"Thu hẹp vùng biển xám, mở rộng vùng biển xanh"

Phát biểu khai mạc Hội thảo, Quyền Giám đốc Học viện Ngoại giao Phạm Lan Dung cho biết, Ban Tổ chức mong muốn các chuyên gia sẽ cùng nhau phân tích về thực trạng Biển Đông và khu vực, làm rõ các quy tắc điều chỉnh chung, xác định các chính sách thúc đẩy lòng tin và hợp tác, làm sáng tỏ những hành vi có tác động tiêu cực tới trật tự dựa trên luật lệ và gia tăng căng thẳng.

"Thu hẹp vùng biển xám" hướng tới mục tiêu khiến không gian biển trở nên minh bạch và hoà bình hơn. "Mở rộng vùng biển xanh" nhằm xác định những tiềm năng của biển và tương lai, thông qua việc thúc đẩy những thực tiễn tốt trong những lĩnh vực quan trọng như chuyển đổi xanh, các công nghệ, nghiên cứu và đầu tư liên quan đến năng lượng điện gió, chuyển đổi năng lượng biển…

Phát biểu tại Phiên khai mạc, Thứ trưởng Ngoại giao Đỗ Hùng Việt cho biết, trong 15 năm qua, chuỗi Hội thảo Biển Đông đã và đang tạo ra môi trường rộng mở, thẳng thắn, hữu nghị cho các chuyên gia khu vực và quốc tế hội tụ để tăng cường hiểu biết chung và thu hẹp khác biệt. Kỳ vọng trong 15 năm tới, đối thoại kênh 1,5 này sẽ tiếp tục trở thành một diễn đàn an ninh biển cấp độ khu vực quan trọng, rộng mở, bao trùm và sáng tạo; là nơi gặp gỡ và là điểm giao thoa giữa các lợi ích từ Ấn Độ Dương tới Thái Bình Dương và xa hơn nữa.

Theo Thứ trưởng Đỗ Hùng Việt, hiện nay trọng tâm toàn cầu đang tiếp tục chuyển dịch về khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương, đã và đang trở thành "trung tâm" của tăng trưởng toàn cầu và là đầu tàu quan trọng cho phục hồi toàn cầu và thịnh vượng tương lai. Nhưng tương lai đó không thể được bảo đảm nếu thiếu đi hoà bình, ổn định bền vững nói chung và trên không gian biển khu vực nói riêng.

Hiện nay, cạnh tranh chiến lược đang tạo ra những "chia rẽ lớn" và "rạn nứt lớn" theo như nhận định của Tổng Thư ký Liên Hợp Quốc Guterres. Xung đột đang diễn ra ở nhiều khu vực trên thế giới; trên không gian biển tại Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương, chắc chắn không tránh khỏi nguy cơ đối đầu và xung đột.

So với 15 năm trước, tình hình Biển Đông ngày càng trở nên phức tạp hơn, nhiều "vùng xám" mới nảy sinh cần phải được làm sáng tỏ. Bên cạnh đó, Biển Đông vẫn là khu vực mang lại nhiều cơ hội hợp tác tiềm năng.

Đáng chú ý, Hiệp định mới về bảo tồn và sử dụng bền vững đa dạng sinh học tại khu vực nằm ngoài quyền tài phán quốc gia là minh chứng cho thấy các nước có mối quan tâm chung đối với biển. Việt Nam tự hào là một trong những nước tham gia ký kết đầu tiên.

Trong bối cảnh đó, Thứ trưởng Đỗ Hùng Việt đánh giá cao việc lựa chọn chủ đề của Hội thảo; nhấn mạnh rằng chỉ thông qua hợp tác, chúng ta mới có thể giúp Biển Đông chuyển màu sắc từ "xám" sang "xanh", hướng tới hoà bình và phát triển bền vững. Để làm được điều đó, điều quan trọng là phải tôn trọng và tuân thủ luật biển quốc tế, được thể hiện trong Công ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển năm 1982 (UNCLOS 1982).

Trong thời gian qua, Việt Nam và các quốc gia ASEAN luôn nỗ lực hướng tới một trật tự khu vực, bao gồm không gian biển ổn định, dựa trên luật lệ. Việt Nam ủng hộ mạnh mẽ việc hiện thực hoá và triển khai hiệu quả Tầm nhìn ASEAN về Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương và Tầm nhìn Hợp tác biển vừa mới được ASEAN thông qua. Đồng thời, Việt Nam luôn luôn ủng hộ những sáng kiến mới vì mục tiêu chung, thông qua các cơ chế song phương, đa phương và mới.

Hội thảo quốc tế về Biển Đông lần thứ 15 diễn ra trong 2 ngày 25-26/10/2023 với 8 phiên về các chủ đề đa dạng: (i) Biển Đông: Chặng đường 15 năm qua; (ii) Các nước lớn và những trách nhiệm lớn: Hợp tác và cùng chung sống trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng gia tăng?; (iii) Cách tiếp cận đa phương về Biển Đông: Một xu hướng mới?; (iv) Cần một khuôn khổ pháp lý cho đấu tranh pháp lý?; (v) Vai trò của cảnh sát biển trong tăng cường hợp tác ở Biển Đông; (vi) Thời điểm quyết định: Năng lượng truyền thống hay năng lượng tái tạo?; (vii) Cơ sở hạ tầng thiết yếu: Ý nghĩa chiến lược mới của công nghệ; (viii) Tiếng nói của thế hệ kế cận.

Năm nay, Hội thảo đánh dấu nhiều điểm mới về ý tưởng và tổ chức. Lần đầu tiên, Hội thảo dành riêng một phiên thảo luận giữa đại diện từ lực lượng cảnh sát biển của một số nước ven biển Biển Đông.

T.H