Báo chí Việt Nam: Thách thức và cơ hội, sẵn sàng cho một kỷ nguyên mới

Diễn đàn được tổ chức trong khuôn khổ Hội Báo toàn quốc 2025, là một điểm nhấn quan trọng trong chuỗi sự kiện mừng 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam ra đời. Đây không chỉ là dịp để ôn lại truyền thống vẻ vang mà còn là lời hiệu triệu mạnh mẽ để báo giới nước nhà bước vào một kỷ nguyên mới - kỷ nguyên của sự chuyên nghiệp, đổi mới sáng tạo và khát vọng vươn lên mãnh liệt cùng dân tộc.

Trình bày tại phiên khai mạc Diễn đàn, nhà báo Lê Quốc Minh, Uỷ viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Phó Trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương, Tổng Biên tập Báo Nhân Dân, Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam đã có bài thuyết trình quan trọng với chủ đề "Báo chí Việt Nam: Thách thức và cơ hội, sẵn sàng cho một kỷ nguyên mới". Bài trình bày đã phác họa bức tranh toàn cảnh về những khó khăn và tiềm năng của báo chí trong bối cảnh hiện nay.

Chỉ ra những thách thức lớn mà báo chí đang đối mặt, nhà báo Lê Quốc Minh đã trích dẫn những báo cáo nghiên cứu báo chí mới nhất của Viện Reuters. Theo đó, tỷ lệ người dùng chatbot AI cho tin tức đang tăng nhanh, đặc biệt ở nhóm tuổi trẻ (7% toàn cầu, 15% dưới 25 tuổi). Các nền tảng công nghệ lớn tích hợp tóm tắt bằng AI và các tính năng tin tức khác đang gây lo ngại cho báo chí. Hệ sinh thái truyền thông thay thế do YouTuber, TikToker và podcaster dẫn đầu đang thách thức trực tiếp các cơ quan báo chí chính thống.

Ngoài ra, sự dịch chuyển của độc giả đã khiến mạng xã hội đã lần đầu tiên vượt qua truyền hình về mức độ truy cập tại Mỹ, cho thấy sự thay đổi lớn trong hành vi tiêu thụ thông tin. Sự lên ngôi của video mạng xã hội và tin tức dựa vào cá nhân đang là thách thức to lớn.

Cùng với đó, niềm tin vào báo chí ổn định ở mức 40% nhưng vẫn thấp hơn thời điểm cao điểm COVID. Tỷ lệ những người né tránh tin tức đang tăng lên do cảm thấy tin tức quá tiêu cực, ảnh hưởng tâm trạng.

Về kinh tế báo chí, Tổng Biên tập Báo Nhân dẫn cho biết, tỷ lệ người trả tiền cho tin tức số đang chững lại, vẫn ở mức 18% tại các quốc gia thu nhập cao, rất khó để thu hút thêm người trả tiền. Doanh nghiệp cắt giảm chi phí quảng cáo và dịch chuyển sang các nền tảng số có khả năng nhắm mục tiêu chính xác hơn. Google, Meta và Amazon đang kiểm soát khoảng 60% tổng doanh thu quảng cáo kỹ thuật số toàn cầu, trong khi báo chí chỉ hưởng 5% thị phần này.

Khẳng định, thách thức luôn đi kèm với cơ hội, nhà báo Lê Quốc Minh đưa ra những hướng đi và cơ hội để báo chí phát triển bền vững. Theo đó, báo chí cần tập trung vào chất lượng nội dung và giá trị cốt lõi: Trong bối cảnh AI tạo ra lượng nội dung khổng lồ, chất lượng sẽ là yếu tố then chốt.

"Việc chuyển đổi từ "kỷ nguyên lưu lượng truy cập" sang "kỷ nguyên độc giả trực tiếp" là hướng đi mà báo chí cần tăng cường theo đuổi. Theo đó, báo chí cần thu thập dữ liệu độc giả trực tiếp (first-party data) để hiểu rõ hơn về người đọc, tương tự như thời kỳ bán báo giấy", Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam nhấn mạnh.

Trong bối cảnh công nghệ số và trí tuệ nhân tạo đã len lỏi vào mọi ngõ ngách của đời sống, nhà báo Lê Quốc Minh kêu gọi báo chí cần tăng cường trang bị kiến thức AI để phục vụ cho công việc, cũng như là cách để cạnh tranh với chính các công cụ AI và các nền tảng khác. Việc ứng dụng AI vào tự động hóa quy trình sản xuất tin tức, phân tích dữ liệu lớn, phát hiện xu hướng và cá nhân hóa nội dung là điều mà mọi cơ quan báo chí, các nhà báo đều phải tận dụng.

Nhà báo Lê Quốc Minh cũng cho biết, Hội Nhà báo Việt Nam đang tích cực đào tạo năng lực số và kỹ năng AI cho hàng ngàn nhà báo với mục tiêu "bình dân học vụ AI", sắp tới sẽ mở nhiều lớp đào tạo AI để giúp thêm nhiều nhà báo trang bị kiến thức AI để phục vụ cho công việc thực tế của mình.