Sắc xuân trên bản làng người Rục, Quảng Bình

Hơn 65 năm rời xa hang đá, nhờ sự quan tâm của Đảng, Nhà nước, chính quyền và đặc biệt là sự gần gũi, giúp đỡ của bộ đội biên phòng, bà con đã biết trồng lúa nước, biết đến con chữ... “ánh sáng” văn minh mang tới nhiều đổi thay tích cực, giúp đồng bào ổn định và xây dựng đời sống tốt đẹp.

Đổi thay trên những bản làng của đồng bào Rục giữa đại ngàn Trường Sơn hùng vĩ

Chuyện xưa kể lại rằng, trong đại ngàn của núi rừng Trường Sơn hùng vĩ ở Quảng Bình, có đồng bào Rục sinh sống. Họ là tộc người cuối cùng ở Việt Nam rời khỏi hang đá. Năm 1958, họ được bộ đội tìm thấy và đưa về hòa nhập cùng cộng đồng.

Trước khi rời hang đá, người Rục vốn sống tách biệt, cuộc sống hoàn toàn dựa vào tự nhiên nên còn giữ nhiều cách sinh hoạt của người tiền sử, cổ xưa. Người Rục không biết đến sự tồn tại của các tộc người khác, không tiếp xúc với thế giới bên ngoài. Họ không mặc quần áo, chỉ che thân bằng những tấm vỏ cây sơ sài. Người Rục quen sống và leo trèo cây trên các triền núi cao ngất. Người Rục chỉ biết hái rau rừng, ăn cây dại. Cuộc sống của họ đơn thuần với việc săn bắt, hái lượm, và lấy những vật phẩm có sẵn từ rừng. Trồng trọt với họ là một điều xa lạ.

Người Rục thường chọn sinh sống ở hang, hay dưới những vòm mái đá lèn hoặc làm trại dưới chân núi, nơi có nước rục (nước trong núi đá vôi hoặc trong lòng đất chảy ra). Vì lẽ đó, các tộc người khác đã gán cho họ cái tên “Rục”. Người Rục là bộ phận cư dân tiền Việt Mường hiếm hoi còn lại ở nước ta.

Hơn 65 năm rời hang đá, về hòa nhập với cộng đồng, người Rục - Minh Hóa ở Quảng Bình đã có một cuộc sống vô cùng ổn định. Nhờ có các chiến sĩ biên phòng, người Rục đã biết trồng lúa nước, biết sử dụng điện thoại, xe máy, rồi điện sáng cũng về trên bản làng.

Xuân này, đi trên những bản làng của đồng bào Rục - Minh Hóa, không khí mùa Xuân đã tràn ngập khắp bản làng. Bên hiên nhà ai những bông đào đã đơm những nụ hoa chúm chím. Trẻ em rộn ràng khoe áo mới. Bà con tay cày, tay cuốc chuẩn bị xuống ruộng chuẩn bị cho vụ lúa Đông Xuân.

Trước mắt là những bản làng sạch đẹp, tươm tất, điện - đường - trường - trạm đầy đủ. Và câu chuyện đồng bào nơi đây được lực lượng chức năng hỗ trợ từ trồng lúa nước, biết cái chữ, biết làm ăn được người dân chia sẻ như một câu chuyện của sự tích và huyền thoại về sự đổi thay của đồng bào Rục giữa đại ngàn của Trường Sơn hùng vĩ.

Hiện tại đồng bào Rục ở Minh Hóa - Quảng Bình tập trung ở 3 bản: Ón, Yên Hợp, Mò O Ồ Ồ. Trên bản làng của người Rục công thức: điện - đường - trường - trạm đã trở thành hiện thực, với 203 hộ/800 nhân khẩu đều sống trong những ngôi nhà mới. Hầu như các gia đình đều có tivi, nhiều nhà dùng quạt điện, những chiếc chiếc xe máy chạy cả ngày lẫn đêm là phương tiện vận chuyển, trao đổi hàng hóa của đồng bào.

