Sẽ giảm số năm đóng bảo hiểm xã hội để được hưởng lương hưu xuống 15 năm?
Nhằm tăng cơ hội hưởng lương hưu cho người lao động, dự án Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi) đang trình Quốc hội cho ý kiến tại Kỳ họp thứ 6, Quốc hội khóa XV đã điều chỉnh giảm điều kiện về số năm đóng BHXH tối thiểu để được hưởng lương hưu hằng tháng từ 20 năm xuống 15 năm.
Thừa ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ trình bày Tờ trình về dự án Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi) trước Quốc hội, Bộ trưởng Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội Đào Ngọc Dung cho biết, dự án Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi) được xây dựng nhằm bảo đảm an sinh xã hội của người dân theo quy định của Hiến pháp; sửa đổi căn bản các vướng mắc, bất cập từ thực tiễn; mở rộng, gia tăng quyền, lợi ích để thu hút người lao động tham gia bảo hiểm xã hội (BHXH).
Dự án luật được xây dựng dựa trên quan điểm: Bảo đảm quyền an sinh xã hội theo quy định của Hiến pháp; thể chế hóa quan điểm, đường lối, nội dung cải cách trong Nghị quyết số 28-NQ/TW và các văn kiện, nghị quyết có liên quan; Kế thừa, phát triển những quy định hiện hành phù hợp, sửa đổi các quy định chưa phù hợp, bổ sung những quy định mới; Bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của các bên tham gia BHXH; Xây dựng các chế độ BHXH theo nguyên tắc đóng - hưởng, công bằng, bình đẳng, chia sẻ và bền vững; Tham khảo và tiếp thu có chọn lọc kinh nghiệm của các quốc gia trên thế giới.
Dự thảo Luật đã bám sát 5 chính sách được Quốc hội thông qua, bao gồm: Xây dựng hệ thống BHXH đa tầng, linh hoạt; Mở rộng diện bao phủ đối tượng tham gia BHXH; Mở rộng diện bao phủ đối tượng thụ hưởng BHXH (lương hưu, BHXH hằng tháng và trợ cấp hưu trí xã hội); Bổ sung nội dung quy định quản lý thu, đóng BHXH; Đa dạng hoá danh mục, cơ cấu đầu tư quỹ BHXH theo nguyên tắc an toàn, bền vững, hiệu quả.
Trên cơ sở các chính sách trên, dự thảo Luật cụ thể hóa quy định 11 nội dung lớn bao gồm: Bổ sung trợ cấp hưu trí xã hội để hình thành hệ thống BHXH đa tầng; Mở rộng đối tượng tham gia BHXH bắt buộc; Bổ sung quyền lợi hưởng các chế độ ốm đau, thai sản đối với người hoạt động không chuyên trách ở xã, phường, thị trấn; Bổ sung chế độ thai sản vào chính sách BHXH tự nguyện; Giảm điều kiện về số năm đóng BHXH tối thiểu để được hưởng lương hưu hằng tháng từ 20 năm xuống 15 năm; Sửa đổi quy định hưởng BHXH một lần; Bổ sung quy định quản lý thu, đóng BHXH nhằm xử lý tình trạng trốn đóng BHXH; Sửa đổi căn cứ đóng BHXH bắt buộc; Sửa đổi các quy định gắn với tiền lương khu vực nhà nước phù hợp với định hướng của Nghị quyết số 27-NQ/TW; Sửa đổi, bổ sung về đa dạng hoá danh mục, cơ cấu đầu tư quỹ BHXH theo nguyên tắc an toàn, bền vững, hiệu quả; Về chi phí quản lý BHXH.
Về bổ sung trợ cấp hưu trí xã hội để hình thành hệ thống BHXH đa tầng theo định hướng tại Nghị quyết số 28-NQ/TW, Bộ trưởng Đào Ngọc Dung nêu rõ, thể chế hóa chủ trương của Đảng tại Nghị quyết số 28-NQ/TW, dự thảo luật điều chỉnh giảm dần độ tuổi hưởng trợ cấp hưu trí xã hội phù hợp với khả năng của ngân sách. Dự thảo Luật quy định công dân Việt Nam từ đủ 75 tuổi trở lên mà không có lương hưu, trợ cấp BHXH hằng tháng và trợ cấp xã hội hằng tháng khác thì sẽ được hưởng trợ cấp hưu trí xã hội do NSNN đảm bảo nhằm phấn đấu đạt mục tiêu Trung ương giao đến năm 2030 khoảng 60% số người sau độ tuổi nghỉ hưu được hưởng lương hưu, BHXH hằng tháng và trợ cấp hưu trí xã hội.
