Hỗ trợ, tháo gỡ khó khăn cho các SME do phụ nữ làm chủ trong việc tiếp cận nguồn vốn

Hội thảo được tổ chức nhằm tăng cường nhận thức về các chương trình, chính sách tín dụng và các hỗ trợ phổ biến, qua đó thúc đẩy tín dụng cho SME do phụ nữ làm chủ tại Việt Nam

Hội thảo được tổ chức nhằm tăng cường nhận thức về các chương trình, chính sách tín dụng và các hỗ trợ phổ biến, qua đó thúc đẩy tín dụng cho SME do phụ nữ làm chủ tại Việt Nam.

SME đã và đang có vai trò là xương sống của nền kinh tế

Phát biểu khai mạc Hội thảo, bà Vũ Minh Châu – Phó Vụ trưởng Vụ Hợp tác quốc tế, NHNN thông tin: Ở Việt Nam, số lượng SME chiếm 97% tổng số doanh nghiệp cả nước, đóng góp 41% GDP, 33% nguồn thu ngân sách và tạo hơn 70% việc làm. SME đã và đang có vai trò là xương sống của nền kinh tế, là động lực thúc đẩy tăng trưởng, đổi mới và sáng tạo, trong đó doanh nghiệp do nữ làm chủ chiếm tỷ lệ 28% tổng số doanh nghiệp.

Với lợi thế về vốn đầu tư ít và nguồn lao động dồi dào, SME cung cấp cho thị trường nhiều mặt hàng phong phú, đa dạng ở nhiều lĩnh vực của nền kinh tế, tạo ra nhiều sự lựa chọn, đáp ứng nhu cầu của người tiêu dùng, từ đó thúc đẩy sức tiêu thụ của nền kinh tế. Ngoài ra, SME khai thác và phát huy tiềm năng và thế mạnh của các nguồn lực địa phương, góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế. Với sự linh hoạt và năng động trong hoạt động, các SME nhanh chóng thích ứng với các điều kiện kinh doanh mới, đặc biệt khi nền kinh tế hứng chịu các cú sốc từ thiên tai, dịch bệnh như thời gian qua, đảm bảo việc đứng vững mà không phải cắt giảm nhân công, hoặc có thể nhanh chóng thu hút lại lực lượng lao động khi nền kinh tế đi vào chu kỳ phục hồi.

Trong hoạt động kinh tế và các phong trào lao động sản xuất, đã có rất nhiều tấm gương phụ nữ tiêu biểu thể hiện được năng lực quản lý, bản lĩnh vượt trội của mình khi trở thành những người quản lý, những nữ chuyên gia kinh tế giỏi, trở thành những chủ doanh nghiệp thành đạt và được Nhà nước tặng thưởng các danh hiệu cao quý. Thực tế đã chứng minh, trong điều kiện kinh tế có những biến động khó lường, khu vực kinh doanh do phụ nữ làm chủ thường có khả năng bền vững hơn, không chỉ đóng góp phát triển kinh tế mà còn thực hiện tốt trách nhiệm xã hội.

Cũng tại Hội thảo, bà Chu Hồng Minh – Chuyên gia Tài chính cao cấp, Giám đốc dự án, Ngân hàng phát triển Châu Á (ADB) tại Việt Nam chia sẻ, thời gian vừa qua, Việt Nam đã từng bước có những chính sách, giải pháp nhằm hỗ trợ các doanh nghiệp nữ, doanh nghiệp nữ khởi nghiệp, doanh nghiệp sử dụng nhiều lao động nữ và đặc biệt là SME do phụ nữ làm chủ.

Theo Luật hỗ trợ SME tại Việt Nam, một số giải pháp hỗ trợ SME, trong đó có SME do phụ nữ làm chủ, bao gồm các giải pháp tăng cường tiếp cận tài chính. Với vai trò quan trọng của  SME trong đóng góp vào GDP, lao động, việc làm..., các NHTM đã coi SME - trong đó có SME do phụ nữ làm chủ - là một trong những đối tượng ưu tiên để thực hiện các hoạt động hỗ trợ cấp tín dụng.

Trình bày về vai trò của các SME do phụ nữ làm chủ tại các quốc gia trên thế giới, ông Reuben Jessop – Chuyên gia tư vấn tài chính quốc tế, Công ty Palladium – cho biết, theo một nghiên cứu của Liên minh Ngân hàng Toàn cầu dành cho Phụ nữ (GBA) với sự hỗ trợ của McKinsey & Company, Inc, thị trường dịch vụ ngân hàng dành cho phụ nữ đang ngày càng lớn, mang đến cho các ngân hàng những cơ hội tăng trưởng hấp dẫn. Phân khúc lao động nữ này đôi khi được gọi là 'thị trường mới nổi lớn nhất', chiếm 40% lực lượng lao động của thế giới và vượt qua cả Ấn Độ và Trung Quốc cộng lại.

