Đáp ứng nhu cầu vốn cho nền kinh tế luôn là nhiệm vụ trọng tâm của ngành Ngân hàng

Phóng viên: Thưa Phó Thống đốc, năm 2023, bối cảnh kinh tế thế giới và trong nước có nhiều khó khăn, thách thức, NHNN đã điều hành chính sách tiền tệ (CSTT), tín dụng ra sao để đảm bảo các mục tiêu đề ra?

Phó Thống đốc Đào Minh Tú: Năm 2023 là một năm kinh tế toàn cầu, trong đó có Việt Nam phải đối mặt với rất nhiều khó khăn, thách thức và diễn biến phức tạp, khó lường. Kinh tế thế giới tiếp tục tăng trưởng chậm, lạm phát tăng cao, thương mại toàn cầu sụt giảm, giá cả hàng hóa cơ bản biến động mạnh, xung đột địa chính trị, chính sách an ninh lương thực thắt chặt. Hầu hết các nước tăng lãi suất để kiểm soát lạm phát như: Ngân hàng Dự trữ liên bang Mỹ (FED) tăng lãi suất 4 lần, hiện ở mức 5,25-5,5%/năm; Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB) tăng 5 lần, hiện ở mức 4,25%/năm. Đồng USD quốc tế biến động mạnh, đồng tiền của nhiều nước mất giá mạnh.

Những tác động tiêu cực từ kinh tế thế giới, cùng với những khó khăn nội tại trong nước đã khiến các động lực tăng trưởng xuất khẩu, đầu tư, tiêu dùng của Việt Nam đều bị ảnh hưởng, tạo thách thức, áp lực rất lớn cho Chính phủ, các bộ, ngành và địa phương trong việc thực hiện các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội năm 2024. Điều hành CSTT của NHNN cũng không ngoại lệ khi phải thực hiện đồng thời nhiều mục tiêu, như kiểm soát lạm phát; ổn định tỷ giá, thị trường tiền tệ, giảm mặt bằng lãi suất để hỗ trợ thúc đẩy tăng trưởng kinh tế; đảm bảo an toàn hoạt động của hệ thống ngân hàng... trong khi thị trường chứng khoán, trái phiếu, bất động sản trong nước trầm lắng và gặp nhiều khó khăn nên vốn phục vụ phát triển sản xuất kinh doanh cho nền kinh tế dựa chủ yếu vào kênh tín dụng ngân hàng.

Trong bối cảnh đó, thực hiện chủ trương của Đảng, nghị quyết của Quốc hội, Chính phủ và chỉ đạo rất quyết liệt của Thủ tướng Chính phủ, NHNN đã chủ động, linh hoạt điều hành đồng bộ các công cụ CSTT nhằm đạt được các mục tiêu đặt ra, trong đó đặc biệt quan tâm chỉ đạo mở rộng tín dụng bằng nhiều giải pháp để hỗ trợ giải quyết khó khăn về vốn cho doanh nghiệp và đáp ứng nhu cầu vốn phục vụ phát triển sản xuất kinh doanh, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Có thể tóm tắt mấy giải pháp chính sau đây:

Thứ nhất, tiếp tục hoàn thiện các quy định pháp lý trong hoạt động cấp tín dụng, nhằm tạo thuận lợi cho hoạt động của các tổ chức tín dụng (TCTD), nâng cao khả năng tiếp cận tín dụng ngân hàng, hỗ trợ khách hàng gặp khó khăn trong hoạt động tín dụng. Trong đó, tập trung rà soát, hoàn thiện các quy định liên quan đến hoạt động cấp tín dụng; ban hành và tổ chức triển khai chính sách cơ cấu lại thời hạn trả nợ, giữ nguyên nhóm nợ hỗ trợ khách hàng gặp khó khăn; sửa đổi, bổ sung các thông tư nhằm tháo gỡ khó khăn cho thị trường bất động sản, thị trường trái phiếu,...

