Lập dự án chi Ngân sách Nhà nước không sát dẫn đến vay, trả nợ lãi lớn để bù đắp bội chi
Số quyết toán chi thường xuyên năm 2022 giảm nhiều so với số Chính phủ báo cáo Quốc hội tại Kỳ họp thứ 5 cho thấy việc theo dõi, tổng hợp tình hình chi ngân sách nhà nước (NSNN) chưa sát. Điều này dẫn đến không đảm bảo đáp ứng nhu cầu những nhiệm vụ chi cần thiết, phải vay, trả nợ lãi lớn để bù đắp bội chi nhưng không có khả năng thực hiện, phải hủy dự toán… ảnh hưởng đến việc xây dựng dự toán NSNN năm 2024 và các năm sau.
Đó là thông tin được Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính, Ngân sách (TCNS) của Quốc hội Lê Quang Mạnh đưa ra tại Báo cáo tóm tắt Thẩm tra sơ bộ Báo cáo quyết toán ngân sách nhà nước năm 2022 được trình bày trong khuôn khổ Phiên họp thứ 33 Ủy ban Thường vụ Quốc hội đang diễn ra.
Số quyết toán chi NSNN năm 2022 giảm nhiều so với dự toán
Qua báo cáo, ông Lê Quang Mạnh cho biết, Chính phủ và Kiểm toán nhà nước đã có các báo cáo gửi Ủy ban Thường vụ Quốc hội. Hồ sơ và các nội dung Báo cáo của Chính phủ được chuẩn bị nghiêm túc, cơ bản đầy đủ theo quy định tại các Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Nghị quyết của Quốc hội. Tuy nhiên, thời gian gửi Báo cáo quyết toán NSNN năm 2022 của Chính phủ và báo cáo kiểm toán quyết toán NSNN năm 2022 của Kiểm toán nhà nước trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội và Quốc hội chậm so với thời gian quy định của Luật NSNN và Luật Tổ chức Quốc hội.
Về lập, chấp hành dự toán, quyết toán NSNN năm 2022, qua kết quả giám sát của Ủy ban Tài chính, Ngân sách cho thấy, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đã quyết liệt chỉ đạo chấn chỉnh, tăng cường kỷ luật, kỷ cương trong việc chấp hành pháp luật về tài chính, NSNN. Nhờ đó, việc quản lý thu, chi NSNN đạt được nhiều kết quả tích cực; công tác quyết toán NSNN có nhiều chuyển biến.
Tuy nhiên, báo cáo của Chính phủ và Kiểm toán nhà nước cũng chỉ ra nhiều tồn tại, hạn chế kéo dài nhiều năm chưa được xử lý dứt điểm. Cụ thể như: Việc lập, chấp hành dự toán NSNN còn nhiều tồn tại, hạn chế tại các bộ, ngành, địa phương nêu trong báo cáo kiểm toán quyết toán NSNN năm 2022; Tình trạng chậm tổng hợp, gửi báo cáo quyết toán NSNN năm 2022 của các bộ, ngành, địa phương có xu hướng tăng cao; Tình trạng điều chỉnh thông tin, số liệu quyết toán sau thời gian chỉnh lý quyết toán NSNN không phù hợp với quy định của Luật NSNN chưa được khắc phục.
Ủy ban Tài chính Ngân sách đề nghị Chính phủ chỉ đạo các bộ, ngành, địa phương làm rõ nguyên nhân và trách nhiệm các cơ quan, đơn vị, cá nhân không chấp hành nghiêm việc lập, chấp hành dự toán, quyết toán NSNN năm 2022; Khẩn trương đề xuất sửa đổi Luật NSNN hoặc một số điều của Luật Ngân sách nhà nước và các Luật có liên quan để rút ngắn quy trình, thời gian quyết toán NSNN hằng năm theo yêu cầu tại các Nghị quyết của Quốc hội.
Về quyết toán thu, chi NSNN, đa số ý kiến Thường trực Ủy ban TCNS cho rằng, số quyết toán chi NSNN năm 2022 giảm khá nhiều so với dự toán cho thấy cần phải xem xét, đánh giá lại khâu lập dự toán và tổ chức thực hiện chi NSNN hằng năm tại các bộ, ngành, địa phương.
Ngoài ra, số quyết toán chi thường xuyên năm 2022 giảm rất lớn so với số Chính phủ báo cáo Quốc hội tại Kỳ họp thứ 5 cho thấy việc theo dõi, tổng hợp tình hình chi NSNN chưa sát. Việc lập dự toán chi NSNN không sát, công tác tổ chức thực hiện không tốt, đánh giá tình hình thực hiện chi NSNN không sát, vừa không đảm bảo đáp ứng nhu cầu những nhiệm vụ chi cần thiết, phải vay, trả nợ lãi lớn để bù đắp bội chi nhưng không có khả năng thực hiện, phải hủy dự toán… ảnh hưởng đến việc xây dựng dự toán NSNN năm 2024 và các năm sau.
Báo cáo cũng cho biết, Chính phủ chưa làm rõ số cắt giảm, tiết kiệm chi thường xuyên và số hủy dự toán chi thường xuyên của địa phương trong năm 2022, nên không có căn cứ để đánh giá tính tiết kiệm, hiệu quả tổng thể việc thực hiện dự toán chi thường xuyên của cả nước.
