BOJ sẽ làm gì tiếp theo sau khi kết thúc kỷ nguyên lãi suất âm?

Ngân hàng Trung ương Nhật Bản (BOJ) đã tăng lãi suất lần đầu tiên sau 17 năm vào ngày 19/3 vừa qua, báo hiệu sự khởi đầu của một sự thay đổi từ kỷ nguyên nới lỏng tiền tệ chưa từng có.

Dưới đây là 4 điều cần biết về quyết định của BOJ.

Ý nghĩa lịch sử của việc chấm dứt chính sách lãi suất âm là gì?

Nhật Bản đã trải qua một thời kỳ kinh tế trì trệ kéo dài sau khi bong bóng tài chính vỡ vào những năm 1990, được gọi là “những thập kỷ mất mát”. Năm 2013, BOJ bắt đầu chính sách “nới lỏng định lượng và định tính” để kích thích các công ty và hộ gia đình chi tiêu nhiều hơn. Theo đó, chi tiêu khu vực này đã tăng gấp đôi vào năm 2016 với việc áp dụng lãi suất âm.

Tuy nhiên, các biện pháp này đã không thể đưa đất nước thoát khỏi tư duy giảm phát và BOJ vẫn duy trì chính sách tiền tệ cực kỳ lỏng lẻo ngay cả khi các Ngân hàng Trung ương của Mỹ và châu Âu bắt đầu tăng lãi suất.

Quyết định chấm dứt chính sách này được đưa ra trong bối cảnh lạm phát mạnh do đồng Yên trượt giá so với đồng USD và giá cả toàn cầu tăng sau xung đột tại Ukraine và sự phục hồi sau COVID.

Dấu hiệu của một "chu kỳ lành mạnh" về tăng lương và giá cả, chìa khóa để đạt được mục tiêu lạm phát 2% của BOJ, đã xuất hiện trong cuộc đàm phán lương mùa xuân năm nay, được gọi là shunto. Nghiệp đoàn lao động của các công ty lớn đã giành được mức tăng lương cao nhất trong 33 năm, giúp BOJ có được tự tin để bắt đầu nâng lãi suất.

Marcel Thieliant, người đứng đầu khu vực châu Á-Thái Bình Dương tại Capital Economics cho biết: “Vòng xoáy giá - lương mà BOJ muốn thấy đang hoạt động”. “Cơ chế ứng phó với lạm phát cao bằng mức lương cao hơn đã có được động lực và sẽ khó có thể dập tắt một lần nữa”, chuyên gia này cho biết.

Triển vọng lãi suất thế nào?

Các nhà đầu tư đang tự vấn liệu BOJ có khả năng tăng lãi suất một lần nữa trong năm nay hay không và nếu có thì tăng bao nhiêu và tăng lúc nào.

Thống đốc BOJ Kazuo Ueda cho biết trong cuộc họp báo hôm thứ Ba vừa rồi: “Trong hơn 20 năm, chúng ta đã rơi vào mức lãi suất bằng 0 hoặc lãi suất thấp. Khi lãi suất đột ngột tăng lên, chúng tôi không thể loại trừ khả năng xảy ra sự gián đoạn không lường trước được”. “Ngay cả khi chúng tôi tăng lãi suất, chúng tôi tin rằng việc chúng tôi đã đạt đến điểm có thể tiến hành từ từ là phù hợp”, người đứng đầu Ngân hàng Trung ương Nhật Bản bày tỏ.

Tuyên bố của BOJ không báo hiệu việc thắt chặt hơn nữa trong thời gian tới, mặc dù các nhà phân tích cho rằng điều này không có nghĩa là động thái đó không thể thực hiện được nếu chi tiêu tiêu dùng tăng lên. Một số nhà phân tích dự đoán vào nửa cuối năm sẽ có một lần tăng lãi suất khác, trong khi những người khác không mong đợi điều này cho đến khoảng năm sau, bởi ngân hàng trung ương còn phải theo dõi tác động của sự thay đổi chính sách diễn ra như thế nào.

Chuyên gia Thieliant của Capital Economics dự đoán, lạm phát chậm hơn như hiện tại sẽ được truyền dẫn đến việc tăng lương yếu hơn trong các cuộc đàm phán tiền lương vào năm tới, điều đó có nghĩa là BOJ khó có thể tăng lãi suất thêm nữa.

Thủ tướng Fumio Kishida nói với các phóng viên sau quyết định chuyển hướng chính sách: “Chúng tôi tin rằng, thật phù hợp khi BOJ quyết định duy trì các điều kiện tiền tệ thích hợp để hỗ trợ nền kinh tế xây dựng động lực tích cực”.

Điều gì sẽ tác động đến đồng Yên?

