Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến hoàn thiện dự thảo Luật Các tổ chức tín dụng (sửa đổi)

Phát biểu tại phiên họp, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ nhấn mạnh đây là dự án Luật phức tạp, phạm vi rộng lớn nên các cơ quan của Chính phủ, Quốc hội phải cùng nhau chung sức, lắng nghe để hoàn thiện dự thảo Luật.

Trình bày tờ trình tại phiên họp, Thống đốc Ngân hàng Nhà nước (NHNN) Nguyễn Thị Hồng cho biết, việc xây dựng dự thảo Luật Các TCTD (sửa đổi) nhằm hoàn thiện quy định pháp luật về các TCTD, xử lý những vướng mắc, bất cập của Luật Các TCTD hiện hành; luật hóa các quy định về xử lý nợ xấu, tài sản bảo đảm của khoản nợ xấu, tiếp tục tạo hành lang pháp lý trong hoạt động xử lý nợ xấu của các TCTD sau khi Nghị quyết số 42 hết hiệu lực từ ngày 31/12/2023.

Đồng thời, sửa đổi, bổ sung các quy định phòng ngừa rủi ro, tăng cường hơn nữa việc tự kiểm tra, kiểm soát nội bộ, tự chịu trách nhiệm của TCTD; xây dựng công cụ để quản lý các TCTD, đặc biệt kiểm soát chặt chẽ nhân sự quản lý, điều hành của TCTD; phát hiện sớm vi phạm và xử lý kịp thời trách nhiệm của các cá nhân quản trị, điều hành TCTD...

Dự thảo Luật được bố cục gồm 13 Chương, 195 Điều. Dự thảo Luật đã sửa đổi, bổ sung một số quy định về quản trị, điều hành của TCTD như: sửa đổi, bổ sung quy định về người có liên quan; sửa đổi, bổ sung quy định những trường hợp không được đảm nhiệm chức vụ; giảm tỷ lệ sở hữu tối đa của một cổ đông, một cổ đông và người có liên quan tại TCTD...

Dự thảo Luật cũng sửa đổi, bổ sung các quy định về nhiệm vụ, quyền hạn của chủ sở hữu, Hội đồng thành viên của TCTD là công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên để thống nhất với pháp luật về quản lý, sử dụng vốn Nhà nước đầu tư vào doanh nghiệp. Bên cạnh đó, sửa đổi, bổ sung các quy định về dịch vụ ngân hàng qua phương tiện điện tử như: bổ sung quy định điều chỉnh hoạt động cấp tín dụng bằng phương tiện điện tử; giao Chính phủ quy định về cơ chế thử nghiệm có kiểm soát hoạt động công nghệ tài chính trong lĩnh vực ngân hàng…

Để hạn chế rủi ro từ tập trung tín dụng, hạn chế sở hữu chéo, Thống đốc Nguyễn Thị Hồng cho biết, dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung quy định về giới hạn cấp tín dụng theo hướng giảm tỷ lệ giới hạn cấp tín dụng của một khách hàng, một khách hàng và người có liên quan; sửa đổi, bổ sung quy định về giới hạn góp vốn, mua cổ phần của TCTD… Dự thảo Luật cũng rà soát, điều chỉnh kỹ thuật một số nội dung để đảm bảo rõ ràng, phù hợp, thống nhất với các Luật hiện hành.

Trên cơ sở tham khảo kinh nghiệm một số quốc gia và để đảm bảo có cơ chế ứng phó kịp thời khi phát sinh trường hợp TCTD bị rút tiền hàng loạt có nguy cơ ảnh hưởng, đe dọa an toàn hệ thống, dự thảo Luật đã bổ sung quy định về các biện pháp xử lý khi có sự cố rút tiền hàng loạt.

Ngoài ra, dự thảo Luật đã luật hóa một số quy định tại Nghị quyết số 42 về thí điểm xử lý nợ xấu của các TCTD về nợ xấu, bán nợ xấu và tài sản bảo đảm; Mua, bán khoản nợ xấu có tài sản bảo đảm là quyền sử dụng đất, tài sản gắn liền với đất, tài sản gắn liền với đất hình thành trong tương lai; Kê biên tài sản bảo đảm của bên phải thi hành án…

Thẩm tra sơ bộ về dự án Luật Các tổ chức tín dụng (sửa đổi), Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh cho biết, Thường trực Ủy ban Kinh tế tán thành với sự cần thiết sửa đổi Luật Các tổ chức tín dụng. Hồ sơ dự án Luật đã được chuẩn bị khá công phu, đầy đủ theo danh mục quy định tại khoản 1 Điều 64 Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật. Tuy nhiên, để có thêm cơ sở nghiên cứu, xem xét các quy định tại dự thảo Luật, đề nghị tiếp tục hoàn thiện một số tài liệu và làm rõ đã sửa đổi, bổ sung và giữ nguyên bao nhiêu điều so với Luật hiện hành.

