“Bình dân hóa” dịch vụ tài chính – ngân hàng
Để tiến tới được một hệ sinh thái tài chính toàn diện ở mức độ sâu và rộng hơn nữa, sự hợp tác giữa ngân hàng và Fintech là đặc biệt quan trọng trong việc ứng dụng công nghệ tài chính, nhằm đảm bảo rằng lợi ích của quá trình đổi mới sáng tạo tài chính sẽ đến được với tất cả người dân.
Thông tin trên được đưa ra tại sự kiện giới thiệu báo cáo “Thúc đẩy Tài chính toàn diện ở Việt Nam và vai trò của Fintech trong phối hợp với tổ chức tín dụng” (Báo cáo) được Công ty CP tư vấn EY Việt Nam (EY) tổ chức sáng ngày 28/11, tại Hà Nội.
Phát biểu tại sự kiện, bà Nguyễn Thùy Dương, Chủ tịch Hội đồng quản trị EY cho biết, báo cáo được thực hiện dựa trên một khảo sát của EY đối với người tiêu dùng cá nhân, doanh nghiệp vừa, nhỏ, siêu nhỏ, hộ kinh doanh tại thị trường Việt Nam và dựa trên nghiên cứu chuyên sâu các báo cáo ngành, nghiên cứu học thuật và chính sách. Báo cáo nhằm mang đến bức tranh tổng quan về hiện trạng tài chính toàn diện, tiềm năng phát triển trong tương lai và các khuyến nghị để gia tăng khả năng tiếp cận hệ thống tài chính của người dân Việt Nam, đặc biệt là các nhóm yếu thế.
Bước tiến lớn trong việc thúc đẩy tài chính toàn diện
Theo báo cáo “Financial Inclusion” cập nhật tháng 9/2022 của Ngân hàng Thế giới (World Bank), trong thập kỷ qua, với nỗ lực của các nhà hoạch định chính sách trên toàn cầu, số lượng người trưởng thành không có tài khoản ngân hàng đã giảm từ 2,5 tỷ người từ năm 2011 xuống còn 1,4 tỷ người năm 2021, đánh dấu những bước tiến đáng kể của tài chính toàn diện.
Việt Nam cũng đã có những bước tiến lớn trong việc thúc đẩy tài chính toàn diện, với vị trí thứ 3 trong khu vực ASEAN (chỉ sau Singapore, Thái Lan), và xếp thứ 14 trên thế giới, trong bảng xếp hạng Chỉ số Tài chính toàn diện toàn cầu năm 2024 của Principal Financial Group. Theo báo cáo của Ngân hàng Nhà nước, hiện khoảng 87% người trưởng thành đã có tài khoản thanh toán, tăng từ 31% của giai đoạn 2015-2017.
Tuy vậy, Báo cáo của EY chỉ ra tiến trình tài chính toàn diện vẫn còn phải đối mặt với những thách thức do khoảng cách về: cơ sở hạ tầng tài chính, việc tiếp cận kênh tín dụng chính thống, vấn đề chấm điểm tín dụng cho doanh nghiệp siêu nhỏ và hộ kinh doanh, vấn đề thiếu kiến thức tài chính của một bộ phận người sử dụng dịch vụ cũng như vấn đề bất bình đẳng giới trong tài chính.
Trong bối cảnh đó, các công ty công nghệ tài chính (Fintech) với các ưu điểm nổi bật về hạ tầng công nghệ, sản phẩm đa dạng, khả năng tận dụng dữ liệu, hệ thống thanh toán tinh gọn, các công cụ quản lý kinh doanh hiệu quả... đang “bình dân hóa” dịch vụ tài chính – ngân hàng, giúp nâng cao khả năng tiếp cận dịch vụ cho người dân Việt Nam, đặc biệt là các nhóm yếu thế.
Fintech đem lại những lợi ích gì cho cá nhân và doanh nghiệp siêu nhỏ, hộ kinh doanh
Báo cáo của EY cũng đã chỉ ra những lợi ích của Fintech đối với cá nhân, doanh nghiệp siêu nhỏ và hộ kinh doanh.
