ADB: Các yếu tố nền tảng của kinh tế Việt Nam vẫn được duy trì

Trong báo cáo “Triển vọng phát triển châu Á” công bố sáng ngày 3/4, ADB cho rằng, sự lây lan của Covid-19 và hệ quả là sự giảm tốc đột ngột của nền kinh tế toàn cầu sẽ làm tốc độ tăng trưởng của Việt Nam giảm xuống mức 4,8% trong năm 2020. Đặc biệt, nếu các rủi ro do Covid-19 gia tăng, kinh tế có thể suy giảm mạnh hơn.

Dịch bệnh đã tác động tiêu cực đến tất cả các lĩnh vực

Sự bùng phát của dịch bệnh đã leo thang lên một giai đoạn mới vào tháng 3, tác động mạnh đến tất cả các đối tác thương mại và đầu tư quan trọng của Việt Nam: Liên minh châu Âu (EU), Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản và Mỹ. Ngay tại Việt Nam, các ca nhiễm Covid-19 tiếp tục tăng lên. Do đó, dịch bệnh có thể tác động nghiêm trọng đến Việt Nam, hình thành các cú sốc đối với cả phía cung và cầu ở hầu hết mọi lĩnh vực của nền kinh tế. Tăng trưởng đã giảm xuống mức 3,8% trong quý 1/2020 so với mức 6,8% của cùng kỳ năm 2019.

Về phía cầu, việc hạn chế đi lại đã kìm hãm tăng trưởng tiêu dùng nội địa trong quý 1/2020. Tăng trưởng doanh số bán lẻ giảm còn 4,7% trong quý 1/2020, so với 12,0% cùng kỳ năm trước. Vốn đăng ký và giải ngân đầu tư trực tiếp nước ngoài cũng giảm. Trong tháng 1&2/2020, vốn đăng ký đầu tư nước ngoài giảm 23,6% so với cùng kỳ năm trước, số vốn giải ngân giảm 5,0%.

“Khi hoạt động thương mại toàn cầu giảm mạnh, tăng trưởng xuất khẩu được dự báo sẽ giảm xuống 5,3% trong năm 2020, tăng trưởng nhập khẩu giảm còn 4,7%, trước khi xuất khẩu phục hồi tăng trưởng trở lại ở mức 7,8% trong năm 2021 và nhập khẩu ở mức 6,8%”, ADB nhấn mạnh.

Về phía cung, ngành công nghiệp chế biến chế tạo duy trì được sản xuất cho dù có những khó khăn ban đầu trong tháng 1&2/2020, chủ yếu dựa vào nguyên liệu tồn kho, tuy nhiên nguồn này cũng đang cạn dần do chuỗi cung ứng bị gián đoạn kéo dài. Do ngành công nghiệp chế biến chế tạo chiếm tỉ trọng lớn trong khu vực công nghiệp, nên tốc độ tăng trưởng của khu vực công nghiệp trong tháng 2/2020 đã giảm xuống mức 6,2% so với mức 9,2% cùng kỳ năm trước.

Chỉ số quản trị mua hàng của công nghiệp chế biến chế tạo – chỉ số đo lường cơ bản của ngành – đã giảm mạnh từ mức 50,6 điểm vào tháng 1/2020, xuống 49,0 điểm vào tháng 2/2020 – lần đầu tiên xuống mức thấp như vậy trong 4 năm qua - vượt qua ngưỡng 50 điểm và rơi vào vùng suy giảm. Sản lượng công nghiệp giảm với tốc độ nhanh nhất trong 6,5 năm qua, khi các đơn hàng mới lần đầu tiên giảm mạnh kể từ tháng 11/2015, một phần do kim ngạch xuất khẩu giảm cùng với việc giảm đơn hàng từ các nền kinh tế bị ảnh hưởng bởi Covid-19.

Tăng trưởng khu vực công nghiệp chậm lại, xuống mức 5,1% trong quý 1/2020, so với 8,6% cùng kỳ năm trước. Một khảo sát doanh nghiệp được Hội đồng Tư vấn cải cách thủ tục hành chính thực hiện vào tháng 3/2020 cho biết 74% số doanh nghiệp được khảo sát dự kiến phải tạm thời dừng hoạt động nếu đến tháng 6/2020 bệnh dịch vẫn chưa được khống chế.

“Cán cân tài khoản vãng lai dự kiến sẽ rơi vào tình trạng thâm hụt tương đương 0,2% GDP trong năm nay, trước khi khôi phục được mức thặng dư 1% GDP vào năm 2021”, ADB dự báo. Cùng với đó, cán cân tài chính cũng sẽ bị ảnh hưởng bởi bệnh dịch. Tính đến ngày 24/3/2020, chỉ số thị trường chứng khoán đã giảm mạnh 31,4% so với cuối năm 2019.