Về vấn đề giảm thời gian đóng BHXH tối thiểu để hưởng lương hưu xuống 15 năm, Bộ trưởng cho biết, theo nguyên lý BHXH và thông lệ quốc tế, người lao động để được hưởng lương hưu thì phải đáp ứng đồng thời hai điều kiện là đủ tuổi nghỉ hưu và đủ thời gian đóng BHXH tối thiểu. Riêng điều kiện về thời gian đóng BHXH tối thiểu, theo quy định của Luật BHXH hiện hành là phải đủ 20 năm đóng BHXH. Quy định thời gian đóng BHXH tối thiểu để được hưởng lương hưu là phải đủ 20 năm như hiện hành đã gây khó khăn, giảm cơ hội được hưởng lương hưu của một số đối tượng do không đóng BHXH đủ 20 năm.
Do vậy, Điều 64 của dự thảo Luật đã sửa đổi theo hướng quy định người lao động khi đủ tuổi nghỉ hưu mà có thời gian đóng BHXH từ đủ 15 năm trở lên thì được hưởng lương hưu hằng tháng. Quy định này nhằm tạo cơ hội cho một số nhóm đối tượng bắt đầu tham gia BHXH muộn (45 - 47 tuổi mới bắt đầu tham gia) hoặc tham gia không liên tục hoặc làm công việc đặc thù có thời gian làm nghề ngắn dẫn đến khi đến tuổi nghỉ hưu vẫn không tích lũy đủ 20 năm đóng BHXH cũng có cơ hội được hưởng lương hưu hằng tháng và được bảo đảm bảo hiểm y tế. Quy định này cũng góp phần giảm số người hưởng BHXH một lần do đủ điều kiện hưởng lương hưu. Đối với người lao động có thời gian đóng BHXH dài hơn thì vẫn được hưởng lương hưu với tỷ lệ hưởng lương hưu cao hơn không thay đổi so với quy định hiện hành.
Phát biểu trong phiên thảo luận tại tổ về dự án Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi) chiều ngà 2/11, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ nhấn mạnh, cải cách bảo hiểm xã hội lần này là bước thay đổi căn bản về chính sách bảo hiểm xã hội theo hướng hình thành chế độ bảo hiểm xã hội đa tầng. Tầng thứ nhất là trợ cấp hưu trí. Tầng thứ hai là bảo hiểm xã hội bắt buộc. Tầng thứ ba là bảo hiểm xã hội tự nguyện tiến tới bao phủ bảo hiểm xã hội toàn dân.
Chủ tịch Quốc hội nêu rõ, trợ cấp hưu trí là nội dung mới, theo đó, Ngân sách nhà nước cung cấp một khoản trợ cấp cho người cao tuổi không có lương hưu hoặc trợ cấp bảo hiểm xã hội hằng tháng. Mặc dù lấy từ nguồn ngân sách nhưng vẫn bảo đảm được nguyên tắc của bảo hiểm là đóng hưởng.
Chính sách thứ hai trong cải cách bảo hiểm xã hội lần này là giảm thời gian đóng hưởng bảo hiểm xã hội từ 20 năm xuống 15 năm và tiến tới 10 năm.
Đây là xu hướng thế giới. Khi mà xã hội ngày càng phát triển, tiền lương ngày càng tăng, thì số năm đóng càng thấp, mức đóng lớn thì mức hưởng cũng sẽ lớn. Việc giảm thời gian đóng cũng góp phần thực hiện giảm rút bảo hiểm một lần.
Một chính sách khác được Chủ tịch Quốc hội nêu lên là cách tính và quản lý Quỹ bảo hiểm xã hội cũng có những điểm khác.
“Đây là những thay đổi có tính chất cách mạng. Với tinh thần đó, dự án Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi) lần này có sự chuẩn bị công phu, bám sát Nghị quyết số 28-NQ/TW về cải cách chính sách bảo hiểm xã hội”, Chủ tịch Quốc hội nêu rõ.