Thứ hai, điều hành lãi suất theo hướng giảm mạnh để hỗ trợ trực tiếp cho doanh nghiệp và tháo gỡ khó khăn cho nền kinh tế. NHNN đã điều chỉnh giảm liên tục 4 lần các mức lãi suất với mức giảm 0,5-2,0%/năm trong bối cảnh lãi suất thế giới tiếp tục tăng và neo ở mức cao. Chỉ đạo các TCTD và phối hợp với Hiệp hội Ngân hàng vận động các TCTD triển khai đồng bộ, quyết liệt các biện pháp giảm mặt bằng lãi suất cho vay đối với cả khoản cho vay mới và dư nợ cũ. Nhờ đó, mặt bằng lãi suất tiền gửi và cho vay bình quân đối với các giao dịch phát sinh mới của các NHTM giảm hơn 2,5%/năm so với cuối năm 2022 và sẽ còn tiếp tục giảm trong thời gian tới.​

Thứ ba, mở rộng tín dụng góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Với định hướng tăng trưởng tín dụng khoảng 14 - 15%, có điều chỉnh phù hợp với diễn biến, tình hình thực tế, trong năm NHNN đã thông báo chỉ tiêu tăng trưởng tín dụng cho từng TCTD với tổng mức thông báo là 14,5%. Trước tình hình tăng trưởng tín dụng toàn hệ thống ở mức thấp hơn kỳ vọng và không đồng đều giữa các TCTD, NHNN đã linh hoạt điều hòa chỉ tiêu tăng trưởng tín dụng từ TCTD không sử dụng hết chỉ tiêu được giao sang các TCTD có khả năng tăng trưởng tín dụng cao hơn số đã được giao và tiếp tục điều hành để tăng trưởng tín dụng năm 2023 không vượt quá chỉ tiêu định hướng đầu năm, song vẫn đảm bảo dư địa thanh khoản, đáp ứng nhu cầu vốn của nền kinh tế và an toàn hệ thống TCTD. Đến cuối năm 2023, tăng trưởng tín dụng đạt 13,71% so với cuối năm 2022, mức tăng này tuy có thấp hơn định hướng đặt ra nhưng cũng đã cung ứng thêm vào nền kinh tế gần 1,5 triệu tỷ đồng tín dụng so với năm 2022.

Thứ tư, kịp thời ban hành chính sách cơ cấu lại thời hạn trả nợ, giữ nguyên nhóm nợ (Thông tư 02/2023/TT-NHNN ngày 23/4/2023) và chỉ đạo các TCTD triển khai quyết liệt chính sách này nhằm hỗ trợ trực tiếp khách hàng gặp khó khăn, tạo điều kiện cho khách hàng được điều chỉnh kỳ hạn trả nợ, kéo dài thời gian trả nợ mà không bị chuyển nhóm nợ xấu, được tiếp cận các khoản vay mới phục vụ sản xuất kinh doanh, tiêu dùng góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Đây là một chính sách rất kịp thời trong thời điểm khó khăn, được cộng đồng doanh nghiệp, người dân và dư luận đánh giá rất cao, thể hiện sự quan tâm, chỉ đạo quyết liệt, đúng đắn của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, NHNN và sự hỗ trợ, chia sẻ, đồng hành của ngành Ngân hàng với doanh nghiệp, người dân.

Thứ năm, triển khai các chương trình tín dụng, góp phần tháo gỡ khó khăn cho một số ngành, lĩnh vực như chương trình 120.000 tỷ đồng cho vay nhà ở xã hội, nhà ở công nhân, dự án cải tạo, xây dựng lại chung cư cũ (tháo gỡ khó khăn cho lĩnh vực bất động sản); chương trình hỗ trợ tháo gỡ khó khăn cho một số mặt hàng nông sản chủ lực (lúa gạo đồng bằng sông Cửu Long, thuỷ sản, cà phê); chương trình tín dụng cho công nhân theo thỏa thuận hợp tác giữa Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam và 2 công ty tài chính (HD Saison và FECredit); chính sách hỗ trợ lãi suất từ Ngân sách Nhà nước (NSNN) đối với khoản vay của doanh nghiệp, hợp tác xã, hộ kinh doanh theo Nghị định 31/2022/NĐ-CP; các chương trình cho vay của Ngân hàng Chính sách xã hội thực hiện Nghị quyết 11 của Chính phủ và Nghị Quyết 43 của Quốc hội.

