Sau khi lập kỷ lục với hơn 5 tỷ USD, xuất khẩu cà phê đối mặt nhiều khó khăn

Tại hội nghị "Tổng kết niên vụ cà phê 2023/2024, và phương hướng nhiệm vụ niên vụ 2024/2025", báo cáo của Hiệp hội Cà phê – Ca cao Việt Nam (Vicofa) cho biết, niên vụ 2023-2024, Việt Nam xuất khẩu được 1,45 triệu tấn cà phê, đạt kim ngạch gần 5,43 tỷ USD, giảm 12,7% về lượng nhưng tăng 33,0% về giá trị so với niên vụ 2022-2023 nhờ giá tăng cao. Đây là mức kim ngạch cao nhất trong các niên vụ từ trước đến nay, tuy nhiên giá cà phê đang giảm mạnh nhiều người kêu khó bán ra.

Cà phê "ế ẩm" ngay đầu vụ

Phát biểu tại hội nghị, Phó chủ tịch Vicofa ông Đỗ Hà Nam cho biết, giá cà phê Việt Nam đang quá đắt, nếu vẫn tiếp tục cao như hiện nay thì không có nhà tiêu thụ nào trên thế giới có thể sử dụng cà phê Việt Nam.

Theo ông Nam, chính vì giá cà phê quá đắt nên trong năm 2023-2024, các nhà chế biến đã chuyển sang sử dụng các loại cà phê khác, với lý do: “chỉ đổi tạm vì người tiêu dùng thế giới đã quen với vị cà phê Robusta nên khó đổi, về lâu dài họ vẫn mong muốn quay trở lại với cà phê Việt Nam”.

Vấn đề đặt ra là Việt Nam bán cà phê với giá nào là hợp lý, người nông dân có thể sống tốt được với cây cà phê, nhưng cũng phải đảm bảo người tiêu dùng thế giới vẫn mong muốn tiêu thụ cà phê Robusta, và làm sao xuất khẩu cà phê ổn định. Đây là những điều cần quan tâm cho nên vụ cà phê 2024-2025.

Theo ông Nguyễn Quang Bình, Chuyên gia nghiên cứu thị trường cà phê, năm 2023-2024 là niên vụ hoàn toàn thành công của ngành cà phê. Thành công này đến từ nhiều phía, đặc biệt là từ nhà nông, bà con đã sản xuất ra những sản phẩm tốt với nguồn cung vừa đủ, chính vì cho “thị trường ăn vừa đủ” nên giá mới được tốt.

Tuy nhiên, từ ngày 1/10/2024 đến nay, Việt Nam đã vào vụ cà phê mới, có rất nhiều nhà vườn, nhiều đại lý thậm chí nhà xuất khẩu đã kêu bán hàng ế ẩm. Bán hàng ế ẩm do nhiều nguyên nhân, có thể kể đến như:

Thứ nhất, thị trường trong nước ế ẩm do giá cà phê trên sàn kỳ hạn rớt quá nhanh (tính từ ngày 1 - 25/10 giảm khoảng 800 USD/tấn). “Giá cà phê trên sàn kỳ hạn rớt nhanh quá đã ảnh hưởng đến giá cà phê trong nước, nên bây giờ trên thị trường không ai mua bán gì được”, ông Bình nói.

Thứ hai, thời gian vừa qua vận chuyển cà phê Việt Nam qua châu Âu (nhập khẩu cà phê Robusta của Việt Nam nhiều nhất) bị chặn ở Biển Đỏ;

Thứ ba, quan trọng hơn là Quy định chống phá rừng (EUDR) của EU. Chính EUDR khiến cho tất cả các nguồn cà phê cung ứng đều bị “ém lại”, hoặc mua rất căng để chạy về châu Âu trước khi châu Âu áp dụng EUDR.

Mấy ngày trước, Hội đồng châu Âu (EC) cho biết, chưa áp dụng EUDR vì các nước sản xuất, các doanh nghiệp nhỏ chưa chuẩn kịp. EC cũng cho biết, do luật này mà cà phê không xuất đi được bị ém lại và đẩy giá lên cao ảnh hưởng đến người tiêu dùng.

Có lượng lớn hàng được các nhà kinh doanh thu mua để đưa về châu Âu trước tháng 12/2024. Bây giờ EUDR không áp dụng nên những lô hàng này đang tập trung về các nước tiêu thụ, ai cũng cố gắng bán ra khiến gía cà phê bị rớt.

Mặt khác, giá cà phê trên thị trường kỳ hạn bị rớt vì nhiều lý do mà lý do lớn nhất là đến từ các quỹ đầu cơ, họ thấy rằng chỉ số USD tăng mạnh quá nên phải bán ra.

Vài năm nữa sản lượng cà phê của thế giới sẽ có một đợt bùng nổ

Nhận định thị trường cà phê trong thời gian tới, ông Bình cho rằng, ngay từ đầu niên vụ mới xuất hiện quá nhiều khó khăn, có lẽ khó khăn này sẽ kéo dài đến đầu năm 2025, khi các nhà kinh doanh quốc tế giải quyết hết lượng hàng họ đã mua vội trước đó.

“Khi đó giá cà phê sẽ ổn định hơn nhưng cơ hội tăng giá trở lại để lên đỉnh như trước xem như không còn. Trong điều kiện thị trường cà phê hiện nay chúng ta cần kinh doanh theo chất lượng, chứ đừng chạy theo số lượng”, ông Bình nhấn mạnh.

Ông Bình cho biết thêm, khi giá cà phê lên 3.000 USD/tấn, có nhiều nước đã bắt đầu trồng, như: Uganda, Kennia, Tanzani và Ấn Độ, thậm chí Liberia cũng muốn trồng cà phê. Chính vì vậy, vài ba năm nữa sản lượng cà phê của thế giới sẽ có một đợt bùng nổ gây thiệt hại lớn cho thị trường, đặc biệt cho nhà nông nếu họ không biết quay lại với chất lượng. Đây là những điều Vicofa nên lưu ý với nhà vườn Việt Nam.

Nguyễn Huyền