Thường vụ Quốc hội thống nhất thành lập Quỹ hỗ trợ đầu tư

Đảm bảo sức cạnh tranh và hấp dẫn nhằm thu hút các nhà đầu tư chiến lược

Đề cập về sự cần thiết ban hành Nghị định quy định về thành lập, quản lý và sử dụng Quỹ Hỗ trợ đầu tư, Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Thị Bích Ngọc cho biết, việc ban hành Nghị định là hết sức cần thiết nhằm kịp thời cụ thể hóa các định hướng, chủ trương của Đảng và Nhà nước về chính sách ưu đãi đầu tư; củng cố vị thế cạnh tranh của Việt Nam trong bối cảnh quốc tế có nhiều thay đổi, tăng tính hiệu quả của hệ thống chính sách về ưu đãi, hỗ trợ đầu tư.

"Nghị định nhằm ổn định môi trường đầu tư; đảm bảo sức cạnh tranh và hấp dẫn nhằm thu hút các nhà đầu tư chiến lược, tập đoàn đa quốc gia trong nước và nước ngoài đầu tư vào một số lĩnh vực cần khuyến khích đầu tư, nhất là lĩnh vực công nghệ cao", bà Nguyễn Thị Bích Ngọc nói.

Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư thông tin, Nghị định quy định về thành lập, quản lý và sử dụng Quỹ Hỗ trợ đầu tư áp dụng đối với Quỹ, các doanh nghiệp thành lập và hoạt động theo pháp luật Việt Nam đáp ứng tiêu chí và điều kiện tại Nghị định này và các cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan đến thành lập, quản lý và sử dụng Quỹ Hỗ trợ đầu tư.

Đối tượng áp dụng hỗ trợ đầu tư gồm: Doanh nghiệp công nghệ cao; doanh nghiệp có dự án đầu tư sản xuất sản phẩm công nghệ cao; doanh nghiệp có dự án ứng dụng công nghệ cao; doanh nghiệp có dự án đầu tư trung tâm nghiên cứu và phát triển. Tiêu chí xác định doanh nghiệp cao và doanh nghiệp có dự án ứng dụng công nghệ cao đang được quy định tại pháp luật công nghệ cao.

Do đó, việc áp dụng hỗ trợ cho đối tượng này sẽ không gây xáo trộn so với quy định hiện hành; phù hợp với định hướng thu hút đầu tư nước ngoài của Việt Nam, góp phần nâng cao vị thế dài hạn của Việt Nam trong chuỗi cung ứng quốc tế, đặc biệt trong các ngành nghề lĩnh vực công nghệ cao đang là xu hướng mới trên thế giới như bán dẫn, trí tuệ nhân tạo; thúc đẩy việc đưa hoạt động trung tâm nghiên cứu - phát triển (R&D) về Việt Nam để nâng cao nền tảng công nghệ gốc, phát triển nhân lực khoa học công nghệ tại Việt Nam. Tập trung nguồn lực nhằm thu hút đầu tư vào một số lĩnh vực ưu tiên; tránh ưu đãi dàn trải, tạo sự đột phá để đảm bảo vị thế cạnh tranh của Việt Nam, hạn chế tối đa tác động đến ngân sách Nhà nước.

Thay mặt cơ quan thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính, Ngân sách Lê Quang Mạnh khẳng định, Thường trực Ủy ban và một số Ủy ban của Quốc hội nhất trí về sự cần thiết ban hành Nghị định của Chính phủ để bảo đảm công tác tổ chức thực hiện các nội dung đã được quy định trong các Luật, Nghị quyết của Quốc hội để triển khai các chính sách hỗ trợ, thu hút đầu tư trong bối cảnh mới về thực thi thuế Tối thiểu toàn cầu (TTTC), duy trì tính hấp dẫn của môi trường đầu tư tại Việt Nam, đáp ứng yêu cầu của thực tiễn và phù hợp với thông lệ quốc tế.

"Tuy nhiên, nội dung hỗ trợ tại dự thảo Nghị định hiện đang tập trung cho lĩnh vực công nghệ cao và để đáp ứng điều kiện và tiêu chí hỗ trợ, các đối tượng thụ hưởng hỗ trợ chủ yếu sẽ là các nhà đầu tư nước ngoài, đa quốc gia. Việc hỗ trợ các doanh nghiệp trong nước từ nguồn lực của Quỹ là không rõ rệt", Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính, Ngân sách Lê Quang Mạnh chỉ ra điểm hạn chế của dự thảo Nghị định.

Về đối tượng áp dụng, Dự thảo Nghị định quy định đối tượng được áp dụng hỗ trợ đầu tư chủ yếu là các doanh nghiệp đa quốc gia (thuộc diện chịu thuế TTTC) trong lĩnh vực công nghệ cao, không bao gồm tất cả các doanh nghiệp chịu ảnh hưởng của thuế TTTC; đồng thời cũng có những doanh nghiệp không nộp thuế TTTC vẫn được nhận các khoản hỗ trợ từ Quỹ; các doanh nghiệp trong nước sẽ khó đáp ứng các điều kiện, tiêu chí để có thể được hưởng hỗ trợ từ Quỹ.