Thứ sáu, đẩy mạnh các chương trình kết nối ngân hàng – doanh nghiệp trên toàn quốc, các Hội nghị thúc đẩy mở rộng tín dụng tại các vùng và một số tỉnh, thành phố kinh tế trọng điểm. Chỉ đạo các TCTD tiếp tục đơn giản hóa các quy trình, thủ tục cho vay, tài sản bảo đảm, cắt giảm các loại phí, lệ phí không cần thiết để tạo điều kiện thuận lợi hơn cho doanh nghiệp, người dân tiếp cận vốn tín dụng ngân hàng.

Có thể nói, mặc dù phải đối mặt với rất nhiều khó khăn, thách thức phức tạp và chưa có tiền lệ nhưng với những giải pháp chủ động, linh hoạt, khéo léo, kết quả điều hành CSTT của NHNN đã cơ bản đạt được các mục tiêu đề ra và được các cấp, các ngành, các địa phương, cộng đồng doanh nghiệp và bạn bè quốc tế chia sẻ, ghi nhận và đánh giá tích cực.

Phóng viên: Trong bối cảnh nhiều Ngân hàng Trung ương (NHTW) trên thế giới tăng lãi suất trong năm 2023 và neo ở mức cao thì NHNN Việt Nam lại liên tục điều chỉnh giảm các mức lãi suất điều hành. Xin Phó Thống đốc chia sẻ thêm về giải pháp điều hành lãi suất của NHNN?

Phó Thống đốc Đào Minh Tú: Lãi suất có quan hệ trực tiếp, gián tiếp đến các vấn đề như tỷ giá, đầu tư, thương mại, chi phí vốn của doanh nghiệp... Với những thành tựu nổi bật trong hội nhập quốc tế, kinh tế Việt Nam có độ mở ngày càng lớn. Bên cạnh những cơ hội và điều kiện thuận lợi có được từ mở rộng hội nhập quốc tế thì Việt Nam cũng chịu tác động trực tiếp hơn từ những biến động của thị trường quốc tế. Đó là điều Việt Nam cần phải thích ứng để hội nhập và phát triển. Trong bối cảnh đó, điều hành CSTT của NHNN cũng chịu tác động lớn từ diễn biến của kinh tế toàn cầu và diễn biến của thị trường tài chính, tiền tệ quốc tế, đặc biệt là diễn biến lạm phát, tỷ giá và lãi suất.

Thời gian qua, lạm phát, lãi suất thế giới tăng và duy trì ở mức cao, tỷ giá biến động mạnh đã tạo thách thức và áp lực rất lớn đối với điều hành CSTT của NHNN khi phải đồng thời thực hiện mục tiêu giảm mặt bằng lãi suất, hỗ trợ thúc đẩy tăng trưởng kinh tế trong điều kiện thị trường chứng khoán, trái phiếu, bất động sản trong nước gặp nhiều khó khăn nhưng vẫn phải đảm bảo kiểm soát lạm phát, ổn định tỷ giá, thị trường tiền tệ và an toàn hoạt động của hệ thống ngân hàng.