Bất chấp sự thay đổi chính sách của BOJ, đồng Yên đã lại tụt qua mức 150 so với đồng USD, với việc đồng Yên giảm giá được khuyến khích bởi cam kết của ngân hàng trung ương hỗ trợ cho lập trường chính sách.

Công ty Chứng khoán SMBC Nikko ở Tokyo cho biết trong một báo cáo tuần trước rằng kịch bản chính của họ đưa ra trong tương lai vẫn là "lập trường ôn hòa của BOJ sẽ tiếp tục ngay cả sau khi dỡ bỏ lãi suất âm", đây là một dấu hiệu tốt cho các công ty Nhật Bản vì nó sẽ không có khả năng dẫn đến "sự tăng giá quá mức của đồng Yên." Đồng Yên yếu là một trong những động lực chính thúc đẩy thu nhập của các công ty Nhật Bản tăng lên.

Công ty môi giới này cho biết họ kỳ vọng đồng Yên sẽ bắt đầu mạnh lên so với đồng USD trong hoặc muộn hơn giữa năm 2024 và sự tập trung của các nhà đầu tư sẽ chuyển nhiều hơn sang các công ty kinh doanh trong nước.

Bank of America lặp lại những tuyên bố này trong một báo cáo được công bố đầu tuần này rằng "thật hợp lý khi giả định đồng Yên chỉ tăng giá vừa phải" trong thời điểm hiện tại.

Những rủi ro còn lại là gì?

Với động thái ở mức độ vừa phải của BOJ như vừa qua, các nhà kinh tế không kỳ vọng việc điều chỉnh chính sách sẽ ảnh hưởng đáng kể đến nền kinh tế. Tuy nhiên, một số người đang cảnh báo rủi ro về việc tăng lãi suất nhanh hơn dự kiến.

Bộ trưởng Tài chính Shunichi Suzuki cho biết quyết định của BOJ "không có nghĩa là giảm phát đã kết thúc" và chính phủ phải "đánh giá toàn diện các chỉ số khác nhau".

Keiji Kanda, nhà kinh tế cấp cao tại Viện nghiên cứu Daiwa, cho biết: “Nếu lãi suất tăng nhanh hơn dự kiến ​​thì đó sẽ là vấn đề”, đồng thời nói thêm rằng rủi ro như vậy là tương đối thấp.

Vị chuyên gia này cho biết thêm: “Chính sách của BOJ về cơ bản là để lãi suất dài hạn cho thị trường quyết định, điều này giúp lãi suất tăng dễ dàng hơn”. Ngân hàng trung ương cho biết họ sẽ tiếp tục mua trái phiếu chính phủ và giải quyết tình trạng lãi suất tăng nhanh thông qua các nghiệp vụ lãi suất cố định và các biện pháp khác. “Tuy nhiên, nếu lãi suất tăng chậm nhưng liên tục thì đó lại là một câu chuyện khác”, ông Kanda nói.

Lãi suất cao hơn có thể sẽ ảnh hưởng đến lãi suất cho vay của các ngân hàng tư nhân, ảnh hưởng đến việc huy động vốn của các công ty vừa và nhỏ. Theo báo cáo tháng 2 của Tokyo Shoko Research, khoảng 70% trong số 3.955 công ty có vốn ban đầu dưới 100 triệu yên (670.000 USD) đang kỳ vọng lãi suất vay sẽ tăng so với tháng 1/2023.

Nếu đồng Yên tăng giá do lãi suất dài hạn tăng thìcác doanh nghiệp xuất khẩu của Nhật Bản sẽ bị ảnh hưởng.

Một yếu tố rủi ro khác là cuộc bầu cử tổng thống Mỹ vào tháng 11 năm nay, trong đó cựu tổng thống Đảng Cộng hòa Donald Trump sẽ đối đầu với đương kim Tổng thống Joe Biden của Đảng Dân chủ.

Ông Trump đã công khai tuyên bố rằng, nếu đắc cử sẽ áp thuế quan bổ sung đối với hàng hóa từ Trung Quốc, có thể ở mức 60% hoặc cao hơn. Theo chuyên gia Kanda, “nếu điều đó gây ra lạm phát ở Mỹ, FED có thể bắt đầu tăng lãi suất trở lại. Điều đó cũng sẽ có một số tác động đến nền kinh tế Nhật Bản”.

Ông Yoshitaka Shindo, Bộ trưởng Nhật Bản phụ trách phục hồi kinh tế, nhắc lại phát biểu của Bộ trưởng Tài chính: “Chúng ta phải tạo ra một giai đoạn kinh tế mới với tăng trưởng tự chủ do nhu cầu tư nhân dẫn dắt để đảm bảo giảm phát chấm dứt và ngăn chặn nó quay trở lại”.

Vân Anh