Thực thi ESG trong ngành Ngân hàng tại Việt Nam: Xu thế không thể thay đổi
Tại tọa đàm “Hướng tới một tương lai bền vững: Tăng cường hợp tác tài chính Việt Nam – Hàn Quốc” diễn ra ngày 25/9, các chuyên gia cho rằng, dù còn nhiều thách thức nhưng thực thi ESG trong hệ thống ngân hàng hướng tới phát triển bền vững là xu thế không thể thay đổi.
Cơ hội và thách thức khi ngân hàng thực thi ESG
Theo Phó Thống đốc Ngân hàng Nhà nước (NHNN) Phạm Quang Dũng, đối diện với nhiều vấn đề môi trường và xã hội nổi cộm, chính phủ các nước đã và đang tập trung chuyển đổi sang mô hình kinh tế bền vững, vừa theo đuổi giá trị kinh tế vừa đảm bảo các cam kết vì lợi ích cộng đồng.
Trong bối cảnh đó, ngành Ngân hàng nổi lên như một lực lượng tiên phong của quá trình chuyển đổi. Là kênh cung ứng tài chính quan trọng của nền kinh tế, ngành Ngân hàng luôn xác định vai trò, trách nhiệm trong việc “xanh hóa” dòng vốn đầu tư và áp dụng các tiêu chí Môi trường - Xã hội - Quản trị (ESG) góp phần thực hiện mục tiêu phát triển bền vững.
"Việc thực hành ESG trong hoạt động ngân hàng cũng như hoạt động của các doanh nghiệp là xu thế không thể thay đổi, bên cạnh các cơ hội vẫn còn nhiều thách thức đặt ra cho cả cơ quan quản lý nhà nước và bản thân các đơn vị thực thi", Phó Thống đốc Phạm Quang Dũng khẳng định.
Đi sâu phân tích về cơ hội khi thực thi ESG trong lĩnh vực ngân hàng, ông Phạm Minh Tú, Phó Viện trưởng Viện Chiến lược Ngân hàng, NHNN cho biết, áp dụng ESG, các ngân hàng một mặt có thể nâng cao danh tiếng, định vị cạnh tranh và có khả năng thu hút nguồn vốn đầu tư ESG trên thế giới, tăng thị phần; mặt khác có thể giảm chi phí kinh doanh bằng cách tối ưu hóa việc sử dụng thông tin, giảm thiểu rủi ro; đồng thời, đón đầu xu thế mới, công nghệ mới từ đó tạo ra sản phẩm và dịch vụ mới.
Cùng với cơ hội, Phó Viện trưởng Viện Chiến lược Ngân hàng cũng chỉ ra những thách thức trong việc triển khai ESG tại các ngân hàng Việt Nam như: Khung pháp lý và cơ sở dữ liệu ESG chưa hoàn thiện; nhận thức hạn chế về ESG;...
Bà Trương Hạnh Linh, Phó Tổng Giám đốc KPMG cũng cho rằng còn nhiều thách thức trong tích hợp các sáng kiến ESG vào hoạt động của các NHTM Việt Nam, có thể kể đến như:
Thứ nhất, tốc độ thay đổi các quy định pháp lý. Đại diện KPMG cho hay, sự gia tăng nhanh chóng của các yêu cầu, quy định cũng như chính sách về ESG trên nhiều vùng/khu vực pháp lý khác nhau và tại Việt Nam cùng sự đa dạng của các hướng dẫn, tiêu chuẩn và quy định liên quan đến ESG khiến việc thực thi sáng kiến ESG vào hoạt động trở nên khó khăn, chưa xong quy định cũ thì lại có quy định mới.
Thứ hai, tiêu chuẩn quốc tế và yêu cầu trong nước. Điều này khiến các NHTM gặp khó trong việc áp dụng các tiêu chuẩn/khung báo cáo quốc tế do chưa có chính sách quy định và yêu cầu cụ thể trong nước với các tiêu chuẩn, thông lệ quốc tế đó.
Thứ ba, sự chênh lệch về mức độ thực hành ESG và thực hành xanh, cũng như mức độ tiệm cận với phát triển bền vững của Việt Nam với khu vực và thế giới cũng khiến các NHTM khó khăn trong việc áp dụng các tiêu chuẩn và thông lệ.
Thứ tư, trải nghiệm khách hàng. Ngân hàng có thể thay đổi quy trình cũng như các yêu cầu về thông tin cần được thu thập đối với khách hàng liên quan đến ESG gây ảnh hưởng đến trải nghiệm khách hàng. Mặt khác, nhận thức của khách hàng về ESG chưa cao dẫn đến nhiều rào cản trong quá trình truyền thông của ngân hàng.
Cùng với những thách thức từ bên ngoài, nội tại các ngân hàng cũng gặp khó trong quá trình thực thi ESG như cấu trúc chi phí; dữ liệu liên quan đến ESG; nhân sự thiếu kỹ năng và kiến thức về ESG...
Định hướng thúc đẩy ESG của ngành Ngân hàng
Trước những cơ hội và thách thức nêu trên, ông Phạm Minh Tú cho rằng, cần hoàn thiện khuôn khổ pháp lý nhằm tăng cường quản lý rủi ro môi trường, xã hội và rủi ro khí hậu trong hoạt động cấp tín dụng của các TCTD như: Ban hành Danh mục phân loại xanh; đề xuất các công cụ hỗ trợ các doanh nghiệp triển khai ESG và hoạt động bền vững (công cụ thuế, chính sách đất đai...);...
