mức khó khăn.

Giải quyết các thương tổn về nợ

Theo các chuyên gia của IMF, các chính phủ nên thực hiện các hành động khẩn cấp để giúp giảm bớt rủi ro về nợ và đảo ngược xu hướng nợ dài hạn.

Đối với nợ của khu vực tư nhân, những chính sách đó có thể bao gồm việc giám sát thận trọng gánh nặng nợ của hộ gia đình và doanh nghiệp phi tài chính cũng như các rủi ro liên quan đến ổn định tài chính.

Đối với nợ công, việc xây dựng khung tài chính đáng tin cậy có thể hướng quá trình cân bằng nhu cầu chi tiêu với tính bền vững của nợ.

Đối với các nước đang phát triển có thu nhập thấp, việc cải thiện khả năng thu thêm nguồn thu từ thuế là vấn đề then chốt, như đã được thảo luận trong Báo cáo Giám sát tài chính hồi tháng 4 vừa qua của IMF.

Đối với những nước có khoản nợ không bền vững, cần có một cách tiếp cận toàn diện bao gồm kỷ luật tài chính cũng như tái cơ cấu nợ theo Khung chung 20 điểm của IMF - cơ chế đa phương để xóa nợ và tái cơ cấu nợ chính phủ- khi cần áp dụng.

Điều quan trọng là giảm gánh nặng nợ sẽ tạo ra không gian tài chính và cho phép đầu tư mới, giúp thúc đẩy tăng trưởng kinh tế trong những năm tới. Những cải cách đối với thị trường lao động và sản phẩm nhằm tăng sản lượng tiềm năng ở cấp quốc gia sẽ hỗ trợ mục tiêu đó. Hợp tác quốc tế về thuế, bao gồm cả thuế carbon, có thể làm giảm bớt áp lực lên tài chính công.

Hải Yến