Khó khăn, thách thức

Sự phát triển của khu vực kinh tế tư nhân đã góp phần trao quyền cho phụ nữ qua cơ hội việc làm và phát triển nghề nghiệp. Xu thế phụ nữ nắm vai trò lãnh đạo trong khu vực kinh tế tư nhân đang ngày càng phổ biến. SME do phụ nữ làm chủ có vai trò quan trọng đối với giải quyết việc làm, tạo thu nhập, nâng cao vị thế phụ nữ và thực hiện bình đẳng giới.

Tuy nhiên, Phó Vụ trưởng Vũ Minh Châu nhận định, các SME do phụ nữ làm chủ còn gặp nhiều trở ngại trong quá trình hình thành và phát triển như quy mô còn nhỏ, sức cạnh tranh của doanh nghiệp còn thấp; năng lực quản trị doanh nghiệp và tiếp cận thông tin, công nghệ còn hạn chế. Đặc biệt, phụ nữ làm chủ doanh nghiệp còn gặp nhiều áp lực do phải cân bằng giữa công việc và cuộc sống gia đình và những định kiến giới trong gia đình cũng như kinh doanh. Những trở ngại đó khiến cho SME do phụ nữ làm chủ chưa khai thác hết tiềm năng phát triển. Bên cạnh đó, môi trường kinh doanh không thuận lợi trong 2 năm đại dịch COVID-19 gây ra nhiều tác động tiêu cực lên nền kinh tế, SME do phụ nữ làm chủ càng phải gánh chịu nhiều tổn thất.

Liên quan đến tiếp cận tài chính, đại diện ADB chia sẻ, cho đến nay, đây vẫn là một trong những vấn đề khó khăn đối với các SME, đặc biệt là đối với SME do phụ nữ làm chủ. 

ADB đã tiến hành một số khảo sát, nghiên cứu về mặt chính sách và các hoạt động khảo sát bên cung và bên cầu về tiếp cận tài chính của SME do phụ nữ làm chủ. Kết quả chỉ ra rằng, về bên cầu, hơn 80% các doanh nghiệp được phỏng vấn khẳng định các ngân hàng được coi là kênh hỗ trợ tài chính tin cậy đối với SME, tuy nhiên còn nhiều khó khăn trong tiếp cận do hạn chế về quy mô, năng lực, quản trị kinh doanh, việc chứng minh tính khả thi của phương án kinh doanh, hồ sơ vay vốn, và đặc biệt là tài sản bảo đảm. Bên cạnh đó,  nữ doanh nhân, với vị thế, bản năng của phụ nữ thì các công việc gia đình, thiên chức phụ nữ cũng sẽ ảnh hưởng nhất định. Do đó, vấn đề hạn chế về thời gian, tiếp cận thông tin và một số hạn chế khác khiến việc tiếp cận tài chính của phụ nữ gặp khó khăn hơn. Điều này không chỉ diễn ra ở riêng Việt Nam mà nhiều nước khác cũng tương tự như vậy.

Về cơ chế, trong chiến lược tài chính toàn diện đã khuyến khích các TCTD cung cấp các dịch vụ tài chính qua các hình thức cho vay, tín chấp và cho vay không cần tài sản bảo đảm dựa trên dòng tiền hoặc cho vay có bảo đảm. Tuy nhiên, trên thực tế, việc thực hiện còn gặp nhiều khó khăn.

Theo ông Nguyễn Mạnh Hùng - Giám đốc Khối khách hàng doanh nghiệp SeABAnk, nhiều phụ nữ sử dụng các phương thức tài chính phi chính thức hơn là các sản phẩm dịch vụ ngân hàng do rào cản về điều kiện sử dụng, tài sản thế chấp và tâm lí cẩn trọng, e ngại rủi ro... Tuy nhiên, Việt Nam vẫn còn nhiều tiềm năng, cơ hội phát triển dành cho SME do phụ nữ làm chủ bởi phân khúc này chưa phát triển mạnh, mức độ cạnh tranh còn hạn chế. Do đó, ngân hàng có thể tùy chỉnh sản phẩm/dịch vụ cho SME để thu hút thị phần lớn hơn.

