Thị trường trái phiếu Chính phủ từng bước phát triển mạnh mẽ theo chiều sâu

Thị trường trái phiếu Chính phủ đã có bước phát triển mạnh mẽ trong 15 năm qua

Chiều ngày 5/12, Bộ Tài chính tổ chức “Hội nghị tổng kết 15 năm hoạt động và phát triển thị trường trái phiếu Chính phủ” nhằm đánh giá kết quả đạt được 10 năm hoạt động thị trường và định hướng phát triển tới năm 2030.

Cùng với sự phát triển của nền kinh tế và thị trường vốn, trong những năm qua thị trường trái phiếu Việt Nam, nòng cốt là thị trường trái phiếu Chính phủ (TPCP) đã có bước phát triển mạnh mẽ, trở thành kênh huy động vốn cho đầu tư phát triển của Chính phủ, các ngân hàng chính sách và chính quyền địa phương, là hình thức đầu tư an toàn, hiệu quả cho các nhà đầu tư.

Sau khi thị trường TPCP chuyên biệt được chính thức khai trương đi vào hoạt động năm 2009, Bộ Tài chính đã tập trung các giải pháp hoàn thiện đồng bộ khung pháp lý và phát triển thị trường sơ cấp, thứ cấp để xây dựng thị trường trái phiếu phát triển cả chiều rộng lẫn chiều sâu.

Theo ông Nguyễn Anh Phong, Tổng Giám đốc Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội (HNX), thị trường TPCP chuyên biệt chính thức khai trương và đi vào hoạt động ngày 24/9/2009, sau 15 năm vận hành, chất lượng thị trường từng bước phát triển theo chiều sâu, thanh khoản trái phiếu tăng mạnh, từ mức khiêm tốn là 365 tỷ đồng/phiên vào năm 2009 đã tăng lên khoảng 11.200 tỷ đồng/phiên vào năm 2024, giá trị giao dịch Repos tăng từ mức 6,5% năm 2009 lên mức 40% tổng giá trị giao dịch toàn thị trường.

"Thị trường TPCP chuyên biệt đã khẳng định được vai trò là kênh huy động vốn an toàn, hiệu quả cho NSNN và là thị trường tham chiếu về lãi suất cho các thị trường tài chính và hàng hóa của nền kinh tế", ông Nguyễn Anh Phong cho biết.

Khung khổ pháp lý cho thị trường TPCP, trái phiếu được Chính phủ bảo lãnh, trái phiếu chính quyền địa phương liên tục được đổi mới hoàn thiện, tạo điều kiện thuận lợi cho Chính phủ, các ngân hàng chính sách và chính quyền địa phương huy động vốn.

Trên cơ sở Luật Quản lý nợ công, Luật Ngân sách nhà nước, Luật Chứng khoán được Quốc hội ban hành, khung pháp lý về TPCP được ban hành đồng bộ.

Thị trường TPCP đã thực hiện tốt chức năng huy động vốn cho ngân sách Nhà nước để phục vụ đầu tư phát triển, gắn việc tổ chức phát hành TPCP với tái cơ cấu nợ Chính phủ; hỗ trợ các ngân hàng chính sách phát hành trái phiếu chính phủ bảo lãnh và chính quyền địa phương phát hành trái phiếu chính quyền địa phương.

Công tác huy động vốn TPCP đã góp phần tái cơ cấu hình thức vay của Chính phủ, trong điều kiện thị trường thuận lợi, Kho bạc Nhà nước đã tập trung phát hành TPCP kỳ hạn dài từ 10 năm trở lên, qua đó kéo dài kỳ hạn còn lại của danh mục nợ TPCP lên 9,05 năm thời điểm tháng 11/2024. Đồng thời, lãi suất phát hành liên tục giảm (từ mức 6-8% trước năm 2014 xuống 2-4% hiện nay). Những kết quả đạt được của thị trường TPCP và tái cơ cấu lại danh mục nợ Chính phủ đã góp phần cải thiện hệ số tín nhiệm quốc gia, được S&P và Fitch xếp hạng ở mức BB+.

Thanh khoản thị trường thứ cấp được cải thiện, các hình thức giao dịch phù hợp với nhu cầu của nhà đầu tư. Trên thị trường thứ cấp, các sản phẩm giao dịch ngày càng đa dạng, bên cạnh 2 sản phẩm cơ bản là Outright và Repos, đã triển khai sản phẩm bán kết hợp mua lại, giao dịch vay và cho vay; từ ngày 4/7/2019 sản phẩm hợp đồng tương lai TPCP kỳ hạn 5 năm được chính thức đưa vào giao dịch.

Nhà đầu tư dài hạn tích cực đầu tư TPCP, tỷ lệ nắm giữ có xu hướng ngày càng tăng. Tại thời điểm cuối quý III/2024, tỷ lệ nắm giữ trái phiếu của các tổ chức tài chính phi ngân hàng dài hạn là 60,5% (tăng khoảng 40% so với năm 2009). Hệ thống các nhà tạo lập thị trường đóng vai trò quan trọng thúc đẩy thanh khoản trên thị trường sơ cấp và thứ cấp TPCP.

