Công tác chuẩn bị dự án đầu tư công còn mang tính hình thức

Toàn cảnh Phiên chất vấn và trả lời chất vấn của Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư tại nghị trường Quốc hội

Chất vấn trong phiên chất vấn và trả lời chất vấn tại Kỳ họp thứ 2, Quốc hội khóa XV, chiều ngày 11/11, đại biểu Quốc hội Âu Thị Mai (Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Tuyên Quang) cho biết, theo báo cáo của Chính phủ, tính đến ngày 31/10/2021 tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư công cũng như việc giải ngân vốn ODA còn đạt thấp so với kế hoạch. “Bộ trưởng cho biết nguyên nhân của việc giải ngân chậm và giải pháp gì để thúc đẩy nhanh tiến độ giải ngân vốn đầu tư công năm 2021 và những năm tiếp theo; giải pháp tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, thúc đẩy giải ngân vốn ODA?”, đại biểu Âu Thị Mai đặt câu hỏi.

Trả lời chất vấn của đại biểu, Bộ trưởng Bộ KH&ĐT Nguyễn Chí Dũng cho biết, tình trạng chậm giải ngân vốn đầu tư công có cả nguyên nhân khách quan, chủ quan, cụ thể:

Thứ nhất, do công tác chuẩn bị dự án rất kém, chất lượng không cao, mang tính hình thức nhiều, sau khi được chấp thuận, chủ trương thì mới bắt đầu thực hiện một cách thực tế và lúc đó lại mất thời gian để điều chỉnh, dẫn đến lãng phí rất nhiều thời gian.

Thứ hai, về giải phóng mặt bằng. Bộ trưởng Bộ KH&ĐT cho rằng, đây là câu chuyện muôn thuở, sẽ chưa thể giải quyết ngay nếu các quyết định của Luật Đất đai không giải quyết triệt để. Thực tế cho thấy, quá trình thực hiện bị vướng mắc về nguồn gốc đất đai, giá đền bù, tranh chấp, khiếu kiện, ý thức người dân, các công tác đấu thầu, không được bố trí vốn đối ứng…

Riêng năm 2021 có những nguyên nhân khách quan do ảnh hưởng của dịch COVID-19, giãn cách xã hội, ảnh hưởng đến các vấn đề về nguyên, nhiên vật liệu, nhân công, thiếu lao động, chi phí tăng cao và các nguyên vật liệu cũng tăng cao. Đây cũng là năm đầu thực hiện kế hoạch đầu tư công trung hạn.

Bên cạnh đó, khâu tổ chức thực hiện hiện nay vẫn là khâu yếu. Hiện nay thẩm quyền quyết định chủ trương đầu tư, tất cả các dự án nhóm A,B,C; thẩm định nguồn vốn và khả năng cân đối vốn; điều chỉnh chủ trương đầu tư; phê duyệt, giao vốn chi tiết điều chỉnh kế hoạch… đều đã là phân cấp cho các bộ, ngành, địa phương.

Bộ trưởng Bộ KH&ĐT cho biết, hiện nay Bộ chỉ còn có ba chức năng chính, đó là: xây dựng kế hoạch đầu tư công trung hạn, đảm bảo đúng chiến lược; xây dựng các nguyên tắc, tiêu chí để báo cáo Quốc hội cho kế hoạch 5 năm; xây dựng thêm nguyên tắc trong cái kế hoạch hàng năm.

“Còn lại tất cả các vấn đề như lựa chọn dự án, phê duyệt dự án, thẩm định phương án điều chỉnh dự án kéo dài hay không, giao vốn chi tiết đã giao triệt để, phân cấp triệt để cho tất cả các Bộ, ngành, địa phương. Đến nay, Thủ tướng chỉ giao vốn một lần ngay từ năm trước cho các Bộ, ngành, địa phương”, Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng cho biết.

Về giải pháp đẩy nhanh vốn đầu tư công trong thời gian tới, Bộ trưởng Bộ KH&ĐT cho rằng, các công tác này cần phải thực hiện quyết liệt hơn, nghiêm túc hơn các nghị quyết của Chính phủ, đặc biệt là Nghị quyết 63 để đẩy nhanh tiến độ giải ngân. Cùng với đó, trách nhiệm người đừng đầu phải làm tốt công tác chuẩn bị đầu tư, giải phóng mặt bằng để đấu thầu phải làm nhanh hơn. Tổ công tác đặc biệt của Thủ tướng cũng phải phát huy tinh thần để hướng dẫn, tháo gỡ khó khăn, vướng mắc kịp thời.

Bộ KH&ĐT cũng đang rà soát lại vướng mắc trong sửa các Luật sắp tới, tiếp tục hoàn thiện thể chế liên quan đến giải ngân vốn đầu tư công. Tuy nhiên, các địa phương và các Bộ, ngành phải nghiêm túc thực hiện theo đúng quy định thì mới giải quyết tận gốc của vấn đề.

Cũng tại phiên thảo luận, đại biểu Quốc hội Trần Quang Minh (Đoàn ĐBQH tỉnh Quảng Bình) cho biết, việc sử dụng vốn đầu tư phát triển và đặc biệt là sử dụng vốn ODA trong thời gian vừa qua chưa hiệu quả, lãng phí, thậm chí là vị phạm pháp luật. “Thời gian qua Bộ đã thực hiện nhiệm vụ quản lý trong vấn đề này như thế nào, các giải pháp cho thời gian tới ra sao?”, đại biểu đặt câu hỏi.  

Trả lời vấn đề đại biểu, Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng cho rằng, đối với một số dự án ODA, ngoài việc phải thực hiện các thủ tục theo quy trình, thủ tục và pháp luật trong nước còn phải làm thêm các quy trình, thủ tục của nhà tài trợ. Như vậy, phải làm đồng thời hai việc, mà mỗi việc lại mất rất nhiều thời gian, nhất là thời gian trong giãn cách vừa qua thì chỉ một thay đổi nhỏ như thay đổi tên, địa giới, phạm vi diện tích  cũng rất khó thực hiện.

Tiếp đó là vấn đề về lao động và chuyên gia lao động. Lao động ở các dự án này phải có giấy phép, chuyên gia thì phải có xác nhận tư cách chuyên gia… phải xong các thủ tục này mới có thể làm được. Do đó, các dự án ODA hiện nay đang giải ngân rất chậm. Thêm vào đó, các nguyên nhân như khâu nhập khẩu máy móc gặp khó khăn hay chuyên gia lao động bị cách ly, không được di chuyển giữa các địa phương càng khiến tốc độ giải ngân các dự án có vốn ODA  thấp. Ngoài ra, có một số dự án ODA do triển khai, lựa chọn và tổ chức thực hiện chưa tốt dẫn đến lãng phí.

“Thời gian tới, Bộ sẽ cùng với các ngành, địa phương rà soát lại những dự án nào có vướng mắc có thể tháo gỡ nhằm thúc đẩy tiến độ, đảm bảo hiệu quả. Những dự án nào không thực sự hiệu quả, không còn phù hợp sẽ bàn với nhà tài trợ để "đóng" các dự án này, không để kéo dài và lãng phí”, Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng cho biết.