Thiếu điện – “sức nóng” đã lan tới Nghị trường Quốc hội

Tình trạng thiếu điện đã được dự báo trước

Thời gian qua, tình trạng thiếu điện, cắt điện luân phiên tại nhiều địa phương trên cả nước đang gây nhiều khó khăn cho các hoạt động sinh hoạt, sản xuất, kinh doanh của nhiều người dân, doanh nghiệp. Sức nóng của vấn đề đã trực tiếp lan tỏa tại các phiên thảo luận tổ, thảo luận hội trường cũng như phiên chất vấn và trả lời chất vấn Kỳ họp thứ 5, khi vấn đề thiếu điện, cắt điện luân phiên đã được nêu lên và bàn luận sôi nổi.

Trong phiên thảo luận tại hội trường về tình hình thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế xã hội, Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên cũng đã được chỉ định phát biểu giải trình trước Quốc hội và cử tri cả nước về các vấn đề liên quan đến năng lượng tái tạo, phát triển điện gió, điện mặt trời và nhập khẩu điện.

Trao đổi với báo chí bên lề Kỳ họp, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh cho biết, tình trạng thiếu điện này đã được dự báo từ vài năm trước, trước khi dịch bệnh COVID-19 bùng phát. Theo Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế, nếu tốc độ tăng trưởng kinh tế của Việt Nam phục hồi lại ở mức khoảng 6-7%, tình trạng thiếu điện sẽ còn diễn ra nhiều hơn chứ không phải chỉ như hiện nay.

Phân tích nguyên nhân thiếu điện, ngành điện cho rằng, do nắng nóng dẫn đến tiêu thụ điện tăng vọt, nên phải cắt điện luân phiên để giảm tải. Tuy nhiên, thực tế cho thấy, trong những năm qua hầu như không có dự án nào lớn được đầu tư, nếu có thì cũng chậm triển khai, không đảm bảo tiến độ. Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế nêu rõ, những doanh nghiệp chậm ở các dự án nguồn điện, do các tập đoàn năng lượng triển khai đầu tư, bao gồm Tập đoàn Điện lực Việt Nam, Tập đoàn Dầu khí Việt Nam, Tập đoàn Công nghiệp Than - khoáng sản Việt Nam.

“Không phải do nguyên nhân khách quan thì không thể chấp nhận được”

Chia sẻ về vấn đề này, đại biểu Phạm Văn Hòa, Đoàn ĐBQH tỉnh Đồng Tháp cho biết, tình trạng thiếu điện đã xảy ra nhiều năm nay, hầu như năm nào cũng xảy ra, gây bức xúc cho người dân. Điện là một vấn đề cực kỳ quan trọng cho hoạt động sản xuất kinh doanh cũng như sinh hoạt của người dân. Đại biểu nêu băn khoăn tại sao tình trạng thiếu điện này kéo dài đã nhiều năm mà chưa khắc phục được?.

Nói về hiện tường nhiều địa phương bị cắt điện như hiện nay, ông Phạm Văn Hòa cho rằng, không đủ điện cung cấp thì buộc EVN phải cắt, việc không có điện thì chuyện cắt là điều đương nhiên, bởi không đủ nguồn thì không cung cấp được. Một số thủy điện đang ở mực nước chết, không có khả năng phát điện, đây cũng là nguyên nhân khách quan dẫn đến tình trạng thiếu điện. Cục trưởng Điều tiết điện lực đã xin lỗi người dân về tình trạng cắt điện và vị này cũng đã có đề ra nhiệm vụ, giải pháp cho việc có điện sắp tới. Đại biểu cho rằng, cần xem xét cách thức EVN điều hành lưới điện cho người dân, doanh nghiệp trong thời gian sắp tới để có đánh giá cụ thể về hoạt động của tập đoàn này.

Bàn về kết quả kinh doanh của EVN trong năm 2022, đại biểu Phạm Văn Hòa cho rằng, nếu năm 2023, 2024 tiếp tục để lỗ thì trách nhiệm của Tập đoàn Điện lực Việt Nam là rất lớn, Không thể năm nào Nhà nước cũng bù đắp cho EVN được, tiền bù đắp là từ ngân sách, tiền của người dân, nên gây bức xúc đối với người dân.

