Phát triển thị trường mua bán nợ xấu tại Việt Nam

Toàn cảnh Tọa đàm

Tọa đàm có sự tham dự của ông Nguyễn Kim Anh, Phó Thống đốc NHNN; ông Nguyễn Tiến Đông, Chủ tịch Hội đồng thành viên Công ty Quản lý tài sản (VAMC); ông Phạm Thanh Ngọc, Phó Vụ trưởng Vụ Pháp chế NHNN; TS. Cấn Văn Lực, chuyên gia kinh Kinh tế trưởng BIDV; ông Andrew Godwin, luật sư - chuyên gia kinh tế WorldBank; ông Johannes Raschke, chuyên gia Tổ chức Tài chính quốc tế (IFC) – WorldBank; ông Choe Sun Joon, Trưởng nhóm Ban Kinh doanh quốc tế thuộc Tổng Công ty quản lý tài sản Hàn quốc (KAMCO); cùng các đại diện bộ, ngành liên quan; các đại diện tổ chức tín dụng (TCTD); các diễn giả, chuyên gia kinh tế trong nước và quốc tế.

Phó Thống đốc NHNN Nguyễn Kim Anh phát biểu tại tọa đàm

Phát biểu tại Tọa đàm, Phó Thống đốc Nguyễn Kim Anh cho biết, thị trường mua bán nợ là nơi diễn ra các hoạt động trao đổi mua bán các khoản nợ hay thu hồi nợ trên thị trường của các chủ thể trong nền kinh tế để tránh rủi ro về mặt tài chính và tăng tính thanh khoản cho các doanh nghiệp cũng như các TCTD, sự ra đời và phát triển của thị trường mua bán nợ có đóng góp vô cùng quan trọng trong sự phát triển thị trường tài chính và sự ổn định an toàn tài chính của hệ thống tổ chức tín dụng và hệ thống doanh nghiệp tại Việt Nam.

Thời gian qua, Chính phủ và NHNN đã xây dựng nhiều khung pháp lý cho hoạt động mua bán nợ hướng tới hình ảnh và phát triển thị trường mua bán nợ tại Việt Nam. Một trong những cột mốc quan trọng tạo tiền đề cho sự phát triển của thị trường mua bán nợ nói chung và nợ xấu nói riêng là sự ra đời của sàn giao dịch nợ VAMC vào ngày 15/10/2021, nhờ đó, việc mua bán nợ bước đầu đã có sự chuyển biến tích cực góp phần thúc đẩy xử lý thu hồi nợ của ngành Ngân hàng và nền kinh tế nói chung.

Dù có những kết quả bước đầu nhưng Phó Thống đốc cho biết, trên thực tế, thị trường mua bán nợ Việt Nam về cơ bản vẫn còn khá sơ khai, tồn đọng nhiều vấn đề cần phải giải quyết, đặc biệt là khung pháp lý cho hoạt động thị trường mua bán nợ chưa thống nhất, thiếu và yếu.

Bên cạnh đó, quy mô thị trường Việt Nam còn khiêm tốn so với các quốc gia trong khu vực; thị trường mua bán nợ Việt Nam chưa thu hút được đa dạng chủ thể tham gia, dẫn đến số lượng chủ thể còn ít; hàng hóa trên thị trường mua bán nợ chưa đa dạng; kỹ thuật, phương pháp định giá khoản nợ còn thiếu tính thị trường; hạ tầng công nghệ thông tin còn nhiều bất cập, chưa có sự kết nối thông tin chặt chẽ giữa các chủ thể tham gia thị trường.

Trong khi đó, chiến lược phát triển ngành Ngân hàng đến năm 2025 và định hướng đến năm 2030 được phê duyệt theo Quyết định 986/QĐ-TTg ngày 18/8/2018 của Thủ tướng Chính phủ đã chỉ rõ mục tiêu “Đưa nợ xấu của toàn hệ thống tín dụng dưới 3% vào năm 2025”. Do đó, để đạt được mục tiêu này, Phó Thống đốc cho rằng, cần có quyết tâm và tinh thần trách nhiệm cao của các thành viên tham gia thị trường để tiến tới thúc đẩy thị trường mua bán nợ và mở rộng quan hệ hợp tác với thị trường mua bán nợ các nước trong khu vực và trên thế giới.

Cũng theo Phó Thống đốc, trong bối cảnh kinh tế thế giới được dự báo diễn biến khó lường vào giai đoạn tới, tác động tiêu cực từ đại dịch COVID-19 và những bất ổn về chính trị, xung đột vũ trang ở một số khu vực trên thế giới đã ảnh hưởng đến tình hình tài chính của nhiều doanh nghiệp, làm suy giảm khả năng trả nợ của khách hàng vay, dẫn tới nợ xấu của các TCTD có nguy cơ tiếp tục tăng trong thời gian tới.

Nguồn cung của thị trường khá dồi dào bởi dư nợ đến hết tháng 9/2022 là 11,6 triệu tỷ đồng. Nợ xấu nội bảng khoảng 1,7%, nợ xấu gộp khoảng 5,41%, có thể tăng lên trong năm 2023.

Vì vậy, Phó Thống đốc Nguyễn Kim Anh cho rằng, việc thúc đẩy thị trường mua bán nợ tại Việt Nam sẽ hỗ trợ rất lớn cho việc xử lý nợ xấu của toàn ngành Ngân hàng. NHNN cũng sẽ tiếp tục quan tâm và tạo sự thuận lợi để các đơn vị hoạt động hiệu quả thực hiện đầy đủ chức năng nhiệm vụ được giao, từng bước tiến tới xây dựng thị trường mua bán nợ trong tương lai.