Theo Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính, Ngân sách, đa số ý kiến trong Thường trực Ủy ban TCNS nhất trí với dự thảo Nghị định. Tuy nhiên, Thường trực Ủy ban đề nghị Chính phủ cân nhắc để hướng tới mục tiêu Quỹ cũng được sử dụng cho việc khuyến khích đầu tư đối với các doanh nghiệp trong nước và các lĩnh vực cần khuyến khích đầu tư khác theo Nghị quyết 110/2023/QH15; đồng thời cần quan tâm bảo đảm giải quyết các trường hợp khiếu nại về bảo đảm đầu tư của các doanh nghiệp đầu tư nước ngoài phải nộp thuế TNDN bổ sung nhưng không được hưởng hỗ trợ của Quỹ.

Về tiêu chí, điều kiện hỗ trợ, Thường trực Uỷ ban TCNS đề nghị cân nhắc, làm rõ một số vấn đề như: số doanh nghiệp đáp ứng các điều kiện, tiêu chí theo dự thảo Nghị định, dự kiến tổng số tiền cần hỗ trợ tại thời điểm hiện nay cũng như dự kiến trong tương lai; một số khoản hỗ trợ được quy định trong dự thảo theo mức tối đa sẽ dễ tạo ra cơ chế thực hiện không chuẩn mực; thiếu sự gắn kết giữa các tiêu chí, điều kiện với khả năng thực hiện kiểm tra, giám sát trên thực tế khi đánh giá, xét duyệt hồ sơ và thực hiện hậu kiểm; chưa có quy định về trách nhiệm và hình thức xử lý khi tổ chức, cá nhân xét duyệt hỗ trợ chi phí sai mức, sai đối tượng, có các hành vi vi phạm trong quản lý, sử dụng Quỹ,...

Thường trực Ủy ban TCNS đề nghị Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, giao Chính phủ rà soát, hoàn thiện để ban hành Nghị định theo thẩm quyền, thể chế hóa đầy đủ, toàn diện các chủ trương của Đảng, Luật, Nghị quyết của Quốc hội, tuân thủ các quy định của pháp luật hiện hành, bảo đảm việc ban hành và thực hiện chính sách đạt được mục tiêu đề ra. Đề nghị Chính phủ chịu trách nhiệm bảo đảm các quy định của OECD khi rà soát chéo và có biện pháp giải quyết các trường hợp khiếu nại của doanh nghiệp đầu tư nước ngoài (nếu có).

Không để xảy ra trục lợi chính sách và đảm bảo khả thi khi áp dụng

Trong khuôn khổ Phiên họp, các thành viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội thống nhất với sự cần thiết ban hành Nghị định quy định về thành lập, quản lý và sử dụng Quỹ Hỗ trợ đầu tư. Theo đó, Nghị định phải phù hợp với các điều khoản, cam kết quốc tế và tránh xung đột với các luật, Nghị định khác có liên quan. Đối tượng ban áp dụng của Nghị định cần phải rõ ràng; cụ thể số lượng doanh nghiệp trong và ngoài nước, ngành nghề, các thành phần kinh tế được hỗ trợ đầu tư.

Một số thành viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội đề nghị trong dự thảo Nghị định phải quy định rõ về hỗ trợ đầu tư với một số nhóm doanh nghiệp của một số nước khi đầu tư vào Việt Nam, tránh trường hợp có sự phân biệt đối xử với các đối tượng khác cũng như có cơ chế đối xử công bằng trong hỗ trợ giữa các nhà đầu tư ở các nước khác nhau vào Việt Nam.

Ngoài ra, có ý kiến trong Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho rằng, Chính phủ cần xây dựng các chính sách hỗ trợ đầu tư phù hợp, đúng theo thẩm quyền trên tinh thần đề xuất của một số kiến nghị. Việc thành lập, quản lý và sử dụng Quỹ Hỗ trợ đầu tư phải tháo gỡ tối đa nút thắt về thủ tục hành chính. Bên cạnh đó, Chính phủ cần rà soát các chính sách phù hợp với các quy định hiện hành; việc sử dụng Quỹ cần hài hòa giữa hỗ trợ doanh nghiệp trong nước và doanh nghiệp nước ngoài; đảm bảo áp dụng các chính sách một cách minh bạch; cụ thể về đối tượng và mức hỗ trợ, tránh phát sinh cơ chế xin-cho dẫn đến khiếu nại. Mặt khác, việc quản lý Quỹ phải đảm bảo chặt chẽ, nghiên cứu quy trình hỗ trợ đảm bảo minh bạch, khách quan...

