Rơi vào suy thoái kỹ thuật, Nhật Bản mất ngôi nền kinh tế lớn thứ ba thế giới

Theo dữ liệu công bố ngày 15/2/2024, Đức đã hoán đổi vị trí với Nhật Bản trở thành nền kinh tế lớn thứ ba thế giới, khi Nhật Bản bất ngờ rơi vào suy thoái và phải vật lộn với đồng Yên yếu cũng như dân số già đi và thu hẹp.

Nền kinh tế Nhật Bản, hiện giờ là nền kinh tế lớn thứ tư thế giới, đã đạt tăng trưởng danh nghĩa 1,9% trong năm 2023 (chưa được điều chỉnh theo lạm phát), tính theo đồng USD thì tổng sản phẩm quốc nội (GDP) của nước này ở mức 4,2 nghìn tỷ USD so với 4,5 nghìn tỷ USD của Đức.

Sự thay đổi này diễn ra hơn một thập kỷ sau khi nhường vị trí thứ hai cho Trung Quốc, được cho là do đồng Yên giảm giá mạnh so với đồng USD trong hai năm qua. Đồng Yên yếu hơn sẽ ảnh hưởng đến lợi nhuận xuất khẩu khi thu nhập được chuyển về nước. Đồng tiền Nhật Bản giảm gần 1/5 so với đồng USD trong năm 2022 và 2023, bao gồm cả mức giảm 7% vào năm ngoái.

Giống như Nhật Bản, Đức nghèo tài nguyên, dân số già và phụ thuộc nhiều vào xuất khẩu. Nền kinh tế lớn nhất châu Âu cũng bị rung chuyển do giá năng lượng tăng do xung đột Nga - Ukraine, lãi suất tăng ở khu vực đồng Euro và tình trạng thiếu lao động lành nghề thường xuyên.

Trong khi các nhà sản xuất ô tô Nhật Bản và các nhà xuất khẩu khác được hưởng lợi từ đồng Yên yếu - khiến hàng hóa của họ rẻ hơn trên thị trường quốc tế - tình trạng khủng hoảng lao động ở nước này còn tồi tệ hơn ở Đức và nước này đang phải vật lộn để giải quyết tỷ lệ sinh thấp.

Thất bại trong nỗ lực tăng tỷ lệ sinh của chính phủ đồng nghĩa với việc tình trạng thiếu lao động kinh niên dự kiến ​​sẽ trở nên trầm trọng hơn, ngay cả khi đất nước này chào đón số lượng lao động nước ngoài kỷ lục.

Bộ trưởng phụ trách phục hồi nền kinh tế Yoshitaka Shindo nói với các phóng viên rằng, việc Đức vượt qua Nhật Bản cho thấy việc thúc đẩy cải cách cơ cấu là “bắt buộc”, bao gồm việc thu hút nhiều phụ nữ vào làm việc toàn thời gian hơn và giảm bớt các rào cản đối với đầu tư nước ngoài.

Bộ trưởng Shindo cho biết: “Chúng tôi sẽ triển khai tất cả các bước chính sách để hỗ trợ tăng lương” nhằm khuyến khích tăng trưởng hướng theo nhu cầu.

Theo văn phòng nội các Nhật Bản, dữ liệu công bố này cho thấy GDP thực tế – tổng giá trị hàng hóa và dịch vụ – đã giảm 0,1% trong quý cuối của năm 2023, do chi tiêu của các hộ gia đình và doanh nghiệp yếu.

Tiêu dùng cá nhân, chiếm hơn một nửa tổng hoạt động kinh tế ở Nhật Bản, giảm 0,2% do các hộ gia đình phải vật lộn với chi phí sinh hoạt tăng cao và tiền lương thực tế giảm.

Tăng trưởng trong quý trước cũng được điều chỉnh xuống -0,8%, có nghĩa là Nhật Bản đang trong thời kỳ suy thoái kỹ thuật - thường được định nghĩa là hai quý suy giảm liên tiếp.

Trong những năm bùng nổ của thập niên 1970 và 1980, một số người dự đoán rằng xuất khẩu ô tô và điện tử tiêu dùng giá rẻ, chất lượng tốt của Nhật Bản sẽ giúp nước này vượt qua Mỹ để trở thành nền kinh tế lớn nhất thế giới.

Song thay vào đó, sự bùng nổ của bong bóng tài sản tại Nhật Bản vào đầu những năm 1990 đã dẫn tới nhiều “thập kỷ mất mát” về tình trạng trì trệ và giảm phát kinh tế.

Tetsuji Okazaki, Giáo sư kinh tế tại Đại học Tokyo, cho biết dữ liệu mới nhất phản ánh thực tế về một Nhật Bản yếu hơn - một quốc gia có thể ít hiện diện hơn trong nền kinh tế toàn cầu. “Ví dụ, vài năm trước, Nhật Bản đã tự hào về lĩnh vực ô tô mạnh mẽ. Nhưng với sự ra đời của xe điện, ngay cả lợi thế đó cũng bị lung lay”, ông nói.

Năm 2010, vị thế mới giành được của Trung Quốc là nền kinh tế lớn thứ hai thế giới đã thúc đẩy Nhật Bản phải tự vấn mình về khả năng theo kịp các nền kinh tế mới nổi.

Trong khi việc Nhật Bản tụt xuống vị trí thứ tư được cho là do những động thái tiền tệ kịch tính, thì việc mất vị trí thứ ba vào tay Đức, nền kinh tế cũng đang gặp khó khăn, sẽ giáng một đòn mạnh vào lòng tự trọng của quốc gia này cũng như đối với Thủ tướng Fumio Kishida.

Và cú trượt này khó có thể chỉ dừng lại ở đó. Theo Quỹ Tiền tệ Quốc tế, nền kinh tế Ấn Độ, được hỗ trợ bởi dân số trẻ đông đảo và ngày càng tăng, dự kiến ​​sẽ vượt qua Nhật Bản vào năm 2026 và Đức vào năm sau.

Tờ Nikkei cho biết trong một bài xã luận gần đây rằng Nhật Bản đã thất bại trong việc nâng cao tiềm năng tăng trưởng của mình - một tình trạng khó khăn mà các nhà kinh tế cho là do cuộc khủng hoảng nhân khẩu học của nước này.

Tờ Nikkei cho biết: “Tình trạng này nên được coi như một lời cảnh tỉnh để đẩy nhanh những cải cách kinh tế bị bỏ quên”.