Các chuyên gia chia sẻ ý kiến tại tọa đàm

Theo chuyên gia kinh tế Cấn Văn Lực, thách thức với thị trường mua bán nợ tại Việt Nam là chưa có hành lang pháp lý cho hoạt động mua bán nợ của những chủ thể không phải là VAMC, Công ty TNHH Mua bán nợ Việt Nam (DATC) hay các tổ chức tín dụng chưa có nhà đầu tư tư nhân, nhất là nước ngoài.

Ngoài ra, hiện chỉ cho phép 2 phương pháp mua bán nợ là đàm phán trực tiếp và đấu giá được phép thực hiện, trong khi chứng khoán - hình thức mua bán nợ phổ biến trên thế giới, lại chưa được phép thực hiện; công ty tham gia mua nợ chuyên nghiệp còn ít về số lượng, hạn chế về năng lực tài chính một phần là do quy định của pháp luật còn hạn chế.

“Điều này đã hạn chế chủ thể tham gia. Còn thiếu các nhà môi giới chuyên nghiệp, định giá tài sản độc lập, các định chế tài chính khác như công ty bảo hiểm, quỹ đầu tư, quỹ hưu trí, công ty chứng khoán... và thị trường thứ cấp hầu như chưa có”, TS. Cấn Văn Lực nhận định.

Để phát triển thị trường mua bán nợ, TS. Cấn Văn Lực kiến nghị, cần hoàn thiện khung pháp lý đồng bộ, trước mắt là Nghị định về thị trường mua bán nợ về lâu dài, có thể là văn bản luật. Trong đó, cần bổ sung các chủ thể tham gia thị trường như tổ chức, cá nhân, định chế tài chính phi ngân hàng; nhà đầu tư tư nhân trong và ngoài nước.... Mở rộng phương thức mua bán nợ, cho phép chứng khoán hóa; Luật hóa Nghị quyết 42 trên cơ sở tiếp thu, chỉnh sửa những vướng mắc trong quá trình triển khai Nghị quyết 42 và nhu cầu thời gian tới.

“Lưu ý nhất quán, đồng bộ các quy định tham gia của nhà đầu tư tư nhân (bao gồm nhà đầu tư nước ngoài) khi sửa Luật Đất đai, Luật Nhà ở, Luật Kinh doanh bất động sản. Thúc đẩy sự phát triển của các chủ thể tham gia thị trường: cho phép thành lập Hiệp hội các doanh nghiệp mua bán nợ; tổ chức nhận ủy thác (trustees) cho nhà đầu tư nước ngoài, công ty định giá, tổ chức xếp hạng tín nhiệm, công ty môi giới...”, TS. Cấn Văn Lực kiến nghị.

Bên cạnh đó, cần phát triển thị trường thứ cấp, tăng tính thanh khoản (nghiên cứu thành lập công ty tái cho vay thế chấp). Đồng thời, phát triển hạ tầng tài chính (thông tin - dữ liệu, kế toán, kiểm toán, thanh toán bù trừ, định hạng tín nhiệm...). Đẩy nhanh tiến trình cơ cấu lại các TCTD, doanh nghiệp nhà nước.

“Đặc biệt, cần sớm tăng năng lực tài chính cho VAMC. Theo Nghị quyết 42, năm 2018 vốn điều lệ của VAMC là 5.000 tỷ đồng; đến năm 2020 vốn điều lệ nâng lên là 10.000 tỷ đồng”, TS. Cấn Văn Lực nói.

Đồng tình với quan điểm của TS. Cấn Văn Lực, ông Johannes Raschke, chuyên gia Tổ chức Tài chính quốc tế (IFC) – WorldBank cũng khuyến nghị, để các nhà đầu tư tư nhân trong và ngoài nước tham gia thị trường mua bán nợ, cần có khung pháp lý mạnh mẽ, luật lệ, quy định thống nhất, không có mâu thuẫn. Bởi nhà đầu tư cần có khả năng xác định rõ ràng dòng tiền trong các kịch bản xử lý nợ và trong tình trạng pháp lý của tài sản.

“Đây là những yếu tố tác động tích cực đối với thị trường, thu hút nhà đầu tư tham gia thị trường. Song song với đó, Việt Nam cần phải tháo gỡ một số rào cản khác để tăng hiệu quả của thị trường như những khó khăn liên quan đến chuyển nhượng tài sản; những điểm chưa rõ ràng liên quan đến việc trả lại vật chứng trong vụ án hình sự…", ông Johannes Raschke chia sẻ.

Để việc mua bán nợ xấu đạt hiệu quả, ông Karlis Bauze, Chuyên gia tài chính cao cấp của World Bank Cho rằng, cần thỏa mãn những điều kiện như khung pháp lý khẳng định quyền chủ nợ; thông tin được công bố đầy đủ, thực hiện tốt việc định giá, hạch toán kế toán; khung pháp lý về chuyển giao tài sản hiệu quả. Ngoài ta, chế độ về thuế cần thuận lợi đối với việc chuyển nhượng tài sản và các nhà đầu tư quen thuộc với việc sử dụng nền tảng giao dịch điện tử.

Đại diện NHNN cho biết, cac tham luận, phát biểu trình bày tại hội thảo sẽ là kinh nghiệm quý đối với cơ quan quản lý nhà nước trong việc xây dựng chính sách nhằm tạo hành lang pháp lý thuận lợi cho hoạt động xử lý nợ xấu và định hình cho việc sự phát triển thị trường mua bán nợ Việt Nam.