Ngân sách cần tăng cường chương trình trợ cấp tiền mặt

Ngân sách năm 2022: Tỷ lệ huy động khoảng 15,1% GDP

Phát biểu khai mạc Tọa đàm, ông Nguyễn Quang Thương, Quyền Giám đốc Điều hành, Trung tâm Phát triển và Hội nhập (CDI) cho rằng thời gian qua, nhiều chính sách quan trọng chưa có tiền lệ đã được ban hành để từng bước hỗ trợ người dân và doanh nghiệp vượt qua khó khăn của đại dịch; bảo đảm an sinh xã hội, an ninh tài chính quốc gia. Tuy nhiên, với diễn biến dịch còn phức tạp, các giải pháp hỗ trợ mới cần tiếp tục được cân nhắc, bên cạnh việc rà soát và điều chỉnh các chính sách hỗ trợ đã ban hành và triển khai trước đó.

Được biết, ngày 22/10/2021 vừa qua, Dự toán Ngân sách Nhà nước (NSNN) năm 2022 Chính phủ trình Quốc hội đã được Bộ Tài chính công khai trên cổng thông tin điện tử của Bộ, đồng thời kêu gọi các tổ chức, cá nhân đóng góp ý kiến. Dự toán NSNN năm 2022 đặt ra một số mục tiêu, trong đó có “Huy động, phân bổ và sử dụng hiệu quả các nguồn lực của Nhà nước để phòng, chống, kiểm soát dịch COVID-19, tận dụng tốt các cơ hội thúc đẩy phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội; tiếp tục giữ vững ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát, bảo đảm an sinh xã hội”. Xung quang câu chuyện hỗ trợ phục hồi phát triển kinh tế, đông đảo người dân và các tổ chức quan tâm liệu NSNN năm 2022 sẽ được huy động và sử dụng như thế nào để đạt được các mục tiêu về an sinh xã hội nêu trên, trong đó chính sách nào tiếp tục được duy trì trong năm 2022, chính sách nào sẽ ban hành mới.

Chia sẻ tại Tọa đàm, ông Nguyễn Minh Tân, Phó Vụ trưởng Vụ Ngân sách nhà nước, Bộ Tài chính cho biết trong năm 2021, Nhà nước đã có nhiều chính sách hỗ trợ người dân, doanh nghiệp. Chính sách này có tác động đến ngân sách, ước thực hiện thu ngân sách năm 2021 vượt 1,7% so với dự toán đầu năm, tương đương trên 22 nghìn tỷ đồng. Nhờ tiết kiệm chi thường xuyên, ngân sách đủ nguồn lực theo dự toán đầu năm, có thêm nguồn lực cho phòng, chống dịch bệnh…, đảm bảo bội chi ngân sách trong phạm vi Quốc hội cho phép khoảng 4% GDP. Nợ công trong ngưỡng an toàn Quốc hội cho phép.

Trên cơ sở đánh giá kết quả năm 2021, với các dự báo rằng tình hình năm 2022 có thuận lợi và khó khăn thách thức đan xen, dịch bệnh dự kiến kéo dài, Bộ Tài chính đã xây dựng Dự toán Ngân sách năm 2022. Theo đó, mục tiêu của Dự toán ngân sách năm 2022 là huy động và phân bổ và sử dụng hiệu quả các nguồn lực của Nhà nước để phòng, chống, kiểm soát dịch COVID-19, tận dụng tốt các cơ hội thúc đẩy phục hồi và phát triển kinh tế. Tiếp tục giữ vững ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát, đảm bảo an sinh xã hội. Tiếp tục cơ cấu lại ngân sách, quản lý nợ công cùng với đẩy mạnh cải cách hành chính, hiện đại hóa, tiết kiệm chi ngân sách.

Dự toán được xây dựng dựa trên các chỉ tiêu tăng trưởng GDP năm 2022 là 6 – 6,5% , CPI tăng 4%, tốc độ tăng kim ngạch xuất khẩu khoảng 5,2% và giá dầu thô 60 USD, việc bao phủ vắc xin cho người từ 18 tuổi trở lên đạt 60% trong quý I/2022 và mở rộng tiêm chủng vắc xin cho người dưới 18 tuổi.

Từ đó, Bộ Tài chính xây dựng Dự toán thu NSNN năm 2022 là 1.477 nghìn tỷ đồng, tỷ lệ huy động vào NSNN khoảng 15,1% GDP trong đó từ thuế, phí khoảng 12,7% GDP. Dự toán chi là 1.748 nghìn tỷ đồng. Hiện Chính phủ đang xem xét xây dựng gói hỗ trợ phục hồi kinh tế, trong thời gian tới, nếu được phê duyệt thì sẽ điều chỉnh dự toán ngân sách.

“Các giải pháp thực hiện Dự toán NSNN bao gồm nghiên cứu hoàn thiện chính sách thu ngân sách, nâng cao hiệu quả quản lý, phân bổ, sử dụng ngân sách, tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy, đẩy mạnh tái cấu trúc, cổ phần hóa, thoái vốn nhà nước tại doanh nghiệp, phát triển bền vững vận hành an toàn thông suốt thị trường tài chính quả lý giá theo nguyên tắc thị trường, chú trọng cải cách hành chính” – ông Nguyễn Minh Tân cho biết.

