Chính phủ kiến nghị chuyển đổi 3 dự án cao tốc Bắc – Nam phía Đông sang đầu tư công

Bộ trưởng Bộ Giao thông vận tải Nguyễn Văn Thể báo cáo trước Quốc hội

Thừa ủy quyền Thủ tướng Chính phủ trình bày Tờ trình của Chính phủ, Bộ trưởng Bộ Giao thông vận tải Nguyễn Văn Thể cho biết, hơn 2 năm qua, việc triển khai thực hiện Dự án đã tuân thủ chặt chẽ các quy định của pháp luật, đảm bảo công khai, minh bạch và hiệu quả theo đúng yêu cầu của Quốc hội.

Gặp khó khăn trong huy động vốn ngân hàng cho dự án

Báo cáo trước Quốc hội về kết quả triển khai dự án cao tốc Bắc - Nam phía Đông, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể cho biết, đến nay, các địa phương đã bàn giao mặt bằng đạt trên 73%. Đối với 3 dự án đầu tư công bắt đầu triển khai thi công từ tháng 9/2019, riêng cầu chính cầu Mỹ Thuận 2 dự kiến triển khai tháng 8/2020. Đối với 8 dự án PPP: đã phê duyệt kết quả sơ tuyển nhà đầu tư; hiện đang chuẩn bị phát hành hồ sơ mời thầu cho các nhà đầu tư, dự kiến hoàn thành công tác đấu thầu trong tháng 11/2020.

Tuy nhiên, trong quá trình triển khai đang phát sinh một số khó khăn, ảnh hưởng đến tính khả thi huy động vốn tín dụng thực hiện Dự án

Cụ thể, theo báo của Ngân hàng Nhà nước (NHNN), các dự án BOT, BT giao thông có quy mô và tổng mức đầu tư lớn, thời gian vay vốn kéo dài nên tiềm ẩn nhiều rủi ro. Nguồn vốn của các tổ chức tín dụng chủ yếu là ngắn hạn, quy định về tỷ lệ huy động ngắn hạn để cho vay trung và dài hạn ngày càng giảm dần, dẫn đến khó khăn trong cân đối nguồn vốn.

Hệ số an toàn vốn của các NHTM nhà nước đã chạm ngưỡng, tổng dư nợ tín dụng đối với các dự án BOT, BT đã chạm tới giới hạn cấp tín dụng. Chính phủ cho biết, các dự án BOT vừa qua có doanh thu thực tế thấp hơn dự kiến, nguy cơ phát sinh nợ xấu, cơ cấu lại khoản vay... nên các tổ chức tín dụng sẽ rất khó khăn để cho vay vốn dự án mới.

Với tinh thần hỗ trợ các doanh nghiệp, người dân chịu ảnh hưởng bởi dịch Covid-19, hệ thống ngân hàng đã dành một lượng lớn vốn tín dụng tập trung cho vay ngắn hạn, tiêu dùng thiết yếu,... nên hạn mức cho vay dài hạn sẽ giảm.

Bên cạnh đó, dự báo sẽ có một tỷ lệ không nhỏ các doanh nghiệp vừa và nhỏ gặp khó khăn, phải tạm dừng kinh doanh hoặc phá sản, dẫn tới rủi ro gia tăng nợ xấu. Các ngân hàng phải tăng tỷ lệ trích lập quỹ dự phòng rủi ro nên việc cấp tín dụng càng khó khăn hơn.

Thực tế BOT giao thông thời gian qua cho thấy, trong điều kiện các cơ chế chia sẻ rủi ro (nhất là rủi ro về doanh thu) chưa được áp dụng nên việc huy động vốn tín dụng gặp rất nhiều khó khăn. Chính phủ cho biết, một số dự án rất khả thi về tài chính (Trung Lương - Mỹ Thuận) cũng rất khó khăn huy động vốn; nhiều dự án đã ký hợp đồng (Hữu Nghị - Chi Lăng, Vân Đồn - Móng Cái,...) vẫn chưa huy động được vốn.