Để bảo đảm tính hợp pháp, tính thống nhất của hệ thống pháp luật, Ủy ban Kinh tế đề nghị tiếp tục rà soát dự thảo Luật với quy định tại các luật liên quan để hoàn thiện dự thảo Luật, khắc phục tối đa những vướng mắc trong áp dụng, triển khai thực hiện quy định của Luật.

Theo Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế, về phạm vi điều chỉnh (Điều 1) và đối tượng áp dụng (Điều 2), có ý kiến đề nghị bổ sung nội dung “can thiệp sớm” và “thanh lý, phong tỏa vốn, tài sản của chi nhánh ngân hàng nước ngoài” vào phạm vi điều chỉnh của dự thảo Luật; tiếp tục nghiên cứu quy định cụ thể về đối tượng áp dụng là tổ chức mua bán, xử lý nợ xấu, bảo đảm đầy đủ cơ sở pháp lý trong quá trình tổ chức thực hiện.

Đối với nội dung hoạt động được phép của tổ chức tín dụng (Điều 90), Ủy ban Kinh tế đề nghị làm rõ quy định tại khoản 2 Điều này về việc “tổ chức tín dụng không được tiến hành bất kỳ hoạt động kinh doanh nào ngoài các hoạt động ngân hàng, hoạt động kinh doanh khác ghi trong Giấy phép được Ngân hàng Nhà nước cấp cho tổ chức tín dụng” do có thể không bao quát hết các hoạt động mà Ngân hàng nhà nước chấp thuận dưới các hình thức khác, bảo đảm không gây vướng mắc, lúng túng cho tổ chức tín dụng khi triển khai trong thực tiễn.

Cho ý kiến tại phiên họp, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ cho rằng, phạm vi điều chỉnh, dự án Luật mới chỉ đề cập một chút về xử lý nợ xấu của các tổ chức tín dụng nhưng vấn đề của Ngân hàng Chính sách Xã hội, Ngân hàng Phát triển Việt Nam lại không để cập đến. Trong khi đây là những định chế tài chính quan trọng nhưng lại không có Luật quy định mà chỉ hoạt động theo văn bản dưới Luật. Điều này cũng gây ra nhiều khó khăn trong thực tiễn hoạt động, thậm chí phải thực hiện quá trình tái cơ cấu.

Do đó, Luật Các tổ chức tín dụng (sửa đổi) nên có chương riêng để quy định về Ngân hàng Chính sách Xã hội và Ngân hàng Phát triển Việt Nam để luật hóa quy định trong nghị định để xác định địa vị pháp lý của 2 ngân hàng này bảo đảm công khai, minh bạch, tạo điều kiện thuận lợi cho tái cơ cấu phát triển các ngân hàng này. Với vị trí vai trò của mình, Ngân hàng Chính sách Xã hội và Ngân hàng Phát triển Việt Nam xứng đáng có 1 chương trong luật.

Cùng với đó là liên quan đến lĩnh vực số hóa ngân hàng, Fintech, Chủ tịch Quốc hội cho biết quy định trong dự thảo mới chỉ ở mức độ giao dịch điện tử theo hình thức bản giấy nhưng trên nền tảng điện tử. Trong khi đó, Luật Giao dịch điện tử chỉ quy định về quy trình, thủ tục của vấn đề giao dịch điện tử, còn nội hàm cụ thể như thế nào là do các luật chuyên ngành quy định. Nếu luật này ra đời cộng với Luật Giao dịch điện tử cũng không đáp ứng được vấn đề phát triển và xây dựng hệ thống số hóa, xây dựng Fintech trong giai đoạn hiện nay, Chủ tịch Quốc hội nêu rõ. Do đó, cần phải nghiên cứu để có ý kiến thỏa đáng.

Chủ tịch Quốc hội cũng lưu ý đến nội dung về trách nhiệm của Bộ Tài chính, phân định thẩm quyền của Ngân hàng Nhà nước và Thống đốc Ngân hàng Nhà nước, những nội dung liên quan đến hoạt động phát hiện sớm, xử lý các tổ chức tín dụng, can thiệp các biện pháp đặc biệt. Ngoài ra, vấn đề tương thích giữa luật này với các luật khác như Luật Bảo hiểm tiền gửi, giao thoa giữa các lĩnh vực ngân hàng với bảo hiểm, ngân hàng với đầu tư chứng khoán, trái phiếu…cũng cần được tiếp tục thảo luận, nghiên cứu, làm rõ.

