Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng: BCG muốn nhân rộng mô hình NIC của Việt Nam ra thế giới

Đó là chia sẻ của Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng nhân dịp Ngày hội Đổi mới sáng tạo Việt Nam 2024 và kỷ niệm 5 năm thành lập Trung tâm Đổi mới sáng tạo quốc gia (NIC).

Phóng viên: Thưa Bộ trưởng, ông có thể chia sẻ về quá trình thành lập NIC?

Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng: Cách đây 5 năm, Bộ Kế hoạch và Đầu tư được giao nhiệm vụ nghiên cứu, tham mưu cho Đảng, Nhà nước về chiến lược phát triển kinh tế xã hội giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn 2045. Chiến lược đặt ra mục tiêu, đến năm 2030, Việt Nam phải thành nước đang phát triển có công nghiệp hiện đại, thu nhập trung bình cao và đến 2045 là nước phát triển có thu nhập cao.

Với mục tiêu này, quỹ thời gian còn lại là rất ngắn. Trong khi đó, cuộc cách mạng Công nghiệp lần thứ 4 phát triển như vũ bão. Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã đặt ra câu hỏi, để vượt qua mọi thách thức, đạt mục tiêu cao như vậy thì động lực tăng trưởng mới cho Việt Nam sẽ là gì?

Từ câu hỏi đó, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã nghiên cứu và nhận thấy, bản chất để tìm ra câu trả lời cho câu hỏi trên là khoa học công nghệ, là đổi mới sáng tạo. Từ đó, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã tham mưu cho Đảng đưa vào Nghị quyết Đại hội XIII, đồng thời, coi đổi mới sáng tạo là đột phá chiến lược bên cạnh 3 đột phá về thể chế, hạ tầng và nguồn nhân lực.

Bộ cũng xác định, lấy khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo làm động lực để đột phá phát triển. Chỉ có như vậy, Việt Nam mới tranh thủ được cơ hội từ cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4 mang lại, từ đó, bứt phá, phát triển nhanh, bền vững và thu hẹp khoảng cách phát triển với các nước lớn. Đây là con đường duy nhất, không còn con đường nào khác và cơ hội nào khác. Nếu không nắm lấy, đất nước sẽ mất một cơ hội quý giá mà rất nhiều năm mới có.

Xuất phát từ tinh thần đó, Bộ Kế hoạch và Đầu tư nhận thấy rằng, cần phải hình thành ngay một trung tâm đổi mới sáng tạo quốc gia hiện đại, đồng bộ, tầm cỡ của khu vực và thế giới. Trung tâm có nhiệm vụ xây dựng hệ sinh thái đổi mới sáng tạo, thúc đẩy nghiên cứu khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và dẫn dắt lan toả, đưa nền kinh tế Việt Nam bước lên nấc thang cao hơn trong chuỗi giá trị.

Bộ đã nghiên cứu kinh nghiệm của các nước dựa trên nghị quyết của TW Đảng, đồng thời, phối hợp với công ty tư vấn hàng đầu của thế giới để nghiên cứu xây dựng đề án thành lập.

Khi lấy ý kiến các Bộ ngành và các doanh nghiệp tổ chức trong, ngoài nước đánh giá, hoan nghênh rất cao. Trung tâm Đổi mới sáng tạo Quốc gia (NIC) chính thức ra đời khi Chính phủ ban hành Quyết định thành lập vào ngày 2/10/2019.

Phóng viên: Sau 5 năm thành lập, theo đánh giá của Bộ trưởng, NIC đã để lại những dấu ấn gì trong việc kết nối các thành phần của hệ sinh thái đổi mới sáng tạo?

Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng: Mục đích chính của NIC là dẫn dắt, xây dựng, phát triển hệ sinh thái, dẫn dắt đổi mới sáng tạo của Việt Nam.

NIC ra đời trong hoàn cảnh hết sức khó khăn. Muốn làm đổi mới sáng tạo phải có cơ chế đặc thù, cạnh tranh. Bộ Kế hoạch và Đầu tư phải xin Chính phủ ban hành một Nghị định riêng, điều chỉnh hoạt động của NIC theo hướng dành ưu tiên, hỗ trợ đặc thù cho Trung tâm.

Bộ Kế hoạch và Đầu tư bắt đầu xây dựng trung tâm như một tờ giấy trắng, chưa có cơ chế, nguồn lực cũng chưa gì, nhân sự cũng chưa có kinh nghiệm. Nhưng rồi, sau 5 năm, vượt qua muôn vàn khó khăn, với sự ủng hộ của Chính phủ, Thủ tướng, của các bộ ngành, NIC đã bước đầu có những thể chế cho đổi mới sáng tạo. Về cơ sở vật chất, Trung tâm đã hình thành 2 cơ sở.

Một là ở tòa nhà Tôn Thất Thuyết, hoạt động rất hiệu quả, được coi là một trong những trung tâm tốt nhất Việt Nam hiện nay.

Hai là cơ sở Hòa Lạc đã xây dựng rất quy mô với sự tài trợ của nước ngoài, với 9 ngành công nghệ mũi nhọn ưu tiên lựa chọn đang dần hình thành. Tòa nhà này đến nay đã được tổ chức xếp hạng của thế giới đặt tại Singapore bình chọn là một trong 2 tòa nhà thương mại tốt nhất châu Á 2024.