Đối với cá nhân, nghiên cứu đã chỉ ra 5 lợi ích của Fintech, gồm: (i) Nâng cao khả năng tiếp cận dịch vụ một cách đơn giản và thuận tiện: các dịch vụ ví điện tử xuất hiện đã giúp cho người dùng, đặc biệt là người dùng ở khu vực nông thôn, thực hiện chuyển tiền, thanh toán hóa đơn một cách dễ dàng bằng hình thức trực tuyến. Theo khảo sát của EY, 53% số người tham gia khảo sát cho biết họ ưu tiên sử dụng Fintech cho nhu cầu thanh toán của họ. Fintech cũng giúp các giải pháp bảo hiểm trở nên dễ dàng hơn, được tích hợp vào các nền tảng phổ biến như thương mại điện tử, siêu ứng dụng, nhà mạng… để đáp ứng nhu cầu của người dùng; (ii) Gia tăng động lực tiếp nhận dịch vụ tài chính – ngân hàng số: các công ty Fintech đang tận dụng mức độ bao phủ cao của điện thoại di động và internet để đưa các dịch vụ tài chính – ngân hàng đến gần hơn với công chúng; (iii) Cân bằng giữa tốc độ cung cấp dịch vụ và sự hài lòng của người dùng: các công ty Fintech mang đến khả năng tiếp cận tức thì hoặc gần như ngay lập tức tới nhiều dịch vụ tài chính - ngân hàng, vốn trước đây thường bị ảnh hưởng bởi các quy trình kéo dài. Các dịch vụ Fintech cũng hướng tới cải thiện trải nghiệm người dùng, giúp họ tiếp cận dịch vụ tài chính - ngân hàng mọi lúc, mọi nơi mà không phải đến và xếp hàng chờ đợi tại các chi nhánh ngân hàng truyền thống; (iv) Giảm chi phí giao dịch: các công ty Fintech đang cho ra mắt các giải pháp và dịch vụ đổi mới sáng tạo, với mức chi phí hợp lý và dễ tiếp cận hơn cho một lượng lớn người dùng còn bị hạn chế tiếp cận với dịch vụ tài chính – ngân hàng; (v) “Trao quyền” cho người dùng thông qua việc trang bị thêm kiến thức tài chính.
Theo ông Đỗ Quang Thuận, Phó Tổng Giám đốc thường trực Ví điện tử MoMo, Fintech đã trở thành một động lực quan trọng trong việc thúc đẩy tài chính toàn diện, đặc biệt tại Việt Nam. Thực tế cho thấy, Fintech đã giúp thu hẹp khoảng cách và mở rộng khả năng tiếp cận dịch vụ tài chính – ngân hàng tới người dân, bằng việc mở rộng phạm vi cung cấp các dịch vụ này. Đồng thời, giảm bớt chi phí sử dụng kết hợp cùng các giải pháp sáng tạo, đổi mới hướng tới trải nghiệm khách hàng và gia tăng hiểu biết tài chính.
Với các doanh nghiệp siêu nhỏ và hộ kinh doanh, báo cáo của EY chỉ ra 3 lợi ích nổi bật, gồm: (i) Nhân rộng quá trình chuyển đổi số. Thông qua việc gia tăng khả năng tiếp cận tín dụng qua các nền tảng cho vay đổi mới sáng tạo cùng các công cụ số hóa, Fintech như các phần mềm quản lý POS/cửa hàng dựa trên công nghệ điện toán đám mây, giải pháp tự động hóa việc thu, thanh toán và quản lý tiền…, cho phép các doanh nghiệp siêu nhỏ và hộ gia đình hoạt động hiệu quả hơn, dễ dàng mở rộng quy mô kinh doanh, tiết giảm chi phí hoạt động. Các giải pháp tài chính tích hợp trực tiếp vào các sản phẩm (đối soát giao dịch, ghi nhận hóa đơn...) giúp doanh nghiệp tiết kiệm thời gian và tối ưu nguồn lực con người… (ii) đáp ứng nhu cầu tín dụng của doanh nghiệp siêu nhỏ và hộ kinh doanh; (iii) tăng cường quản trị, tuân thủ và thúc đẩy tăng trưởng trong hệ sinh thái tài chính. Fintech đang tận dụng công nghệ để đảm bảo tuân thủ quy định, như ứng dụng trí tuệ nhân tạo để giám sát giao dịch nhằm phòng chống rửa tiền, xác minh danh tính số để tinh giản quy trình định danh khách hàng. Việc sử dụng xác thực sinh trắc học, như nhận dạng khuôn mặt hoặc quét dấu vân tay, cùng với các công nghệ xác minh tài liệu, đang được áp dụng để tinh giản quy trình này…
Dưới góc nhìn của ngân hàng, ông Vũ Thành Trung, Phó Chủ tịch Hội đồng quản trị, Ngân hàng TMCP Quân đội (MB) cho rằng, trong bối cảnh việc tiếp cận vốn vay của các hộ kinh doanh, doanh nghiệp siêu nhỏ, nhỏ và vừa còn nhiều khó khăn, các công ty Fintech có thể hỗ trợ cung cấp thêm nguồn dữ liệu hữu ích cho ngân hàng. Từ đó, giúp ngân hàng xây dựng mô hình chấm điểm tín dụng, đưa ra hạn mức tín dụng phù hợp và tự động. “Tại MB, các hoạt động mà Fintech đang phối hợp với ngân hàng để thực hiện là: chia sẻ dữ liệu về hành vi mua sắm và thanh toán của khách hàng từ nền tảng thương mại điện tử; cung cấp thông tin về lịch sử giao dịch và mức độ tương tác, giúp ngân hàng đánh giá thu nhập và dòng tiền của khách hàng một cách chính xác hơn”, ông Vũ Thành Trung chia sẻ.