Cánh đồng lúa nước - cánh đồng của “lòng dân, ý Đảng”

Sau khi đưa đồng bào ra khỏi cuộc sống trong hang, bộ đội biên phòng phải xuống từng nhà, vận động từng người đi học cách trồng lúa.

Ban đầu, bộ đội phát rẫy, trồng ngô, trồng sắn, làm cho đồng bào xem, chỉ cho mọi người cách chỉa lỗ đất tra hạt. Ruộng rẫy thì rộng, đồng bào sau khi tra hạt xong là để đó mặc cho trời, thú rừng phá hoại, đến mùa chẳng thu được là bao. Năm 2010, chiến sĩ Đồn Biên phòng Cà Xèng, cùng các cơ quan chức năng đóng trên địa bàn đã khảo sát địa hình, đi tìm nguồn nước, xóa đói cho người Rục. Từ đó, dự án trồng cây lúa nước dưới chân núi Rục Làn được đưa vào thử nghiệm.

Trước tiên, các chiến sĩ phải làm tất cả mọi công đoạn, sau đó vận động, cầm tay chỉ việc, hướng dẫn bà con từ quy trình đến cách làm giống, gieo mạ, rồi đến thu hoạch. Sau hơn 10 năm triển khai, với hàng ngàn ngày công giúp dân làm lúa nước, các chiến sĩ đã giúp cho bà con nơi đây tự làm chủ được lương thực, không còn phụ thuộc vào trợ cấp gạo của Chính phủ hằng tháng như trước đây.

Đến hôm nay, gần 10ha đất rừng hoang hóa đã nhường chỗ cho những cánh đồng lúa năng suất trung bình 4 tấn/ha, mang ấm no đến cho bản làng người Rục.

Anh Cao Xuân Long (SN 1996), Bí thư Chi bộ, Trưởng bản Mò O Ồ Ồ (xã Thượng Hóa) luôn được bà con trong bản nhắc đến là người thủ lĩnh trẻ nhiệt huyết trong các phong trào. Sau khi tốt nghiệp THPT, anh Long tạm gác giấc mơ vào đại học để trở về quê lập nghiệp bằng cách trồng trọt, chăn nuôi. Với sự nỗ lực của bản thân, năm 2017, anh được kết nạp vào Đảng, được bà con tín nhiệm bầu làm trưởng bản và năm 2019 bầu làm Bí thư Chi bộ.

Với sức trẻ, lòng nhiệt huyết, anh đã tích cực tuyên truyền vận động bà con phát triển sản xuất, cho con cái đi học. Nhờ đó, trong bản có gần 20 thanh niên đã hoàn thành chương trình THPT, 100% trẻ em trong bản được đi học đúng độ tuổi, riêng người em gái của anh là nữ sinh đầu tiên người Rục thi đỗ đại học năm 2022. Về kinh tế, cả bản Mò O Ồ Ồ trồng được trên 5ha lúa nước 2 vụ, hàng chục ha lúa rẫy, sắn, rau xanh trong vườn nhà; nuôi trên 120 con trâu, bò cùng nhiều gia súc, gia cầm... Trong bản còn có hơn 20 hộ tham gia trồng rừng kinh tế với diện tích khoảng 20ha. Riêng gia đình anh Long đang trồng 3 sào ruộng, 5ha cây keo, nuôi 4 con bò…

Anh Long hồ hởi kể: “Chúng tôi vui mừng vì đã trồng được lúa nước. Người dân chúng tôi sẽ không còn đói ăn nữa rồi. Từ nay có gạo, là no cái bụng rồi. Đời cha ông chúng tôi sống trong hang đá, ăn củ mài, củ sắn, rồi áo quần không có mặc, phải lấy lá cây rừng để che”.

Thượng tá Nguyễn Thái Dương - Chính trị viên Đồn Biên Phòng Cà Xèng cho biết: “Đóng quân trên địa bàn, nhận thấy đời sống đồng bào còn khó khăn nên chúng tôi quyết tâm tìm cách giúp đồng bào thay đổi. “Lúa nước Rục Làn” là một trong những mô hình đã thực sự làm thay đổi nhận thức của đồng bào rõ nét nhất”.