Tỷ lệ quyết toán tại nhiều ngành, lĩnh vực sử dụng vốn ngân sách trung ương đạt rất thấp so với dự toán. Số chuyển nguồn và hủy bỏ dự toán chi thường xuyên của các bộ, cơ quan trung ương cũng khá lớn và tăng cao hơn so với năm trước. Do đó, Ủy ban Tài chính Ngân sách đề nghị Chính phủ báo cáo bổ sung số liệu tiết kiệm chi thường xuyên của các bộ, ngành, địa phương; nguyên nhân và trách nhiệm không thực hiện được dự toán và kết quả hoàn thành mục tiêu, nhiệm vụ ngành, lĩnh vực.
Đối với chi đầu tư phát triển, đa số ý kiến Thường trực Ủy ban TCNS cho rằng, kết quả thực hiện chi đầu tư phát triển nguồn NSNN năm 2022 rất thấp so với yêu cầu và dự toán được giao. Số chuyển nguồn, hủy bỏ dự toán chi đầu tư phát triển năm 2022 sang năm 2023 tiếp tục cao hơn năm trước cho thấy việc sử dụng nguồn vốn này hiệu quả chưa cao. Do đó, Ủy ban đề nghị Chính phủ tiếp tục chỉ đạo các bộ, ngành, địa phương cần có các giải pháp xử lý dứt điểm các tồn tại, hạn chế này để nâng cao hiệu quả sử dụng vốn đầu tư công, không gây lãng phí nguồn lực NSNN.
Về bội chi NSNN, báo cáo của Chính phủ chưa chi tiết số giảm bội chi NSNN năm 2022 từ các nhiệm vụ chi cụ thể; đề nghị Chính phủ chỉ đạo bổ sung làm rõ thông tin, số liệu chi tiết cắt giảm bội chi NSNN năm 2022; tăng cường kiểm tra, kiểm toán kịp thời thu hồi số hủy dự toán, các khoản chi không đúng quy định, hết thời gian giải ngân năm 2022 và từ năm 2021 trở về trước.
Ước thực hiện thu chi và lập dự toán không sát kéo dài nhiều năm
Phát biểu kết luận nội dung thảo luận, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải nhấn mạnh, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cơ bản thống nhất với báo cáo của các cơ quan. Tuy nhiên, đề nghị Chính phủ, các bộ, ngành, địa phương rút kinh nghiệm về thời gian gửi quyết toán. Bộ Tài chính, Kiểm toán nhà nước, Ủy ban TCNS cần phối hợp chặt chẽ để thống nhất số liệu quyết toán khi báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội, trình Quốc hội.
Ủy ban Thường vụ Quốc hội đánh giá cao nỗ lực của Chính Phủ trong điều kiện tình hình kinh tế chính trị thế giới, khu vực biến động nhanh, phức tạp, khó lường; trong nước nền kinh tế phát sinh nhiều khó khăn, thách thức, phải thực hiện chính sách miễn, giãn, giảm thuế, các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp, người dân nhưng thu ngân sách vượt cao so với dự toán (vượt 28%); tỷ trọng thu nội địa đạt 79,5% tổng số thu NSNN. Các nhiệm vụ thu chủ yếu đều vượt khá cao so với dự toán; chi ngân sách cơ bản đảm bảo nhiệm vụ của nhà nước; chi thường xuyên bằng 59% tổng chi NSNN; bội chi NSNN thấp hơn dự toán Quốc hội giao; nợ công trong giới hạn cho phép; kỷ luật thu, chi ngân sách từng bước được cải thiện; công tác quyết toán NSNN có nhiều chuyển biến; thực hiện kiến nghị của Kiểm toán nhà nước có nhiều tiến bộ.
Cùng với những mặt đã đạt được, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải cũng chỉ ra những bất cập trong quản lý điều hành sử dụng ngân sách kéo dài nhiều năm chưa được khắc phục. Từ đó, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải cho rằng Chính phủ cần có giải pháp quyết liệt để xử lý như: lập, gửi báo cáo quyết toán chậm, một số địa phương phê chuẩn quyết toán chậm, chưa điều chỉnh theo số liệu của Kiểm toán nhà nước; ước thực hiện thu chi và lập dự toán không sát kéo dài nhiều năm, ảnh hưởng đến quản lý, điều hành NSNN; quản lý thu của cơ quan thuế còn bất cập; giải ngân vốn đầu tư công, vốn của các Chương trình mục tiêu quốc gia chậm; chi sự nghiệp giáo dục và đào tạo, bảo vệ môi trường, y tế, dân số của ngân sách trung ương đạt thấp; còn tình trạng sử dụng sai mục đích nguồn kinh phí; còn những khoản tạm ứng quá hạn, ứng trước dự toán chưa thu hồi…
Ủy ban Thường vụ Quốc hội đề nghị Chính phủ khẩn trương nghiên cứu tiếp thu ý kiến thẩm tra, ý kiến tham gia của Ủy ban Thường vụ Quốc hội rà soát báo cáo bổ sung các nội dung, số liệu Ủy ban TCNS đề nghị làm rõ, cung cấp thêm thông tin để hoàn thiện Báo cáo quyết toán NSNN; số liệu quyết toán; xây dựng dự thảo nghị quyết của Quốc hội về phê chuẩn quyết toán NSNN năm 2022. Trong đó, nêu bật kết quả đạt được, tồn tại, hạn chế trong quản lý, sử dụng ngân sách nhà nước, trách nhiệm của các tổ chức, cá nhân vi phạm, đề xuất các giải pháp cụ thể thiết thực để tăng cường kỷ luật, kỷ cương tài chính ngân sách, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quyết toán ngân sách nhà nước, gửi Ủy ban TCNS thẩm tra chính thức, trình Quốc hội tại Kỳ họp thứ 7 Quốc hội khóa XV.