Tạo đà cho tăng trưởng kinh tế

Về sự cần thiết điều chỉnh chủ trương đầu tư Dự án, Bộ trưởng Bộ Giao thông vận tải Nguyễn Văn Thể nhấn mạnh Dự án đường bộ cao tốc Bắc - Nam phía Đông là tuyến huyết mạch, có ý nghĩa rất quan trọng đối với sự phát triển kinh tế - xã hội, việc hoàn thành và sớm đưa vào khai thác sẽ tạo đà tăng trưởng cho nền kinh tế.

Việc chuyển đổi hình thức đầu tư sang đầu tư công sẽ giải quyết triệt để khó khăn về huy động vốn tín dụng, bảo đảm tiến độ hoàn thành theo Nghị quyết số 52/2017/QH14 của Quốc hội.

Đồng thời giải quyết được “mục tiêu kép” là đẩy nhanh tiến độ và giải ngân vốn đầu tư công, hỗ trợ mặt cầu cho tăng trưởng GDP và đem lại hiệu quả lớn về kinh tế - xã hội, tác động lan tỏa đến nhiều ngành, lĩnh vực, địa phương và vùng kinh tế.

Trên cơ sở xác định các tiêu chí lựa chọn dự án chuyển đổi sang đầu tư công (dự án không có nhà đầu tư qua sơ tuyển; dự án cấp bách, có nhu cầu vận tải cao, kết nối cửa ngõ các trung tâm kinh tế lớn của đất nước; dự án khó có khả năng huy động vốn tín dụng và khả năng đấu thầu không thành công), Chính phủ trình Quốc hội xem xét, quyết định chuyển đổi hình thức đầu tư từ hình thức thức PPP sang đầu tư công sử dụng 100% vốn đầu tư công đối với 3 dự án đoạn: Mai Sơn - Quốc lộ 45, Vĩnh Hảo - Phan Thiết và Phan Thiết - Dầu Giây.

Tổng mức đầu tư điều chỉnh là 100.816 tỷ đồng, trong đó: vốn ngân sách nhà nước (NSNN) khoảng 78.461 tỷ đồng (55.000 tỷ đồng đã bố trí theo Nghị quyết số 52/2017/QH14; cần bổ sung 23.461 tỷ đồng); vốn huy động ngoài ngân sách 22.355 tỷ đồng.

Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể cho rằng, chuyển đổi sang đầu tư công sẽ bảo đảm chắc chắn triển khai thành công, tổng mức đầu tư giảm do không tính chi phí lãi vay. Nếu phát hành trái phiếu chính phủ trong giai đoạn hiện nay để triển khai đầu tư công sẽ hiệu quả hơn do mức lãi suất thấp hơn so với lãi suất huy động vốn tín dụng.

Chính phủ sẽ xây dựng phương án thu hồi vốn nhà nước để tạo nguồn thu cho ngân sách, phục vụ nhu cầu phát triển kết cấu hạ tầng trong các giai đoạn tiếp theo.

Trong điều kiện nguồn NSNN còn hạn hẹp, nhu cầu phát triển kết cấu hạ tầng còn rất lớn nên cần thiết xây dựng phương án để thu hồi vốn nhà nước, đặc biệt là các tuyến đường bộ cao tốc xây dựng mới, người dân có sự lựa chọn và được hưởng các dịch vụ tốt hơn.

Để thu hồi vốn, Chính phủ cho biết sẽ điều hành kế hoạch đầu tư công trung hạn và hằng năm một cách hợp lý, tạo nguồn vốn ưu tiên đẩy nhanh tiến độ các dự án quan trọng quốc gia: Trường hợp được chuyển đổi sang đầu tư công, Chính phủ sẽ điều hành kế hoạch đầu tư công trung hạn và hằng năm theo đúng nguyên tắc quy định tại Luật đầu tư công; xem xét điều chuyển vốn từ các dự án giải ngân chậm, chưa cấp thiết để bổ sung cho Dự án; ứng trước dự toán ngân sách năm sau theo quy định của Luật Ngân sách nhà nước...