Tại phiên họp, Thứ trưởng Bộ Công an Nguyễn Văn Long, Thứ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Đức Chi, Trưởng Ban Công tác đại biểu Nguyễn Thị Thanh, Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội của Quốc hội Nguyễn Thuý Anh, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga… đã đóng góp nhiều ý kiến để hoàn thiện dự thảo Luật.

Góp ý hoàn thiện dự thảo Luật, Thứ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Đức Chi cho rằng, về xử lý tài sản đảm bảo thông qua nội luật hóa một số nội dung của Nghị quyết 42, cơ quan soạn thảo đã đưa ra quy định về ưu tiên thanh toán, thuế. Bộ Tài chính đã kiến nghị tính toán thật kỹ, ưu tiên thanh toán cho tổ chức tín dụng trước, phân biệt rõ các loại thuế để có phương án sắp xếp giải quyết phù hợp.

Bộ Tài chính cũng đề nghị Ngân hàng Nhà nước nghiên cứu, thiết kế các quy định điều chỉnh việc các ngân hàng kết hợp cùng lĩnh vực bảo hiểm, để đảm bảo các hoạt động của các tổ chức tín dụng, các doanh nghiệp bảo hiểm được an toàn, minh bạch. “Bộ sẽ tiếp tục phối hợp chặt chẽ với Ngân hàng nhà nước để hoàn thiện dự án Luật Các tổ chức tín dụng (sửa đổi)”, Thứ trưởng Nguyễn Đức Chi nhấn mạnh.

Đánh giá hồ sơ chuẩn bị tương đối công phu, tuy nhiên, Trưởng Ban Công tác đại biểu Nguyễn Thị Thanh cho rằng, dự thảo luật cần đảm bảo tính khả thi, đồng bộ với pháp luật hiện hành và các luật đang được sửa đổi như Luật Đất đai, Luật Giao dịch điện tử, Luật Hợp tác xã, Luật Giá... để giúp phát triển thị trường ngân hàng lành mạnh, minh bạch, hiệu quả.

Trưởng Ban Công tác đại biểu Nguyễn Thị Thanh đề nghị quy định rõ hành vi bị cấm trong hoạt động ngân hàng, như việc lợi dụng người đứng tên để chi phối quyền sở hữu, lách quy định để phục vụ lợi ích cho một nhóm cá nhân... Cần nghiên cứu thể chế thêm một số quy định đối với các công ty tài chính trong lĩnh vực cho vay tiêu dùng cá nhân, để giảm tình trạng mất an ninh trật tự trong lĩnh vực này.

Giải trình, tiếp thu làm rõ một số nội dung thảo luận, Thống đốc Nguyễn Thị Hồng cho biết, Luật Các tổ chức tín dụng là luật khó, có tính chất đặc thù, các quy định trong dự thảo luật cần góp phần thúc đẩy hoạt động sản xuất kinh doanh, đồng thời kiểm soát được rủi ro và an toàn hoạt động của hệ thống ngân hàng.

Thống đốc Nguyễn Thị Hồng cho biết, về phạm vi điều chỉnh, sẽ tiếp tục nghiên cứu kinh nghiệm quốc tế, rà soát nghiên cứu để có quy định phù hợp với thực tiễn.

Về các vấn đề liên quan đến quản trị, dự thảo luật đã tập trung vào các vấn đề giảm sở hữu, tăng hiệu quả quản trị hoạt động, đưa ra giới hạn về tín dụng… Về vấn đề can thiệp sớm, xử lý ngân hàng yếu kém, Thống đốc Ngân hàng Nhà nước cho rằng đây là vấn đề rất khó. Hiện nay, căn cứ trên thực tiễn các sự vụ phát sinh, dự thảo Luật đang có điều chỉnh phù hợp để khắc phục những hạn chế của luật hiện hành.

Về Nghị quyết 42, Thống đốc Ngân hàng Nhà nước cho biết dự thảo Luật chỉ đưa vào những nội dung đã chín, đã rõ, đảm bảo khi thi trong thực tiễn áp dụng. “Ngân hàng Nhà nước sẽ tổng hợp, tiếp thu, giải trình đầy đủ ý kiến của các đại biểu để trình Quốc hội dự án Luật Các tổ chức tín dụng (sửa đổi) để tiếp tục hoàn thiện dự án Luật này”, Thống đốc Nguyễn Thị Hồng cho biết.