Theo đại biểu Phạm Văn Hòa, cần cụ thể hóa trách nhiệm và tiến hành thanh tra, kiểm tra kỹ lưỡng để rút ra được nguyên nhân chủ yếu dẫn tới tình trạng thiếu điện cũng như tình hình kinh doanh của EVN hiện nay. Đại biểu nhấn mạnh, nếu lỗ không phải do nguyên nhân khách quan thì không thể chấp nhận được.

EVN chưa hoàn thành nhiệm vụ

Cùng quan tâm đến vấn đề này, đại biểu Lê Thanh Vân, Đoàn ĐBQH tỉnh Cà Mau nêu rõ, Tập đoàn Điện lực Việt Nam là một trong những thiết chế kinh tế trụ cột, có sứ mệnh bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia, trong đó có cả việc bảo đảm cung cấp điện sản xuất, cho quản lý và cho sinh hoạt của nhân dân. Tuy nhiên, thời gian gần đây, tình trạng thiếu điện và cắt điện sinh hoạt của người dân xuất hiện nhiều nơi trong cả nước, các nhà máy sản xuất điện ở miền Bắc phải giảm sản xuất điện, do EVN cắt điện 50%.

Đặc biệt, việc cắt điện sinh hoạt của người dân trong những thời điểm thời tiết khắc nghiệt, nắng nóng với nhiệt độ tăng cao đang diễn ra chưa phản ánh đúng tinh thần phục vụ nhân dân là rất đáng trách. Điều này khẳng định rằng nhiệm vụ chính trị, bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia, đảm bảo cung cấp điện ổn định, an toàn cho sự nghiệp phát triển kinh tế xã hội và đời sống nhân dân của EVN không hoàn thành.

Chỉ ra những bất cập, mâu thuẫn trong thông tin về tình hình kinh doanh của tập đoàn này, đại biểu Lê Thanh Vân đề nghị Chính phủ thành lập ngay đoàn thanh tra với thành phần gồm Bộ Tài chính, Bộ Công Thương, Thanh tra Chính phủ, Bộ Công an và Ủy ban Kiểm tra Trung ương để xem xét nghiêm cẩn một số vấn đề. Trước hết cần xem lại kết luận Thanh tra Chính phủ năm 2014 về các sai phạm của EVN, việc này cần phải báo cáo Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực để xem xét lại.

Bên cạnh đó, đại biểu cho rằng cần thanh tra, kiểm toán đặc biệt đối với toàn bộ hoạt động đầu tư, sản xuất kinh doanh của EVN trong giai đoạn 10 năm gần đây, đặc biệt là việc thường xuyên báo lỗ, trong khi các công ty thành viên báo lãi. Xem xét việc đầu tư thủy điện Hòa Bình mở rộng ngay cả khi có cảnh báo sạt lở, quá trình trình triển khai thi công có tuân thủ đúng quy định của pháp luật không, có hiệu quả không.

Để tránh cơ chế độc quyền, khả năng lộng hành giá và thao túng thị trường điện, đại biểu đề xuất Chính phủ chỉ đạo các cơ quan chức năng nghiên cứu để sớm tách EVN ra làm 2 Tổng công ty độc lập. Đó là: Tổng công ty truyền tải điện, quản lý hệ thống truyền tải 220 kV trở lên theo đúng Luật Điện lực và 1 Tổng công ty phân phối điện trên cơ sở cổ phần hóa các công ty phân phối trực thuộc Tổng công ty phân phối điện.

Ngoài ra, đại biểu đề nghị Thủ tướng Chính phủ sớm quyết định cổ phần hóa các nhà máy điện hiện nay do EVN đang hạch toán phụ thuộc, để lấy tiền đầu tư cho hệ thống đường dây truyền tải, nhằm giảm áp lực về truyền tải. Đại biểu cũng đề nghị Chính phủ sớm thực hiện lộ trình xã hội hóa đối với ngành điện, để tránh nguy cơ lộng hành giá cả và thao túng thị trường điện.