Hỗ trợ, tháo gỡ khó khăn cho các SME, các SME do phụ nữ làm chủ

Thực hiện chỉ đạo của Chính phủ, đại diện NHNN khẳng định, ngành Ngân hàng luôn xác định SME là một trong 5 lĩnh vực ưu tiên đầu tư tín dụng. Đồng hành cùng SME (bao gồm SME do phụ nữ làm chủ), nhất là trong bối cảnh nền kinh tế bị ảnh hưởng tiêu cực của đại dịch COVID-19, thời gian qua, NHNN đã phối hợp với các ngân hàng trong hệ thống, tích cực triển khai thực hiện nhiều giải pháp, chính sách hỗ trợ, tháo gỡ khó khăn cho các SME trong việc tiếp cận nguồn vốn như: chính sách ưu đãi về lãi suất, tín dụng; chủ động tiếp cận, đưa ra nhiều chương trình, sản phẩm ưu tiên hỗ trợ cho SME; triển khai các giải pháp tháo gỡ khó khăn cho khách hàng doanh nghiệp bị ảnh hưởng bởi đại dịch COVID-19 theo Thông tư 01, Thông tư 03 của NHNN và chương trình hỗ trợ lãi suất 2% theo Nghị định 31 của Chính phủ. Bên cạnh đó, nỗ lực thực hiện đẩy mạnh Chương trình kết nối ngân hàng – doanh nghiệp để giải quyết khó khăn, vướng mắc, kiến nghị của doanh nghiệp. Nhờ đó, vốn tín dụng của ngân hàng đầu tư cho khu vực SME, SME do phụ nữ làm chủ đều tăng trưởng qua các năm.

Ngành Ngân hàng cũng đã tạo điệu kiện bằng nhiều hình thức sản phẩm, dịch vụ, chương trình hỗ trợ tín dụng cho SME, SME do phụ nữ làm chủ để có thể tiếp cận nguồn vốn vay với lãi suất hợp lý nhằm duy trì, phục hồi, phát triển hoạt động sản xuất kinh doanh, góp phần tích cực vào sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.

Dưới góc độ một tổ chức tín dụng,  bà Nguyễn Thị Kim Phượng – Phó Giám đốc ban Khách hàng doanh nghiệp BIDV cho biết, thời gian qua, BIDV đã áp dụng chính sách, sản phẩm với SME, SME do phụ nữ làm chủ như: Sản phẩm huy động vốn (tiền gửi ký quỹ đặc thù cho doanh nghiệp lữ hành quốc tế, tiền gửi ký quỹ đặc thù cho Sở Kế hoạch và Đầu tư, tiền gửi chuyên dùng thanh toán lương cho đơn vị hành chính nhân sự, tiền gửi cho ban quản trị nhà chung cư...); Dịch vụ thanh toán (thanh toán viện phí không tiền mặt, thanh toán online hóa đơn đấu thầu, thu hộ học phí, kết nối iBank với MISA, tài khoản chờ hoạt động cho doanh nghiệp tại Sở Kế hoạch và Đầu tư); Giải pháp phi tài chính thông qua ký kết biên bản ghi nhớ, thỏa thuận hợp tác hỗ trợ đào tạo, kết nối tài chính dành cho SME, WSME với Hiệp hội SME Việt Nam, Hội đồng Doanh nhân nữ VN, dự án LinkSME, dự án Shetrades, dự án Shemeanbusiness,...

BIDV đã và đang nỗ lực hỗ trợ tốt nhất cho các SME, SME do phụ nữ làm chủ và được tín nhiệm từ phía khách hàng, với hơn 20.000 khách hàng SME - trong đó có hơn 4.000 SME do phụ nữ làm chủ - được sử dụng sản phẩm, dịch vụ với chi phí hợp lý; hơn 60.000 tỷ đồng dư nợ SME do phụ nữ làm chủ 2022; 16.000 khách hàng tham gia gói tín dụng với lãi suất cho vay thấp hơn lãi suất thông thường tối thiểu 1%/năm.

Về phía ADB, đại diện tổ chức này cho biết, để hỗ trợ kịp thời cho SME do phụ nữ làm chủ có khó khăn về tài chính trong giai đoạn COVID-19, ADB đã triển khai dự án giảm thiểu tác động của COVID-19 đến các SME với tổng giá trị 5 triệu USD từ tháng 4/2021 với cơ quan chủ quan là NHNN và 5 ngân hàng tham gia thực hiện (BIDV, ACB, SHB, TPBank và VPBank). Đồng hành với các doanh nghiệp và các ngân hàng, NHNN cũng phối hợp với ADB triển khai các nghiên cứu, đánh giá nhằm tìm hiểu và nắm bắt khó khăn, trở ngại với SME do phụ nữ làm chủ trong hoạt động kinh doanh.

Bên cạnh đó, ADB đã thực hiện các khoản vay thông qua một số NHTM để có thể cho vay tới các SME do phụ nữ làm chủ, kết hợp các giải pháp mang tính sáng tạo như khoản vay kết hợp với các khoản viện trợ không hoàn lại được thực hiện trên cơ sở triển khai các sáng kiến, cải cách, thực hiện các giải pháp cải tiến sản phẩm, quy trình để đáp ứng riêng cho nhu cầu của phân khúc khách hàng này.

Đồng thời, ADB cũng tiến hành các hỗ trợ triển khai thực hiện đánh giá về khoảng trống về giới trong hoạt động của các ngân hàng, đặc biệt là hoạt động cho vay, từ đó có giải pháp hỗ trợ, khuyến khích dựa trên cơ sở các ngân hàng có sáng kiến cải tiến về sản phẩm - dịch vụ, kể cả về dịch vụ sản phẩm phi tài chính.

Một số khuyến nghị