Hàng trăm doanh nghiệp lớn nhỏ đã được hưởng lợi từ Trung tâm, nhất là trong hỗ trợ chuyển đổi số doanh nghiệp. NIC trong thời gian ngắn đã làm rất nhiều việc, nhưng đây mới chỉ là bước đầu. Vẫn cần rất nhiều thách thức và trọng trách lớn đặt trên vai. Phải xây dựng để NIC phải trở thành trung tâm hiện đại, tiêu chuẩn quốc tế; kết nối với các trung tâm quốc tế và trong nước, là cầu nối giữa Nhà nước và doanh nghiệp, viện - trường trong nghiên cứu, chuyển giao công nghệ, thương mại hóa sản phẩm; trở thành trung tâm đẳng cấp khu vực; Việt Nam phải trở thành điểm đến của đổi mới sáng tạo khu vực và thế giới.

Đó là tầm nhìn và tham vọng mà Bộ Kế hoạch và Đầu tư đang làm hàng ngày, hàng giờ. Trước mắt là hình thành 9 ngành công nghệ đã xác định ưu tiên lựa chọn. Đây là thách thức rất lớn, cần phải nỗ lực vượt qua để Việt Nam tận dụng tốt nhất những thành quả của cuộc cách mạng công nghệ, đổi mới sáng tạo cho đất nước.

NIC là trung tâm đầu tiên trên thế giới do nhà nước đầu tư, quản lý, phục vụ lợi ích của nhà nước. Thế giới có nhiều trung tâm dẫn dắt đổi mới sáng tạo nhưng đều của các tập đoàn kinh tế. Đơn vị tư vấn đánh giá toàn cầu BCG đang muốn nhân rộng mô hình NIC của Việt Nam ra các nước khác để dẫn dắt đổi mới sáng tạo của các quốc gia.

Phóng viên: Như Bộ trưởng vừa nói ở trên, muốn làm đổi mới sáng tạo phải có cơ chế đặc thù, cạnh tranh. Vậy Bộ trưởng có thể cho biết, những chính sách đặc thù nào mà chúng ta đã thiết kế thời gian qua?

Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng: Trong các chính sách, NIC hỗ trợ cho startup là rõ nhất. Startup sẽ được tư vấn, hỗ trợ kết nối các nguồn lực, các quỹ, các doanh nghiệp để xem nhu cầu của các doanh nghiệp, các địa phương cần gì; khả năng giải quyết các thách thức đó của các startup hoặc các chủ thể tham gia hệ sinh thái ra sao. Từ đó kết nối được và hỗ trợ được cho các địa phương, doanh nghiệp trong giải quyết các bài toán.

Cơ chế đột phá là vướng mắc chung nhưng sẽ giải quyết được đầu tiên ở NIC. Chúng ta có cơ sở vật chất nhưng không quyết định được việc cho thuê, kinh doanh, liên kết, cho mượn… Các thủ tục đang rất phức tạp do quy định của Luật Quản lý tài sản công. Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã báo cáo Chính phủ, trình Quốc hội cho phép đưa vào Luật Thủ đô, cho NIC được tự quyết sử dụng cơ sở vật chất của mình, không cần làm các thủ tục như quy định hiện hành, đấy là cái mở chủ động của NIC để sử dụng linh hoạt, hiệu quả tài sản.

Phóng viên: Để thúc đẩy sự phát triển hoạt động đổi mới sáng tạo nói chung và của NIC nói riêng, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã có chiến lược, kế hoạch như thế nào trong thời gian tới, thưa Bộ trưởng?

Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng: Để thúc đẩy đổi mới sáng tạo, trước hết, cần hình thành cơ chế chính sách đầy đủ, đồng bộ, thống nhất, vận hành tốt nhất theo chuẩn quốc tế.

Thứ hai, cơ sở vật chất phải hoàn chỉnh. Các trung tâm nghiên cứu, phòng lab, khu nhà ở cho chuyên gia phải đầy đủ. Hiện nay, cơ sở ở Hòa Lạc đang rất thiếu, nếu không có đủ cơ sở vật chất thì khó có thể giữ chân chuyên gia. Điều này sẽ dẫn đến không thu hút được lực lượng trong nước và nước ngoài.

Thứ ba, nhanh chóng hình thành 9 ngành công nghệ ở cơ sở Hòa Lạc, trong đó có sản xuất thông minh, đô thị thông minh, truyền thông số, an ninh mạng, môi trường, y tế, bán dẫn, hydrogen… Hiện Bộ Kế hoạch và Đầu tư đang đẩy mạnh nhất là bán dẫn, mở các trung tâm nghiên cứu, đào tạo.

Sắp tới, NIC còn được giao một nhiệm vụ quan trọng là quản lý chương trình đào tạo phát triển nguồn nhân lực ngành bán dẫn. Với mục tiêu từ nay đến 2050 đào tạo được ít nhất 50.000 kỹ sư bán dẫn, cung cấp cho thị trường Việt Nam và có thể là nước ngoài. Đây là mục tiêu rất tham vọng, chiến lược. Việt Nam hiện đang có nguồn lực rất mạnh là con người, vấn đề là làm tốt công tác đào tạo để đáp ứng được yêu cầu của thời cuộc.

Tôi tin tưởng rằng, Việt Nam sẽ nhanh chóng vươn lên, chiếm lĩnh chuỗi giá trị toàn cầu trong ngành công nghiệp bán dẫn!

Phóng viên: Xin trân trọng cảm ơn Bộ trưởng!

Minh Hoàng