Anh Dương chia sẻ thêm: trước đây vùng đất này đến mùa mưa trở thành “vịnh”, xung quanh là núi và nước lũ bao quanh. Nhờ sự giúp sức kêu gọi của cán bộ Biên Phòng Cà Xèng, cầu được xây dựng với tổng kinh phí đầu tư là 1 tỷ đồng. Cây cầu khánh thành sử dụng kịp thời trước mùa mưa bão (2021), trong niềm vui của chính quyền địa phương, cán bộ giáo viên, học sinh và đồng bào thiểu số người Rục 3 bản Ón, Yên Hợp, Mò O Ồ Ồ thuộc xã Thượng Hóa, huyện Minh Hóa.

Khu vực xây dựng cầu trước đây thường xuyên bị ngập sâu mỗi khi mưa lũ, chia cắt đồng bào Rục với bên ngoài. Do vậy công trình cầu vượt lũ vừa được xây dựng và đưa vào sử dụng mang ý nghĩa hết sức quan trọng trong việc đảm bảo an toàn cho người dân đi lại trong mùa mưa lũ.

Hiện tại, không chỉ lực lượng biên phòng, mà công an, hải quan cùng các cơ quan chức năng khác luôn kề vai sát cánh cùng bà con đồng bào nơi đây thực hiện tốt đề án “Nâng bước em đến trường”, “con nuôi Đồn Biên phòng”, công trình “Ánh sáng vùng biên”, duy trì có hiệu quả mô hình lúa nước tại Rục Làn, mô hình nuôi gà, ngan bán chăn thả.

Trong câu chuyện cùng chúng tôi, Thượng tá Nguyễn Thái Dương chia sẻ: Giờ bà con đã tự giác xuống đồng, cơ bản nắm được quy trình làm lúa nước, biết quý trọng hạt gạo do chính mồ hôi công sức mình bỏ ra, không như trước kia chỉ đợi gạo của Chính phủ cấp về”.

Lớp học dành cho bà con, tuy không có kinh phí hoạt động, nhưng những lớp học buổi tối cho người Rục ở Thượng Hóa vẫn thường xuyên được đồn Biên phòng Cà Xèng duy trì. Lớp học được tổ chức vào các buổi tối, vì ban ngày học sinh còn phải lên rẫy. Đêm đêm, tiếng đánh vần của học sinh cứ vang lên đều đặn giữa núi rừng.

Từ năm 2002, Chương trình 135 và các dự án khác đã đầu tư hơn 20 tỷ đồng xây dựng đường bê tông, điện chiếu sáng, trạm y tế cho vùng đồng bào Rục. Chương trình 134 cũng đã hỗ trợ xây dựng hàng trăm ngôi nhà ở kiên cố cho đồng bào trị giá gần hai tỷ đồng... Nhờ đó, các bệnh dịch đã được khống chế. Đời sống vật chất, tinh thần của đồng bào được nâng lên rõ rệt.

Những công trình, việc làm của bộ đội biên phòng đã góp phần xây dựng nông thôn mới, xóa đói, giảm nghèo, nâng cao đời sống nhân dân, qua đó cũng cố lòng tin của người dân với Đảng, Nhà nước, xây dựng nền biên phòng toàn dân vững mạnh.

Thêm một niềm vui đối với bà con trong đại ngàn của núi rừng Trường Sơn hùng vĩ, Công ty Oxalic, một trong những công ty du lịch hàng đầu của Quảng Bình đã có những cuộc khảo sát, đã và đang xây dựng tour tuyến đến vùng núi rừng xa xôi.

Giữa núi rừng Trường Sơn hùng vĩ, làng bản của người Rục đã định hình, khi điện bật sáng, làng trở thành phố núi lung linh, huyền ảo trong sương mờ. Đời sống của đồng bào Rục đang chuyển mình rõ nét. Một mùa xuân mới đang về trên bản làng người Rục ở Minh Hóa – Quảng Bình!

Đinh Loan