Để hoàn thành được đồng thời các mục tiêu đề ra, NHNN đã phải theo dõi rất sát sao diễn biến kinh tế thế giới, trong nước để dự báo, tính toán các kịch bản điều hành phù hợp cho từng thời điểm và chủ động điều hành các công cụ CSTT, đặc biệt là công cụ lãi suất, tỷ giá vừa linh hoạt, khéo léo, vừa thận trọng, hài hòa. Trong đó, NHNN đã tính toán, cân nhắc và quyết định giảm dần từng bước các mức lãi suất điều hành ngay trong những tháng đầu năm để tác động làm giảm mặt bằng lãi suất cho vay của các TCTD, giúp tăng khả năng tiếp cận vốn của doanh nghiệp và người dân, góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế mặc dù lãi suất thế giới tiếp tục tăng và neo ở mức cao. Trong năm 2023, NHNN là một trong số ít ngân hàng trung ương giảm lãi suất điều hành để hỗ trợ tăng trưởng kinh tế.

Cùng với việc giảm các mức lãi suất điều hành, NHNN không chủ quan với lạm phát khi lạm phát cơ bản trong nước ở mức khá cao và lạm phát toàn cầu tiếp tục duy trì ở mức cao, các NHTW lớn vẫn tiếp tục thắt chặt chính sách tiền tệ, neo giữ lãi suất ở mức cao. Và kết quả là NHNN đã cơ bản hoàn thành tất cả các mục tiêu đề ra như đã nêu ở trên.

Phóng viên: Năm 2024, tình hình kinh tế thế giới dự báo vẫn còn nhiều diễn biến khó lường, trong nước cả thách thức và cơ hội đan xen, NHNN định hướng điều hành CSTT, tín dụng thế nào để vừa hỗ trợ người dân, doanh nghiệp, hỗ trợ tăng trưởng kinh tế, vừa chủ động ứng phó trước những yếu tố diễn biến khó lường từ kinh tế thế giới, thưa ông?

Phó Thống đốc Đào Minh Tú: Năm 2024, kinh tế thế giới dự báo vẫn gặp nhiều khó khăn, bất trắc, mặc dù có dấu hiệu phục hồi nhưng chậm; lạm phát vẫn cao; các NHTW lớn dự kiến duy trì mặt bằng lãi suất cao. Kinh tế trong nước tiếp tục đối mặt với các thách thức khi cầu thế giới chưa phục hồi mạnh; rủi ro lạm phát tăng trong bối cảnh giá năng lượng, lương thực diễn biến phức tạp.... Tuy nhiên, một số dự báo cũng cho thấy, với sự điều hành quyết liệt cùng nhiều giải pháp của Chính phủ, tăng trưởng kinh tế năm 2024-2025 có thể phục hồi so với năm 2023.

Trong bối cảnh thị trường vốn của Việt Nam vẫn gặp nhiều khó khăn, nguồn vốn của nền kinh tế phụ thuộc chủ yếu vào nguồn vốn tín dụng ngân hàng thì nhiệm vụ đáp ứng nhu cầu vốn cho phát triển sản xuất kinh doanh vẫn luôn là nhiệm vụ trọng tâm hàng đầu của ngành Ngân hàng.

Vì vậy, NHNN sẽ tiếp tục theo dõi sát sao diễn biến kinh tế trong nước và quốc tế để điều hành CSTT, tín dụng chủ động, linh hoạt, hiệu quả, phối hợp đồng bộ, chặt chẽ với chính sách tài khóa và các chính sách kinh tế vĩ mô khác để góp phần hỗ trợ thúc đẩy tăng trưởng kinh tế gắn với ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát. Để đảm bảo cung ứng vốn tín dụng hợp lý cho nền kinh tế, góp phần tháo gỡ khó khăn cho sản xuất kinh doanh, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế theo chủ trương chung của Đảng, Quốc hội, Chính phủ, NHNN sẽ:

