Những doanh nghiệp sẽ được hưởng lợi khi phân bón chính thức chịu thuế VAT 5%

Ngày 26/11/2024, Quốc hội đã chính thức thông qua Dự thảo Luật thuế Giá trị gia tăng (VAT) sửa đổi. Theo đó kể từ ngày 1/7/2025, phân bón chính thức trở thành mặt hàng chịu thuế VAT đầu ra với thuế suất 5%.

Trước đó, theo Luật sửa đổi các Luật về thuế số 71/2014/QH13, có hiệu lực thi hành từ ngày 1/1/2015, phân bón là mặt hàng không chịu thuế VAT đầu ra.

Kể từ khi được áp dụng, Luật Thuế 71 đã cho thấy nhiều hạn chế, do phân bón không thuộc đối tượng chịu thuế VAT đầu ra trong khi các nguyên liệu đầu vào vẫn chịu thuế VAT từ 5% đến 10%, dẫn đến việc các doanh nghiệp trong nước không được khấu trừ thuế VAT đầu vào và phải tăng giá bán để phản ánh phần chi phí trên.

Trong báo cáo mới nhất về ngành phân bón, MBS Research đánh giá việc phân bón không thuộc đối tượng chịu thuế VAT đầu ra thời gian qua vừa ảnh hưởng đến lợi nhuận của các doanh nghiệp sản xuất phân bón trong nước, vừa tạo áp lực đến người tiêu dùng cuối cùng mà chủ yếu là nông dân, khiến họ chuyển sang sử dụng phân bón nhập khẩu với giá thành rẻ hơn.

Hầu hết các loại phân bón nhập khẩu vào Việt Nam đều đã được khấu trừ thuế VAT tại quốc gia xuất khẩu trước đó, dẫn đến ngay cả khi chịu thuế nhập khẩu 5% (phân ure, phân lân), mặt bằng chung giá phân bón xuất khẩu vẫn thấp hơn giá phân bón tự sản xuất trong nước.

Do đó, MBS Research cho rằng thay đổi trong Luật thuế Giá trị gia tăng mới được thông qua sẽ hỗ trợ lợi nhuận của các doanh nghiệp sản xuất phân bón trong nước nhờ được phép khấu trừ thuế VAT cho nguyên liệu đầu vào - chiếm tỷ trọng khá lớn trong chi phí sản xuất (từ 50% - 80%).

Cụ thể, khi mặt hàng phân bón không phải chịu thuế VAT đầu ra, giá trị VAT của các nguyên vật liệu đầu vào sẽ không được khấu trừ mà phải trích lập vào chi phí sản xuất kinh doanh, khiến doanh nghiệp sản xuất phải tăng giá bán để phản ánh các phần chi phí này và khó cạnh tranh với phân bón nhập khẩu.

Ngược lại, khi mặt hàng phân bón chịu thuế VAT đầu ra là 5%, các khoản thuế VAT đầu vào sẽ được hoàn thuế và doanh nghiệp sẽ hưởng lợi do ghi nhận giảm chi phí so với các năm trước.

Về lý thuyết, áp thuế VAT sẽ khiến giá phân bón tăng, nhưng theo MBS việc lợi nhuận được hỗ trợ sẽ tạo điều kiện cho các doanh nghiệp sản xuất phân bón trong nước giảm giá bán, từ đó tăng cạnh tranh với các sản phẩm phân bón nhập khẩu - vốn trước đây có lợi thế về giá thành so với phân bón sản xuất trong nước. Còn các doanh nghiệp nhập khẩu phân bón không bị ảnh hưởng lớn bởi thay đổi luật thuế này do thuế suất đầu vào và đầu ra đều là 5%, lợi nhuận không thay đổi.

Trên cơ sở những phân tích trên, MBS Research chỉ ra một số doanh nghiệp sản xuất phân đơn (ure, lân) và phân DAP như Đạm Cà Mau (DCM), Đạm Phú Mỹ (DPM), DAP-Vinachem (DDV), Supe Phốt phát và hóa chất Lâm Thao (LAS) sẽ hưởng lợi từ thay đổi này do được hoàn thuế VAT cho nguyên liệu đầu vào.

Trong khi đó, các doanh nghiệp sản xuất phân NPK gần như không hưởng lợi do các nguyên liệu đầu vào chính là phân đơn, và việc áp thuế VAT cho phân bón có khá ít ảnh hưởng đến lợi nhuận doanh nghiệp.

“Trước bối cảnh công suất trong nước đã chững lại và giá phân bón không có nhiều động lực tăng rõ ràng trong năm tới, chúng tôi cho rằng việc áp thuế VAT đầu ra này sẽ thúc đẩy tăng trưởng lợi nhuận của các doanh nghiệp sản xuất phân bón trong năm 2025”, nhóm phân tích của MBS nhận định.

Trong báo cáo phân tích trước đó, SSI Research cũng chung nhận định việc thay đổi từ “không chịu thuế VAT” sang “chịu thuế VAT 5%” chủ yếu sẽ mang lại lợi ích cho các nhà sản xuất ure và DAP vì những doanh nghiệp này sản xuất phân bón từ nguyên liệu tự nhiên khí đốt tự nhiên, than, quặng phốt phát.

Còn tác động đến các nhà sản xuất NPK là không đáng kể do nguyên liệu sản xuất NPK chủ yếu là phân bón đơn ure, phốt phát đơn và kali, nên việc không chịu thuế VAT hay chịu 5% thuế VAT đều không ảnh hưởng nhiều tới chi phí sản xuất NPK.

SSI Research dự báo DPM và DCM sẽ là các doanh nghiệp được hưởng lợi từ sự thay đổi quy định về thuế VAT. Theo đó, lợi nhuận năm 2025 của DPM và DCM có thể tăng thêm lần lượt là 50% và 29% so với năm 2024 (tương ứng mức tăng lần lượt là 259 tỷ đồng và 200 tỷ đồng).