Cơ sở hạ tầng thông tin về đăng ký, lưu ký, niêm yết, giao dịch và thanh toán chứng khoán đã được Sở Giao dịch Chứng khoán và Tổng công ty Lưu ký và Bù trừ chứng khoán (VSDC) nâng cấp qua từng giai đoạn, đảm bảo cho thị trường giao dịch hoạt động an toàn, rút ngắn thời gian từ khi phát hành đến khi giao dịch là 2 ngày. Từ năm 2017, việc thanh toán TPCP đã được chuyển từ ngân hàng thương mại sang Ngân hàng Nhà nước, đảm bảo an toàn cho hoạt động thanh toán như thông lệ quốc tế.

Trao đổi tại Hội nghị, bà Nguyễn Linh Phương, Phó Vụ trưởng Vụ Chính sách tiền tệ, Ngân hàng Nhà nước khẳng định, thời gian qua, sự phối hợp giữa Bộ Tài chính và Ngân hàng Nhà nước nói riêng, hệ thống ngân hàng nói chung thể hiện rất rõ trong các hoạt động trên thị trường tiền tệ và thị trường TPCP. Sự phát triển của thị trường TPCP đã tạo điều kiện cho các nhà đầu tư, trong đó có các TCTD, giúp TCTD có thêm bộ đệm dự phòng linh hoạt. Có thể thấy, trên thị trường sơ cấp, TCTD là thành viên mua chủ yếu. Trên thị trường thứ cấp, TCTD cũng là thành viên tích cực thường xuyên tham gia hoạt động của thị trường.

Về điều hành của Ngân hàng Nhà nước, bà Nguyễn Linh Phương cho biết, cơ quan này luôn cố gắng chủ động, linh hoạt trong điều hành các công cụ chính sách tiền tệ để duy trì thanh khoản và mức lãi suất liên ngân hàng phù hợp, góp phần ổn định thị trường tiền tệ, kiểm soát lạm phát, ổn định kinh tế vĩ mô. Đây là tiền đề quan trọng nhằm tạo điều kiện để huy động vốn thông qua thị trường TPCP...

Mục tiêu đến năm 2030, dư nợ thị trường trái phiếu đạt tối thiểu 58% GDP

Chiến lược phát triển kinh tế xã hội giai đoạn 2021 - 2030 đặt mục tiêu đến năm 2030 phấn đấu trở thành nước có công nghiệp hiện đại, thu nhập trung bình cao. Tại Chiến lược tài chính và chiến lược phát triển thị trường chứng khoán đến năm 2030 đặt mục tiêu dư nợ thị trường trái phiếu đạt tối thiểu 58% GDP. Để đạt được các mục tiêu phát triển kinh tế xã hội đến năm 2030 cũng như triển khai các công trình trọng điểm quốc gia, Bộ Tài chính cho rằng, nhu cầu huy động vốn trong giai đoạn tới là rất lớn. Với chủ trương phát huy nội lực để phát triển kinh tế đất nước trong kỷ nguyên mới, đặt ra yêu cầu phải phát triển thị trường TPCP cả về quy mô, tính thanh khoản và chủ động hội nhập với thị trường quốc tế.

Theo đó, các giải pháp Bộ Tài chính tiếp tục tập trung thực hiện gồm:

Thứ nhất, phát triển thị trường TPCP làm nòng cốt để phát triển thị trường trái phiếu, đáp ứng yêu cầu huy động vốn cho ngân sách Nhà nước trong giai đoạn 2025-2030.

Thứ hai, đối với thị trường sơ cấp TPCP, phát hành đều đặn các sản phẩm trái phiếu gắn với tái cơ cấu danh mục nợ TPCP theo hướng bền vững, đảm bảo có đầy đủ kỳ hạn trái phiếu từ 3 - 30 năm. Đối với thị trường thứ cấp TPCP, tiếp tục cải tiến mô hình tổ chức thị trường và hệ thống giao dịch; cải tiến chế độ thông tin, báo cáo giao dịch, tiến tới xây dựng một đường cong lãi suất chuẩn cho thị trường tài chính.

Thứ ba, nâng cao vai trò của nhà tạo lập thị trường với đầy đủ quyền lợi và nghĩa vụ trên thị trường sơ cấp và thứ cấp. Mở rộng cơ sở nhà đầu tư, khuyến khích sự tham gia của nhà đầu tư nước ngoài.

Thứ tư, tăng cường sự phối hợp giữa Bộ Tài chính và Ngân hàng Nhà nước Việt Nam trong điều hành thị trường tài chính, thị trường trái phiếu. Phát triển đồng bộ các cấu phần của thị trường tài chính như thị trường phái sinh, thị trường tiền tệ, ngoại hối để hỗ trợ cho sự phát triển của thị trường TPCP và thêm kênh đầu tư cho các nhà đầu tư trên thị trường.

Thứ năm, tăng cường hội nhập quốc tế, hợp tác với các tổ chức quốc tế, kết nối với các nhà đầu tư nước ngoài để thu hút tham gia vào thị trường Việt Nam.