Phát biểu kết luận Phiên họp, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải nhấn mạnh: Ủy ban Thường vụ cơ bản thống nhất với chủ trương về các nội dung, các hình thức hỗ trợ, khoản hỗ trợ không tính vào thu nhập chịu thuế thu nhập doanh nghiệp bồi hoàn, hỗ trợ danh mục công nghệ cao, sản phẩm công nghệ cao đột phá nguồn tài chính của quỹ.

Tuy nhiên, Ủy ban Thường vụ đề nghị Chính phủ nghiên cứu, tiếp thu ý kiến của đồng chí Chủ tịch Quốc hội, của Ủy ban Thường vụ Quốc hội và ý kiến của cơ quan thẩm tra để hoàn chỉnh Nghị định, đặc biệt lưu ý một số nội dung:

Thứ nhất, tiếp tục rà soát để đảm bảo Nghị định đáp ứng được các yêu cầu phù hợp với các quy định về thuế Tối thiểu toàn cầu của OECD, hài hòa các lợi ích giữa Nhà nước, doanh nghiệp, giữa doanh nghiệp trong nước và nước ngoài và giữa các loại doanh nghiệp của nước ngoài ở các nước khác nhau, đảm bảo lợi ích thu được phải tương xứng lớn hơn chi phí bỏ ra, đảm bảo cân đối ngân sách, an ninh tài chính quốc gia; rõ ràng, minh bạch trong các quyết định hỗ trợ, mức hỗ trợ và trách nhiệm kiểm tra, giám sát của cơ quan Nhà nước, quản lý Nhà nước trong việc thực hiện chính sách, không để xảy ra trục lợi chính sách và cần có đánh giá tác động đến các đối tượng chính sách.

Thứ hai, rà soát, hoàn thiện phạm vi điều chỉnh, đối tượng áp dụng các quy định trong dự thảo Nghị định để đảm bảo theo Nghị quyết số 110 của Quốc hội về nguồn lực của quỹ là ngoài thu hút các nhà đầu tư chiến lược, các tập đoàn đa quốc gia còn nhằm hỗ trợ các doanh nghiệp trong nước đối với một số lĩnh vực cần khuyến khích đầu tư; đồng thời rà soát, hoàn thiện, không để phát sinh khiếu nại, khiếu kiện của doanh nghiệp đầu tư nước ngoài liên quan đến các vấn đề bảo đảm đầu tư khi doanh nghiệp này thuộc đối tượng nộp thuế Tối thiểu toàn cầu nhưng không được hỗ trợ từ Quỹ.

Thứ ba, rà soát mô hình và địa vị pháp lý của Quỹ để đảm bảo khả thi thực hiện được các mục tiêu khi thành lập quỹ trên cơ sở đảm bảo các quy định của Đảng về sắp xếp lại tổ chức bộ máy, tinh giản biên chế, đặc biệt là Nghị quyết 18 định hướng của Trung ương khi tổng kết việc thực hiện Nghị quyết 18.

Thứ tư, rà soát lại các quy định về tiêu chí, điều kiện hỗ trợ, mức và tỷ lệ hỗ trợ, quy trình đánh giá, đề nghị hỗ trợ, quy trình, quy định về nguồn vốn của quỹ và quy trình ngân sách, điều khoản thi hành gắn với trách nhiệm thực thi của các cơ quan, tổ chức, cá nhân phù hợp với khả năng cân đối nguồn lực của Quỹ; đảm bảo cụ thể, khả thi khi áp dụng; đảm bảo công bằng, công khai, minh bạch, kiểm tra, kiểm soát được, không để xảy ra trục lợi chính sách; kiểm soát các rủi ro ảnh hưởng đến NSNN; đảm bảo cân đối ngân sách, an ninh tài chính quốc gia, đảm bảo phù hợp với các quy định về lập, giao, phân bổ và quyết toán NSNN.

Ủy ban Thường vụ Quốc hội thống nhất giao Chính phủ rà soát, hoàn thiện để ban hành Nghị định theo thẩm quyền thể chế hóa đầy đủ, toàn diện các chủ trương của Đảng, luật, nghị quyết của Quốc hội để đảm bảo việc ban hành và chịu trách nhiệm thực hiện việc thực hiện các chính sách đạt được mục tiêu đề ra.

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải giao Tổng Thư ký Quốc hội chỉ đạo, tổng hợp các ý kiến tham gia trong Phiên họp và tóm lược nêu trên, thông báo ý kiến kết luận của Ủy ban Thường vụ Quốc hội gửi tới các cơ quan liên quan để tổ chức thực hiện. Cũng trong Phiên họp, Ủy ban Thường vụ Quốc hội biểu quyết về một số nhóm chính sách có trong dự thảo Nghị quyết với tỷ lệ 100% thành viên Ủy ban có mặt nhất trí.

Minh Nhật