Tăng cường chương trình trợ cấp tiền mặt với ngân sách đủ lớn

Thảo luận tại Tọa đàm ý kiến nhiều chuyên gia cho rằng về thu NSNN, dự toán thu NSNN năm 2022 đã thận trọng hơn khi dự báo tổng thu cân đối NSNN 2022 chỉ tăng so với ước thực hiện 2021 có 3,4%. Các khoản thu chính được dự toán với sự thận trọng khi thu từ sử dụng đất giảm so 4% so với cùng kỳ, thu từ hoạt động xuất nhập khẩu chỉ tăng 5,1% so với số ước thực hiện 2021 và số thu từ dầu thô giảm đi. Tuy nhiên, trong trường hợp Dự kiến thu NSNN không tăng thu như kế hoạch hoặc nhu cầu chi tăng mạnh thì cần có kịch bản và biện pháp để xử lý.

Về chi NSNN, dự toán chi NSNN năm 2022 đã cho thấy xu hướng thay đổi cơ cấu chi tiêu theo hướng phù hợp với bối cảnh dịch bệnh dù còn chưa thực sự rõ nét. Chi thường xuyên tăng 5,1% so với dự toán năm 2021 với tăng chi cho một số chính sách an sinh xã hội quan trọng, phát sinh mới là cần thiết và hợp lý. Dự toán chi thiếu thông tin chi tiết về việc ban hành và triển khai các chính sách an sinh xã hội, hỗ trợ người dân chịu ảnh hưởng bởi COVID-19.

PGS.TS. Vũ Sỹ Cường, Phó Trưởng Bộ môn Phân tích chính sách tài chính, Khoa Tài chính Công - Học viện Tài chính nhận định: “Dự thảo NSNN 2022 không chi tiết về chi đầu tư như chi thường xuyên vì vậy rất khó đánh giá liệu NSNN có đủ đảm bảo 20% cho giáo dục, 2% cho KHCN, 1% cho Môi trường như yêu cầu của quy định hiện hành. Cần có sự nhất quán trong các chỉ tiêu dự toán NSNN qua các năm, nếu có thay đổi cần phải được giải thích đầy đủ. Đồng thời, rất cần có phân tích đánh giá kỹ hơn về chi NSNN 2022, nhất là chi hỗ trợ doanh nghiệp và người dân vượt qua đại dịch.”

TS. Nguyễn Đức Thành, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Kinh tế và Chiến lược (VESS), thành viên của Liên minh BTAP, nhận định: “Nhìn chung bản dự thảo NSNN 2022 đã phản ánh được tinh thần chia sẻ hành động và huy động nguồn lực đương đầu với khó khăn trong đại dịch hiện nay. Tuy nhiên, ngân sách cần được cụ thể hóa hơn, minh bạch hơn trong việc nêu bật nguồn ngân sách sẽ được sử dụng như thế nào, chấp hành ra sao, nhằm hướng tới những đối tượng khó khăn nhất, cụ thể ở đây tôi muốn nhấn mạnh tới là người lao động di cư tại các đô thị chịu ảnh hưởng dịch nặng nề khiến họ phải mất việc hoặc ngừng việc và trở về quê quán. Có một ngịch lý cần lưu ý là, những tỉnh nghèo nhất thường đồng thời có nhiều người di cư nhất, thì lại là những tỉnh cần chi tiêu nhiều nhất trong việc hỗ trợ người lao động di cư trở về. Chính vì thế, cần có sự phân bổ ngân sách cho các tỉnh khó khăn nhất theo một cơ chế đặc biệt, và giám sát chặt chẽ sự chấp hành.”

Góp ý về các chương trình hỗ trợ, ThS. Phạm Minh Thu, Viện Khoa học Lao động và Xã hội Hà Nội, cho rằng trong ngắn hạn (năm 2022), Chính phủ nên tăng cường chương trình trợ cấp tiền mặt với ngân sách đủ lớn (kinh nghiệm quốc tế là khoảng 4-5% GDP hàng quý), thực hiện càng sớm càng tốt (chuẩn bị ứng phó với những làn sóng COVID-19 trong năm 2022); tiếp cận theo cách phổ cập nhóm như hộ có trẻ em, hộ có người già, người khuyết tật). Mức hỗ trợ tiền mặt phải đạt“mức sống tối thiểu” (tham chiếu theo chuẩn nghèo của Chính phủ quy định) và thời gian hỗ trợ tiền mặt tương ứng với thời gian cách ly, giãn cách cộng đồng bởi mức hỗ trợ phải đảm bảo mức sống cho người dân trong thời gian cách ly thì người dân mới thực hiện nghiêm chính sách phòng chống dịch. Cùng với đó, đảm bảo ngân sách để chính sách được thực hiện đồng đều ở các địa phương.

Về dài hạn, chi đảm bảo an sinh xã hội cần được coi là khoản chi đầu tư phát triển, hoặc đưa vào chính sách thường xuyên hơn là sử dụng Quỹ Dự phòng. Trong tương lai, cần có Quỹ An sinh xã hội để đảm bảo các mục tiêu an sinh xã hội bền vững.

Trong khi từ kinh nghiệm quốc tế, bà Nguyễn Thu Hương, Quản lý cao cấp chương trình Quản trị tốt, Tổ chức Oxfam tại Việt Nam cho rằng: “Việt Nam đang hướng tới mục tiêu “An sinh xã hội toàn dân” và để đạt được mục tiêu này, Việt Nam nên quy định mức phân bổ ngân sách tối thiểu cho an sinh xã hội (có thể từ 6-10% GDP), tăng chi từ ngân sách nhà nước cho chính sách Bảo hiểm xã hội tự nguyện, để người lao động tự do có đầy đủ các quyền lợi tương tự như bảo hiểm xã hội bắt buộc.”