Tiếp tục nghiên cứu, đề xuất, sửa đổi, bổ sung một số cơ chế, chính sách có liên quan để tạo điều kiện tháo gỡ khó khăn cho nền kinh tế, tăng khả năng tiếp cận vốn tín dụng ngân hàng trong thời gian tới, như: nghiên cứu để có thể từng bước tháo bỏ cơ chế hạn mức tín dụng để tiến tới tạo chủ động cho ngân hàng thương mại tăng trưởng tín dụng nhưng vẫn kiểm soát được mức tăng trưởng tín dụng chung cả nền kinh tế phù hợp yêu cầu kiểm soát lạm phát và an toàn lành mạnh của các TCTD; kéo dài thời gian thực hiện Thông tư 02/2023/TT-NHNN; sửa đổi hoặc bãi bỏ quy định về điều kiện đối với việc mua lại trái phiếu doanh nghiệp; Sửa đổi, hoàn thiện các quy định về cấp tín dụng; khuyến khích TCTD mở rộng cho vay nhà ở xã hội, khu công nghiệp và cho vay nông nghiệp, nông thôn thông qua giảm hệ số rủi ro tín dụng đối với các khoản phải đòi này...

Bên cạnh đó, tiếp tục chỉ đạo các TCTD triển khai các chương trình, chính sách, giải pháp về tín dụng đã và đang thực hiện, tập trung cho các lĩnh vực sản xuất kinh doanh, lĩnh vực ưu tiên và các động lực tăng trưởng kinh tế theo chủ trương của Chính phủ; đẩy mạnh đối thoại, kết nối ngân hàng - doanh nghiệp nhằm kịp thời xử lý khó khăn, vướng mắc trong quan hệ tín dụng với khách hàng; tiết giảm chi phí để giảm mặt bằng lãi suất cho vay, cắt giảm các loại phí không cần thiết; tiếp tục đơn giản hóa các quy trình, thủ tục vay vốn, công khai phí, lãi suất... nhằm tạo điều kiện thuận lợi hơn cho doanh nghiệp, người dân tiếp cận nguồn vốn tín dụng ngân hàng.

Bám sát Nghị quyết của Quốc hội, chỉ đạo của Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ năm 2024, NHNN đã chủ động có những cơ chế mới trong việc điều hành tín dụng ngay từ đầu năm. Theo đó, để tạo điều kiện thuận lợi cho các TCTD cung ứng nguồn vốn tín dụng đáp ứng nhu cầu tăng trưởng kinh tế, đầu năm 2024, NHNN đã giao hết toàn bộ chỉ tiêu tăng trưởng tín dụng định hướng 15% cho các TCTD và thông báo công khai nguyên tắc xác định để TCTD chủ động thực hiện tăng trưởng tín dụng. Nếu như ngân hàng, TCTD nào đạt được chỉ tiêu mà vẫn có khả năng cung ứng thêm vốn cho nền kinh tế, bảo đảm chất lượng cũng như an toàn hệ thống, bảo đảm điều kiện kinh tế vĩ mô cho phép thì NHNN sẽ tiếp tục giao thêm hạn mức tín dụng.

Chúng ta thấy, ngày 18/1/2024 vừa qua, Quốc hội đã biểu quyết thông qua Luật Các TCTD (sửa đổi). Vì vậy, NHNN sẽ phối hợp cùng với các bộ, ngành để trình Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ các văn bản thuộc thẩm quyền của Chính phủ và chủ động ban hành ngay các Thông tư hướng dẫn của NHNN, để đồng bộ với các nội dung sửa đổi của Luật được thực thi ngay khi có hiệu lực đi vào cuộc sống, góp phần tạo thuận lợi hơn cho các TCTD, các doanh nghiệp và cả nền kinh tế.

Đồng thời, trên cơ sở kinh nghiệm điều hành trong những năm khó khăn vừa qua và những bài học trong điều hành của năm 2023, NHNN sẽ theo dõi sát diễn biến kinh tế trong nước và quốc tế để chủ động dự báo tình hình và xây dựng các kịch bản điều hành chính sách tiền tệ phù hợp nhằm ổn định thị trường tiền tệ, ngoại hối, góp phần thực hiện hài hòa các mục tiêu kiểm soát lạm phát, ổn định kinh tế vĩ mô và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế đất nước mà Đảng, Quốc hội, Chính phủ đã đề ra cho năm 2024.

Phóng viên: Xin trân trọng cảm ơn Phó Thống đốc!