Nhìn lại 2 năm Hợp tác Công - Tư xây dựng kinh tế tuần hoàn trong quản lý rác thải nhựa tại Việt Nam

Đó là đánh giá chung được đưa ra tại Hội thảo trực tuyến “Hợp tác Công - Tư xây dựng kinh tế tuần hoàn trong quản lý rác thải nhựa tại Việt Nam” tổ chức ngày 28/2/2022. Hội thảo được tổ chức nhằm đánh giá kết quả sau hai năm kể từ khi ký Biên bản ghi nhớ về Hợp tác công - tư xây dựng kinh tế tuần hoàn trong quản lý rác thải nhựa tại Việt Nam giữa Bộ Tài nguyên và Môi trường, Công ty TNHH Dow Chemical Việt Nam (Dow Việt Nam), Tập đoàn SCG và Công ty TNHH Quốc tế Unilever Việt Nam.

Các đại biểu tham dự hội thảo trực tuyến

Nhìn lại chặng đường hai năm

Cách đây hai năm, ngày 19/2/2020, Bộ Tài nguyên và Môi trường và 3 doanh nghiệp: Dow Việt Nam, Tập đoàn SCG và Unilever Việt Nam đã tiên phong đề xuất sáng kiến Hợp tác công tư xây dựng kinh tế tuần hoàn trong quản lý rác thải nhựa (gọi là Hợp tác Công - Tư quản lý rác thải nhựa) nhằm chung tay hành động để giải quyết vấn đề rác thải nhựa thông qua việc đưa  rác thải nhựa vào kinh tế tuần hoàn, quản lý vòng đời sản phẩm và tiếp cận các nguồn nguyên liệu bền vững, nâng cao nhận thức cộng đồng và thúc đẩy sự đổi mới, sáng tạo trên quy mô toàn quốc.

Mặc dù chịu ảnh hưởng của đại dịch COVID-19, nhưng trong suốt 2 năm qua, Hợp tác Công - Tư quản lý rác thải nhựa đã triển khai các hoạt động thiết thực bám sát 4 nhiệm vụ trọng tâm và đạt được những thành quả tích cực.

Phân loại rác thải tại nguồn và thu gom, tái chế rác thải nhựa

Các thành viên của Hợp tác Công - Tư quản lý rác thải nhựa đã hợp tác dài hạn với các doanh nghiệp và tổ chức phi chính phủ triển khai thiết lập và thực hiện các dự án phân loại, thu gom, tái chế rác thải nhựa; đến nay đã phân loại và thu gom được hơn 9.000 tấn rác tái chế, trong đó có 6.520 tấn rác thải nhựa. Các dự án đồng thời trực tiếp hỗ trợ hơn 1.200 lao động là đối tượng lao động nữ, người yếu thế, lao động tự do, người khuyết tật - giúp họ tăng cường đảm bảo vệ sinh và an toàn trong quá trình thu gom, tạo thêm thu nhập và ổn định cuộc sống.

Truyền thông và giáo dục nhằm nâng cao nhận thức và khuyến khích hành động từ người dân

Nhiều chương trình hành động phối hợp với các đối tác đã được thực hiện, tạo chuyển biến trong nhận thức và thói quen của người dân đối với rác thải nhựa. Hoạt động phân loại, thu gom rác thải nhựa được tuyên truyền trực tiếp đến 18 phường xã, 41.400 hộ gia đình tại Hà Nội. Các hoạt động giáo dục học sinh và hướng dẫn thu gom rác thải được tiến hành tại 32 trường học, tiếp cận hơn 15.000 học sinh tại Hà Nội và hơn 1.300 học sinh tại Bà Rịa - Vũng Tàu. Chiến dịch “Hãy làm sạch bờ biển” thu hút sự tham gia của hàng ngàn sinh viên, tình nguyện viên nhằm tuyên truyền, nâng cao nhận thức về bảo vệ môi trường, không xả rác bừa bãi và cùng chung tay hành động bảo vệ môi trường biển. Hơn 50 cơ quan bộ ngành cũng tích cực truyền thông và lan tỏa cho dự án, bằng việc sử dụng 1.700 thùng rác đặc biệt sản xuất từ 30 tấn rác thải nhựa tái chế, có chức năng phân loại rác tại nguồn. Tổng thể, các dự án đạt hơn 12 triệu lượt tiếp cận thông qua các chiến dịch truyền thông đại chúng.