Sự bùng phát dịch Covid-19 cũng gây tổn hại cho nông nghiệp khi hầu hết tất cả các cửa khẩu biên giới đất liền giữa Trung Quốc và Việt Nam đóng cửa vào tháng 1 làm đóng băng hoạt động xuất khẩu nông sản. ADB dự báo, nhu cầu đối với hàng nông sản xuất khẩu từ Việt Nam sẽ tiếp tục giảm do dịch bệnh kéo dài.

Cũng giống nhận định của nhiều tổ chức kinh tế tài chính trong và ngoài nước, ADB cũng đánh giá, dịch vụ đang là khu vực bị ảnh hưởng nặng nề nhất bởi bệnh dịch bùng phát. Với tỉ trọng 42% GDP, khu vực dịch vụ tăng trưởng chậm lại sẽ ảnh hưởng đáng kể đến tăng trưởng kinh tế. Tác động lớn nhất thông qua sự suy giảm của hoạt động du lịch và các dịch vụ liên quan, vốn chiếm đến 40% doanh thu của khu vực dịch vụ. Do bị ảnh hưởng nặng nề từ dịch bênh Covid-19, tăng trưởng của khu vực dịch vụ trong quý I/2020 chỉ đạt 3,2%, giảm một nửa so với mức 6,5% của cùng kỳ năm 2019.

Tăng trưởng sẽ hồi phục trở lại mức 6,8% vào năm 2021

Mặc dù lạm phát quý 1/2020 đã tăng lên 5,6%, mức cao nhất của cùng kỳ trong suốt giai đoạn 2016-2020, song ADB dự báo lạm phát của Việt Nam cho cả năm 2020 sẽ dự kiến sẽ ở mức 3,3% và tiếp tục tăng lên 3,5% vào năm 2021. Tuy nhiên, nếu đại dịch trở nên tồi tệ hơn dự báo hiện nay và đặc biệt là nếu giá thịt lợn vẫn tiếp tục cao thì áp lực lạm phát có thể gia tăng.

Để hỗ trợ các hoạt động kinh tế, đầu tháng 3, Chính phủ đã đưa ra gói hỗ trợ tín dụng trị giá 10,8 tỷ USD (khoảng 0,4% GDP) bao gồm: cơ cấu lại thời hạn trả nơ, giảm các loại lãi suất và phí. Cùng với đó, Chính phủ cũng đưa ra hai gói hỗ trợ ngân sách trị giá 1,3 tỷ USD bao gồm: giảm các loại thuế, phí cho các doanh nghiệp bị ảnh hưởng, đồng thời cũng giãn thời hạn nộp thuế, và dự tính các hỗ trợ về mặt ngân sách của Chính phủ sẽ còn tăng lên. Ngân hàng Nhà nước Việt Nam cũng cắt giảm các lãi suất chính sách từ 0,5-1%, hạ trần lãi suất tiền gửi bằng đồng Việt Nam với các kỳ hạn dưới 6 tháng và hạ trần lãi suất cho vay ngắn hạn bằng đồng Việt Nam đối với những lĩnh vực ưu tiên.

Với những quyết sách được Chính phủ đưa ra thời gian qua, ADB cho rằng, mục tiêu bội chi ngân sách 3,4% GDP cho năm 2020 có thể khó đạt được. Thâm hụt ngân sách dự báo sẽ tăng lên tương đương 4,2% GDP vào năm 2020 trước khi có sự cải thiện ở mức 3,5% GDP vào năm 2021.

“Mặc cho khả năng bị ảnh hưởng nặng nề của dịch Covid-19, các yếu tố nền tảng của kinh tế Việt Nam vẫn được duy trì. Nếu khống chế được dịch bệnh trong nửa đầu năm 2020, tăng trưởng sẽ hồi phục trở lại mức 6,8% vào năm 2021 và duy trì mạnh mẽ trong trung và dài hạn”, ADB dự báo.

Các yếu tố thúc đẩy tăng trưởng kinh tế - tầng lớp trung lưu đang phát triển và khu vực tư nhân năng động, đáng chú ý là kinh tế hộ gia đình và các doanh nghiệp tư nhân trong nước – vẫn vững mạnh. Môi trường kinh doanh trong nước vẫn tiếp tục được cải thiện. Chi tiêu công ứng phó với ảnh hưởng của dịch bệnh tăng mạnh trong hai tháng đầu năm 2020, có khả năng tiếp tục gia tăng. Đặc biệt, số lượng lớn các hiệp định thương mại song phương và đa phương mà Việt Nam tham gia hứa hẹn tăng cường việc tiếp cận thị trường cho Việt Nam. Đây là yếu tố thiết yếu cho sự phục hồi kinh tế sau Covid-19.