Không chỉ tập trung vào dịch vụ thanh toán
Với những kết quả được ghi nhận trong Báo cáo, bà Nguyễn Thùy Dương cho rằng, bên cạnh những thành tựu đáng ghi nhận, tài chính toàn diện vẫn còn là chặng đường dài. Việc tăng cường hợp tác giữa các tổ chức tín dụng truyền thống và các công ty Fintech, phát triển sâu rộng mô hình ngân hàng mở và nâng cao trình độ hiểu biết về tài chính, là các hoạt động cấp thiết hiện nay. Đồng thời, khung pháp lý cần được củng cố và mở rộng, đặc biệt với việc phê duyệt và triển khai của cơ chế thử nghiệm có kiểm soát (Sandbox), để hỗ trợ đổi mới sáng tạo và quản lý rủi ro liên quan đến các công nghệ tài chính mới.
Tuy nhiên, để tiến tới được một hệ sinh thái tài chính toàn diện ở mức độ sâu và rộng hơn nữa, nỗ lực phối hợp giữa các bên cần được tiếp tục phát huy nhằm giải quyết những thách thức còn tồn tại và vận dụng phù hợp các công nghệ mới nổi và tăng cường công tác giáo dục tài chính. Sự hợp tác giữa ngân hàng và Fintech là đặc biệt quan trọng trong việc ứng dụng công nghệ tài chính trong bối cảnh quy định hiện hành, nhằm đảm bảo rằng lợi ích của quá trình đổi mới sáng tạo tài chính sẽ đến được với tất cả người dân.
Dựa trên kết quả khảo sát, EY đã đưa ra các khuyến nghị nhằm góp phần đẩy nhanh tài chính toàn diện tại Việt Nam, cụ thể:
Đối với cơ quan quản lý, EY khuyến nghị cần thúc đẩy việc xây dựng và hoàn thiện khuôn khổ pháp lý tạo thuận lợi cho quá trình chuyển đổi số trong ngành Ngân hàng để khuyến khích đổi mới và quản lý rủi ro, trong đó nhấn mạnh đến việc áp dụng các thông lệ quốc tế, sớm ban hành cơ sở pháp lý cho sandbox, dựa trên cơ sở pháp lý là Luật Các tổ chức tín dụng 2024.
Cũng theo EY, để thúc đẩy tài chính toàn diện thì không chỉ tập trung vào dịch vụ thanh toán. Mặc dù lợi ích của Fintech trong lĩnh vực thanh toán đã được chứng minh và thanh toán là lĩnh vực có nhiều công ty Fintech hoạt động nhất nhưng Fintech còn có tiềm năng hỗ trợ trong các lĩnh vực khác như chấm điểm tín dụng người dùng, cho vay ngang hàng và công nghệ bảo hiểm... Vì vậy, các kỳ vọng cũng được đặt ra cho cơ quan quản lý về tiếp tục tạo cơ chế thúc đẩy đổi mới, sáng tạo hướng đến phân khúc khách hàng chưa được phục vụ đầy đủ.
Ngoài ra, cơ quan quản lý cần tiếp tục nâng cao cơ sở hạ tầng công nghệ như hạ tầng mạng để đảm bảo internet tốc độ cao, có hướng dẫn cụ thể về việc sử dụng các dịch vụ điện toán đám mây bảo mật cho ngân hàng và công ty Fintech.
Đối với các tổ chức tín dụng, EY khuyến nghị tăng cường phát triển cơ chế ngân hàng mở, tăng cường hợp tác giữa các tổ chức tín dụng và thúc đẩy phổ cập kiến thức và giáo dục tài chính. Theo EY, ngân hàng và Fintech nên hợp tác chặt chẽ để đẩy mạnh giáo dục về dịch vụ tài chính trên nền tảng số.
Đối với các công ty Fintech, EY khuyến nghị cần đơn giản hóa dịch vụ tài chính - ngân hàng. Theo đó, Fintech nên tiếp tục hợp tác với ngân hàng để đơn giản hóa dịch vụ tài chính - ngân hàng và áp dụng các công nghệ mới nổi, giúp mở rộng phạm vi cung cấp dịch vụ tài chính - ngân hàng của Việt Nam; tập trung vào nhu cầu số hóa của MSMEs, đóng vai trò hỗ trợ chủ lực trong việc đáp ứng nhu cầu tín dụng còn chưa được đáp ứng; tham gia tích cực vào cơ chế thử nghiệm có kiểm soát sẽ trao cho Fintech cơ hội chủ động thử nghiệm và tinh chỉnh các công nghệ mới nổi. Qua đó có thể đáp ứng nhu cầu liên tục thay đổi của người dùng và doanh nghiệp, đồng thời còn đảm bảo an toàn cho người dùng, thúc đẩy tài chính toàn diện.
EY cho rằng: “cần có sự hợp tác chặt chẽ giữa ngân hàng và các công ty FinTech với để đơn giản hóa dịch vụ tài chính - ngân hàng và áp dụng đổi mới sáng tạo, giúp mở rộng ngành tài chính của Việt Nam”.