Áp dụng công nghệ - đổi mới và giải pháp tái chế trong quản lý rác thải nhựa

Các công nghệ và giải pháp khoa học từ các quốc gia tiên tiến liên tục được các thành viên Hợp tác Công - Tư quản lý rác thải nhựa nghiên cứu và ứng dụng, với mục tiêu hỗ trợ ngành công nghiệp sản xuất bao bì và hạt nhựa tái chế, như: biến rác thải nhựa thành vật liệu có ích trong xây dựng đường giao thông, thay thế từ 8 đến 10% nhựa đường trong công trình “Đường nhựa tái chế”, sản xuất bao bì có thể tái chế…

Đối thoại, xây dựng chính sách hỗ trợ thúc đẩy kinh tế tuần hoàn trong quản lý rác thải nhựa

Hợp tác Công - Tư quản lý rác thải nhựa đã tham gia vào Tổ Công tác Trách nhiệm Nhà Sản xuất Mở rộng (EPR), phối hợp cùng Bộ Tài nguyên và Môi trường tuyên truyền phổ biến và tập huấn quy định về EPR, trực tiếp trao đổi và kêu gọi sự hỗ trợ từ cấp chính quyền địa phương để triển khai và thúc đẩy các mô hình thu gom phân loại rác tại địa phương, trường học.

Tham dự và phát biểu tại hội thảo, ông Phan Tuấn Hùng, Vụ trưởng Vụ Pháp chế, Bộ Tài Nguyên và Môi trường đánh giá: “Việc thành lập và phát triển Tổ công tác Hợp tác Công - Tư tạo nên sức mạnh tổng hợp, thiết lập một mô hình hợp tác và cùng nhau giải quyết vấn đề rác thải nhựa hiện nay tại Việt Nam. Đây là một diễn đàn để khối Công và khối Tư cùng trao đổi các sáng kiến mang tính thực tiễn cao; đồng thời giúp Chính phủ, Bộ Tài nguyên và Môi trường nắm bắt được các vướng mắc, khó khăn mà khối Tư đang gặp phải để hỗ trợ và có những điều chỉnh chính sách phù hợp”.

Điều này hoàn toàn phù hợp với chia sẻ của ông Thanapat Kaweetraiphop - Giám đốc Thương mại - Công ty TNHH Hoá dầu Long Sơn trực thuộc SCG “Hợp tác Công - Tư quản lý rác thải nhựa đã làm việc để tìm ra các giải pháp cho các dự án thí điểm liên quan đến quản lý rác thải nhựa tại Hà Nội, Cần Thơ và Bà Rịa Vũng Tàu, phù hợp với bối cảnh từng địa phương và có thể duy trì lâu dài. Để mở rộng khuôn khổ và quy mô sang các lĩnh vực khác, chúng ta cần sự hỗ trợ và hợp tác liên tục từ các cấp chính phủ và các đối tác trong chuỗi quản lý rác thải nhựa để xây dựng Kinh tế tuần hoàn phát triển bền vững”.

Lộ trình hoạt động thời gian tới

Từ những bước tiến lạc quan trong 2 năm qua, Hợp tác Công - Tư quản lý rác thải nhựa tiếp tục đề ra lộ trình trong những năm tới, hướng đến một Việt Nam không rác thải nhựa ngoài môi trường với 4 nhiệm vụ chính:

Giáo dục thay đổi hành vi: Các hoạt động được chú trọng bao gồm: (1) Đẩy mạnh tuyên truyền và giáo dục nhằm thay đổi thói quen, khuyến khích hành động của người dân trong việc phân loại rác tại nguồn trên quy mô toàn quốc; (2) Hỗ trợ phổ biến rộng rãi các quy định và luật trong quản lý và phân loại rác thải tại nguồn; (3) Phổ cập chuẩn hóa mô hình phân loại rác tại nguồn trên quy mô toàn quốc.

Phân loại rác tại nguồn: Từ những thí điểm thành công ban đầu, Hợp tác Công - Tư quản lý rác thải nhựa sẽ đẩy mạnh các dự án và mô hình thu gom, phân loại rác tại nguồn, tiến tới nhân rộng trên toàn quốc, nhằm tạo và củng cố thói quen phân loại rác tại nguồn cho người dân. Các sáng kiến thu hồi bao bì nhựa, tái chế rác thải nhựa được tạo điều kiện thuận lợi để triển khai, nhằm thúc đẩy kinh tế tuần hoàn rác thải nhựa tại Việt Nam.

