Hiệp định EVFTA: Những lợi ích đem lại sau 4 năm có hiệu lực

Hiệp định thương mại tự do Việt Nam - Liên minh châu Âu (EVFTA) là một hiệp định mang tính bước ngoặt có hiệu lực cách đây 4 năm, đã trở thành chất xúc tác quan trọng cho thương mại và đầu tư giữa Liên minh châu Âu (EU) và Việt Nam. Là quốc gia Đông Nam Á duy nhất có thỏa thuận toàn diện như vậy với EU, Việt Nam có lợi thế cạnh tranh đáng kể so với các nước láng giềng vẫn đang trong giai đoạn đàm phán.

Các mục tiêu đầy tham vọng của EVFTA là xóa bỏ gần như tất cả các loại thuế quan, giảm rào cản pháp lý và cắt giảm thủ tục hành chính đã chuyển thành tăng cường thương mại và đầu tư song phương. Tuy nhiên, tiềm năng đầy đủ của thỏa thuận mới dần được phát huy khi cả doanh nghiệp và cơ quan chức năng đều đang giải quyết những phức tạp trong quá trình thực hiện và thích ứng.

Tác động của EVFTA và những lợi ích chính

Khi EVFTA đang tiến gần đến kỷ niệm 4 năm kể từ ngày có hiệu lực (ngày 1/8/2020 - 1/8/2024), một cuộc khảo sát của Hiệp hội Doanh nghiệp châu Âu tại Việt Nam (EuroCham) đã vẽ nên một bức tranh tổng quát về tác động của hiệp định. Khảo sát Chỉ số niềm tin kinh doanh (BCI) của EuroCham do Decision Lab thực hiện cho thấy EVFTA chắc chắn đã mở ra cánh cửa cho các doanh nghiệp châu Âu tại thị trường Việt Nam.

Kết quả khảo sát cho thấy, 2/3 số người tham gia khảo sát cho rằng, họ đã nhận được lợi ích, tuy nhiên ở những mức độ khác nhau. Đáng chú ý, 27% công ty - tăng đáng kể so với 18% vào năm 2023 – cho biết đang nhận được những lợi ích từ mức độ vừa đến rất lớn; trong khi 1/4 khác, giảm so với 31% vào năm 2023, vẫn chưa thấy bất kỳ lợi ích hữu hình nào.

Bất chấp sự chênh lệch này, các thành viên EuroCham vẫn luôn đề cập việc giảm thuế quan, tăng khả năng cạnh tranh trên thị trường và mở rộng khả năng tiếp cận thị trường là những lợi ích chính. Những lợi thế khác có thể đề cập tới như chuỗi cung ứng hợp lý, cải thiện tính minh bạch trong kinh doanh và khuôn khổ pháp lý chặt chẽ hơn.

EuroCham cho biết, EVFTA đã thúc đẩy đáng kể xuất khẩu của Việt Nam sang châu Âu, khi tăng vọt từ 35 tỷ Euro vào năm 2019 lên tới hơn 48 tỷ euro vào năm 2023. Sự tăng trưởng được thể hiện rõ trong các lĩnh vực như: điện tử, dệt may, giày dép, nông nghiệp và hải sản. Tuy nhiên, mức tăng xuất khẩu của EU sang Việt Nam khiêm tốn hơn nhiều, chỉ tăng từ 11 tỷ euro lên 11,4 tỷ euro trong cùng kỳ, làm tăng thêm sự mất cân bằng thương mại đáng kể.

Tuy nhiên, EVFTA chắc chắn đã củng cố sức hấp dẫn của Việt Nam đối với các nhà đầu tư châu Âu. Trên thực tế, khối Liên minh châu Âu - vốn là nhà đầu tư lớn tại Việt Nam, đã rót 28 tỷ Euro vào 2.450 dự án, đồng thời, nhấn mạnh niềm tin của EU vào tiềm năng của Việt Nam. Đáng chú ý, các nhà đầu tư EU đã bổ sung 800 triệu Euro vào đầu tư trực tiếp nước ngoài trong khoảng thời gian từ tháng 1-9/2023, đi ngược lại xu hướng FDI đang giảm trên toàn cầu.