Đồng thời, theo dõi, hướng dẫn và kịp thời tháo gỡ khó khăn trong quá trình các TCTD thực hiện quản lý rủi ro môi trường theo quy định tại Thông tư 17/2022/TT-NHNN; hướng dẫn các TCTD cấp tín dụng xanh, báo cáo tình hình triển khai tín dụng xanh sau khi ban hành Danh mục phân loại xanh quốc gia.
Cùng với đó, tiếp tục nghiên cứu, triển khai các cơ chế, chính sách khuyến khích các TCTD áp dụng ESG, tập trung nguồn lực cho các ngành, lĩnh vực kinh tế xanh, như: chính sách tái cấp vốn/tái chiết khấu, ưu tiên hỗ trợ các TCTD có tỷ trọng tín dụng xanh cao tiếp cận các nguồn lực quốc tế; khuyến khích phát triển thanh toán không dùng tiền mặt…
Ông Phạm Minh Tú cũng kiến nghị tăng cường các hoạt động hợp tác quốc tế để tranh thủ các hỗ trợ về kỹ thuật và nguồn vốn trong triển khai ESG và đầu tư cho các dự án xanh.
Cùng với những khuyến nghị về mặt chính sách, Phó Tổng Giám đốc KPMG cũng đưa ra 6 khuyến nghị cho các NHTM, gồm:
Thứ nhất, các ngân hàng cần xây dựng chiến lược tích hợp ESG vào hoạt động. Bên cạnh các chiến lược chung được cụ thể hóa thành các mục tiêu về doanh thu và lợi nhuận, các NHTM cần bổ sung và thiết lập các chiến lược về phát triển bền vững gắn liền với các cam kết về ESG. Trong đó, cần phải sàng lọc và xác định các vấn đề mang tính trọng yếu gắn liền với các hoạt động kinh doanh cốt lõi, nhằm giúp các ngân hàng tập trung nguồn lực vào các vấn đề trọng tâm, đánh giá và đo lường rủi ro có khả năng tác động lớn đến hoạt động kinh doanh.
Thứ hai, tối ưu hóa hệ thống chi phí thông qua ESG. Áp dụng ESG cũng giúp giảm chi phí vận hành doanh nghiệp/ngân hàng, nâng cao hiệu quả hoạt động, quản lý rủi ro tốt hơn, từ đó tối ưu chi phí trong dài hạn cho các ngân hàng.
Thứ ba, xây dựng kiến trúc nền tảng và năng lực công nghệ. Trong bối cảnh của cuộc cách mạng công nghệ 4.0, các ngân hàng cần phát triển kiến trúc nền tảng một cách tự động hóa, nâng cao năng lực ứng dụng công nghệ vào các hoạt động kinh doanh của ngân hàng. Từ đó có thể giúp tối ưu hóa chi phí và hiệu quả của hoạt động kinh doanh.
Thứ tư, xây dựng hệ thống dữ liệu ESG & Báo cáo phát triển bền vững. Xây dựng hệ thống dữ liệu về ESG, các tiêu chuẩn hoặc hướng dẫn liên quan đến phát triển bền vững theo thông lệ thực hành tốt cho ngân hàng và khách hàng. Việc thu thập đúng, đủ dữ liệu và khả năng đánh giá, phân loại chúng trước khi đặt ra mục tiêu ESG phù hợp. Thực hiện đồng bộ và thống nhất các tiêu chuẩn cũng như những thông tin thu thập nhằm phục vụ cho hoạt động rà soát và báo cáo sau này.
Thứ năm, nâng cao tính chuyên môn hóa của ngân hàng về các chủ đề ESG. Ngân hàng cần xây dựng bộ phận chuyên trách có chuyên môn cao phụ trách các vấn đề về ESG. Bên cạnh đó, cần có sự hợp tác giữa các đội nhóm, phòng ban trong ngân hàng tránh phát triển năng lực chồng chéo, lãng phí nguồn lực.
Thứ sáu, đào tạo kiến thức và nâng cao năng lực cho cho nhân viên về ESG. Hệ thống ngân hàng cần tăng cường đẩy mạnh công tác đào tạo, nâng cao năng lực cho nhân viên ngân hàng về hoạt động liên quan đến ESG.
Ở góc độ ngân hàng đang triển khai ESG, TS. Nguyễn Thị Thu Hà, Giám đốc Trường Đào tạo cán bộ kiêm Phó Trưởng ban Chỉ đạo ESG của Agribank cũng đưa ra 5 kiến nghị để thực thi ESG thời gian tới, gồm:
Một là, Bộ Tài nguyên Môi trường đầu mối xây dựng và trình Chính phủ ban hành bộ tiêu chí môi trường và các tiêu chí xác định đối với các dự án được cấp tín dụng xanh làm căn cứ cho các TCTD áp dụng.
Hai là, Chính phủ và các cơ quan, ban, ngành có các chính sách thúc đẩy phát triển thị trường cacbon.
Ba là, Chính phủ, các cơ quan thông tấn tiếp tục tuyên truyền phổ biến về phát triển bền vững, ngân hàng xanh.
Bốn là, xây dựng và hình thành hệ thống dữ liệu về tuân thủ về môi trường, tạo cơ sở cho các TCTD trong việc thẩm định, xác định mức độ rủi ro môi trường khi đánh giá khách hàng vay.
Năm là, Chính phủ, NHNN hoàn thiện cơ chế, chính sách đưa quản trị rủi ro đối với xã hội và quản trị; có chính sách ưu đãi về thuế, phí, dự trữ bắt buộc đối với tổ chức thực thi ESG tốt.