Nhiều cơ hội cho nông nghiệp trong bối cảnh COVID-19

Trong bối cảnh COVID-19, khu vực kinh tế nông nghiệp chịu nhiều tác động tiêu cực như giảm sản lượng tiêu thụ, làm tăng chi phí sản xuất vận chuyển, ảnh hưởng các chuỗi giá trị nông nghiệp, làm đứt gãy chuỗi cung ứng. Chưa kể dịch bệnh, thiên tai bão lũ cũng tác động nặng nề đến sản xuất nông nghiệp. Chịu ảnh hưởng nặng nhất là sản phẩm tươi trái cây, rau củ quả, tiếp đó là sản phẩm thủy sản. Theo ước tính của Ban chỉ đạo trung ương về phòng chống thiên tai, đến ngày 15/11/2020, thiệt hại về kinh tế do các loại hình thiên tai là hơn 35.181 tỷ đồng.

Trước những khó khăn do COVID-19 gây ra, Tổ chức Oxfam cho rằng cần có những chính sách, giải pháp đồng bộ để giải quyết những thách thức đối với khu vực nông thôn. Tổ chức này cũng cho rằng các chính sách khuyến khích nông hộ tích tụ, tập trung đất nông nghiệp để hình thành các nông hộ lớn, chuyên nghiệp, có trình độ canh tác và quản lý tốt, liên kết chặt chẽ với doanh nghiệp đóng vai trò then chốt thúc đẩy sự phát triển lành mạnh và hiệu quả thị trường đất nông nghiệp cũng như kết nối cung – cầu thiết thực bền vững.

PGS.TS Đào Thế Anh, Phó Giám đốc Viện Khoa học Nông nghiệp Việt Nam đánh giá năm 2020 vẫn là một năm khá thành công đối với ngành nông nghiệp khi vừa đảm bảo an ninh lương thực thực phẩm, vừa gia tăng xuất khẩu. Trong “nguy có cơ”, có nhiều cơ hội cho ngành nông nghiệp Việt Nam trong năm 2020. Một số sản phẩm có chế biến, bảo quản tốt có lợi thế. Các chuỗi giá trị ngắn cung ứng cho đô thị, có hợp đồng thì hoạt động ổn định hơn. Xuất khẩu chính ngạch sang Trung Quốc thuận lợi hơn.

Tuy nhiên, dịch COVID-19 cũng tạo nhu cầu nông sản thế giới tăng lên, nhiều nước không đảm bảo đáp ứng nhu cầu nông sản đem tới cơ hội cho Việt Nam. Cùng với đó, các hiệp định thương mại, đặc biệt hiệp định thương mại với Châu Âu, rộng cửa cho nông sản Việt Nam vào các thị trường quan trọng. Doanh nghiệp có thể tận dụng cơ hội sau COVID-19 để xuất khẩu trực tiếp, đa dạng thị trường. Nhưng theo đó là yêu cầu về gia tăng giá trị, tiêu chuẩn đa dạng, kiểm dịch và an toàn thực phẩm yêu cầu cao, khả năng cung ứng khối lượng lớn với chất lượng ổn định.

Rà soát cũng như định hướng chính sách cho nông nghiệp trong thời gian tới, theo ông Đào Thế Anh cần tiếp cận theo hướng đảm bảo hệ thống thực phẩm bền vững. Hộ nông dân cần được chuyên nghiệp hoá. Liên kết hợp tác xã - doanh nghiệp là trung tâm của chuỗi giá trị.

Để tăng cường tính bền vững của hệ thống thực phẩm, ông Đào Thế Anh cho rằng, Nhà nước cần có chính sách đầu tư cho khoa khọc công nghệ để nâng cao hiệu quả, hỗ trợ hộ nông dân nhỏ tham gia chuỗi giá trị và tăng cường tính chống chịu với rủi ro.

Ông Đào Thế Anh cho rằng hợp tác xã và hộ nông dân rất quan trọng trong chuỗi giá trị nông nghiệp, chuỗi thực phẩm. Việt Nam đã có nhiều chính sách liên kết doanh nghiệp – hợp tác xã nhưng cần hướng dẫn cụ thể hơn, cần chia sẻ các điển hình thành công để học tập, nhân rộng. Hợp tác xã có thể tham gia vào toàn bộ, hay một phần của chuỗi giá trị nông, lâm, thủy sản. Thực tế, các hợp tác xã của Việt Nam mới làm tốt ở khâu sản xuất, dịch vụ đầu vào và thu hoạch, chưa quản trị tốt chất lượng sản phẩm.

Ông Đào Thế Anh nhận định, các hợp tác xã khó khăn nhất là về tiếp cận tài chính, mặc dù chủ trương chung là tạo điều kiện hỗ trợ cho các hợp tác xã nhưng các giải pháp về tài chính vẫn chưa được cải cách. Các vấn đề tài chính cho hợp tác xã bao gồm cả tín dụng, đầu tư, bảo hiểm, kiểm toán. Kiểm toán ở đây là để tăng cường năng lực quản trị tài chính, minh bạch và từ đó dễ dàng đi vay ngân hàng. Ngân hàng thẩm định khách hàng có nhiều tiêu chuẩn. Các ngân hàng chủ yếu cho vay dựa vào tài sản thế chấp, trong khi đối với hợp tác xã, đây là yêu cầu khó đáp ứng. Do đó cần có giải pháp tài chính cho hợp tác xã. Bên cạnh đó, cần có chính sách tăng cường năng lực cho hộ nông dân, hợp tác xã, cho doanh nghiệp trong lĩnh vực thực phẩm. Xây dựng nông dân chuyên nghiệp hoá để tạo quy mô sản xuất, có sự liên kết với hợp tác xã.