Một số dự án tiêu biểu:

Tại Hà Nội: Dự án Hợp tác quốc gia nhằm thiết lập mô hình kinh tế tuần hoàn rác thải nhựa tại Việt Nam, Mô hình thu gom phân loại rác tại nguồn - Đổi rác lấy quà, Dự án The Plastic Reborn tại quận Hoàn Kiếm;

Tại Vũng Tàu: Dự án Hướng tới kinh tế tuần hoàn trong quản lý chất thải nhựa - mô hình thí điểm cộng đồng tại Ấp 1, xã Long Sơn;

Tại Đồng bằng Sông Cửu Long: Dự án Không rác thải ra sông Mê Kông - mô hình thí điểm tại Chợ nổi Cái Răng và Cồn Sơn;

Công nghệ và Sáng kiến trong tái chế: Hợp tác Công - Tư quản lý rác thải nhựa đặt ra mục tiêu nghiên cứu, áp dụng công nghệ đổi mới sáng tạo trong tái chế rác thải nhựa, đặc biệt là rác thải nhựa có giá trị thấp, từ đó nâng cao kinh tế tuần hoàn nhựa tại Việt Nam: Khép kín vòng tuần hoàn: Áp dụng công nghệ tiên tiến, kết hợp với các đối tác trong chuỗi giá trị để thiết kế và sản xuất các sản phẩm bao bì nhựa có thể tái sử dụng hoặc tái chế; Không rác thải: Tăng cường, thúc đẩy hoạt động sử dụng sản phẩm nhựa tái chế.

Một số dự án tiêu biểu: đường nhựa tái chế; gạch, ngói sinh thái từ rác thải nhựa có giá trị thấp; hạt nhựa tái chế; năng lượng từ chất thải, biến chất thải nhựa thành RDF; bao bì tái chế: thúc đẩy sản xuất bao bì 100% có khả năng tái chế và tăng sử dụng bao bì từ nhựa tái chế.

Đối thoại và chính sách Hỗ trợ phát triển Kinh tế tuần hoàn: Tầm nhìn dài hạn cho nhiệm vụ này bao gồm: Hỗ trợ Bộ Tài nguyên và Môi trường trong việc xây dựng khung pháp lý nhằm tạo điều kiện cho việc đưa nhựa vào kinh tế tuần hoàn; Thúc đẩy các chính sách khuyến khích áp dụng công nghệ và đổi mới sáng tạo; Đóng góp vào việc phổ biến trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất (EPR);

Chào đón 24 thành viên mới

Đặc biệt tại hội thảo, Hợp tác Công - Tư quản lý rác thải nhựa đã vui mừng chào đón 24 thành viên mới gia nhập ngoài 4 thành viên sáng lập ban đầu. Với thành phần đa dạng từ chính quyền địa phương, các công ty nhựa tái chế, trường học, tổ chức phi chính phủ và các doanh nghiệp có cam kết cao về phát triển bền vững, chắc chắn hoạt động hợp tác này sẽ ngày càng lan tỏa mạnh mẽ hơn nữa.

Chia sẻ tại hội thảo, ông Ekkasit Lakkananithiphan, Tổng Giám đốc Dow Việt Nam cho biết: “Tại Dow, chúng tôi có trách nhiệm và cơ hội để tiên phong trong việc giải quyết những thách thức toàn cầu. Chúng tôi rất vui mừng khi thấy ngày càng nhiều các bên liên quan cùng chung tay thúc đẩy kinh tế tuần hoàn tại Việt Nam. Là công ty khoa học vật liệu và cung cấp giải pháp, chúng tôi sẽ tiếp tục hợp tác với các tổ chức liên quan để loại bỏ rác thải nhựa ra khỏi môi trường và phát minh các giải pháp khoa học và công nghệ để trực tiếp giải quyết cả vấn đề biến đổi khí hậu và rác thải nhựa”.

Bà Nguyễn Thị Bích Vân, Chủ tịch Unilever Việt Nam, khẳng định: “Hợp tác Công – Tư Quản lý Rác thải Nhựa là giải pháp cấp thiết và mang tính thực tiễn cao trong việc thúc đẩy mô hình Kinh tế Tuần hoàn trong Quản lý Rác thải Nhựa tại Việt Nam, hướng đến một Việt Nam không rác thải nhựa ngoài môi trường, từ đó góp phần hiện thực hóa cam kết đưa mức phát thải ròng về ‘0’ vào giữa thế kỷ của Chính phủ tại Hội nghị Khí hậu COP26 tại Glasgow. Unilever Việt Nam sẽ cố gắng khai thác những lợi thế của mình nhằm đóng góp vào việc xây dựng kinh tế tuần hoàn của Hợp tác Công – Tư quản lý rác thải nhựa, đó là: các nhãn hàng của chúng tôi sẽ thực hiện các chương trình phát triển bền vững một cách nhanh chóng và triệt để nhất, bên cạnh đó đưa công nghệ phát triển bền vững và đổi mới vào chương trình phát triển sản phẩm, đồng thời hợp tác cùng mạng lưới đối tác để đưa các cam kết của chúng tôi được đi sâu và rộng hơn vào cộng đồng và xã hội”.

Tuyết Mai