Giải quyết các thách thức để tối đa hóa lợi ích của EVFTA

Dẫu đạt được những kết quả tích cực, khảo sát của BCI cho thấy một số trở ngại mà các doanh nghiệp châu Âu phải đối mặt khi tận dụng tối đa EVFTA. Những trở ngại này bao gồm các yêu cầu pháp lý phức tạp và việc chính quyền địa phương không công nhận các tiêu chuẩn quốc tế.

Ngoài ra, việc các bên liên quan không hiểu rõ thỏa thuận, kết hợp với các vấn đề về định giá hải quan và thủ tục thông quan chưa minh bạch, làm phức tạp hóa hoạt động thương mại. Các rào cản kỹ thuật, đặc biệt là trong lĩnh vực chứng nhận và thử nghiệm sản phẩm, cũng vẫn là một rào cản đáng kể.

"EVFTA chắc chắn đã tạo ra những cơ hội mới cho các doanh nghiệp châu Âu tại Việt Nam", ông Dominik Meichle, Chủ tịch EuroCham nhấn mạnh và cho biết thêm: “Tuy nhiên, khảo sát của chúng tôi cho thấy rằng, mặc dù đã đạt được tiến triển nhưng vẫn còn nhiều thách thức. Khi chúng ta bước vào năm thứ 5 của thỏa thuận, điều quan trọng là phải tiếp tục nỗ lực đơn giản hóa các thủ tục, thống nhất các tiêu chuẩn và đảm bảo mọi người đều hiểu cách thức hoạt động của EVFTA”.

Phó Chủ tịch EuroCham Jean-Jacques Bouflet cũng lưu ý rằng, những điều chỉnh chính sách gần đây tại Việt Nam đã tạo ra những thách thức cho các doanh nghiệp châu Âu hoạt động theo EVFTA. “Những thay đổi này, bao gồm thuế tiêu dùng và thuế nội địa mới, cùng các rào cản kỹ thuật khi gia nhập, đang kìm hãm toàn bộ tiềm năng của thỏa thuận. Tuy nhiên, chúng tôi đang tích cực tham gia vào các cuộc thảo luận mang tính xây dựng để giải quyết những vấn đề này và tìm ra các giải pháp có lợi cho cả Việt Nam và châu Âu", ông Bouflet chia sẻ.

Để giải quyết các thách thức và tối đa hóa lợi ích của EVFTA, ông Bouflet cho biết, EuroCham cam kết hợp tác với các bên liên quan để hợp lý hóa việc tuân thủ quy định, vận động để các tiêu chuẩn quốc tế được công nhận rộng rãi hơn và phát triển các chương trình giáo dục và nâng cao nhận thức toàn diện về EVFTA. Đồng thời, sẽ tiếp tục thúc đẩy các giải pháp cho các rào cản kỹ thuật đối với thương mại, đặc biệt là trong chứng nhận và thử nghiệm, cũng như vận động cắt giảm thuế quan hơn nữa và đơn giản hóa các thủ tục hải quan.

EuroCham Việt Nam đang tích cực ủng hộ việc phê chuẩn đầy đủ Hiệp định bảo hộ đầu tư giữa Việt Nam và Liên minh châu Âu (EVIPA) như một bước quan trọng để mở khóa toàn bộ tiềm năng của EVFTA nhằm thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài. Mặc dù các tổ chức EU đã phê duyệt, EVIPA vẫn yêu cầu phê chuẩn riêng lẻ từ tất cả 27 quốc gia thành viên EU. Với 18 quốc gia thành viên đã phê chuẩn hiệp định, EuroCham Việt Nam đang làm việc không ngừng nghỉ với các bên liên quan của châu Âu để khuyến khích các quốc gia còn lại cùng đồng hành.

"EuroCham cam kết hỗ trợ các thành viên của chúng tôi tận dụng tối đa các cơ hội mà EVFTA mang lại", ông Meichle khẳng định các chia sẻ: "Chúng tôi sẽ tiếp tục hợp tác chặt chẽ với các cơ quan chức năng của Việt Nam để giải quyết những thách thức còn tồn tại và đảm bảo rằng cả doanh nghiệp châu Âu và Việt Nam đều có thể tận dụng tối đa lợi ích của thỏa thuận mang tính bước ngoặt này".

Ngô Hải