Chính sách hỗ trợ nhà ở xã hội cần bao trùm các nhóm đối tượng thụ hưởng chính sách

Sau 08 năm thi hành, do các mối quan hệ kinh tế, xã hội có nhiều thay đổi nên Luật Nhà ở năm 2014 đã bộc lộ một số tồn tại, hạn chế đối với các quy định về nhà ở xã hội. Các quy định hiện hành của Luật Nhà ở 2014 dẫn đến: Thiếu quỹ đất để phát triển nhà ở xã hội; Việc lựa chọn chủ đầu tư dự án xây dựng nhà ở xã hội tại các địa phương bị “ách tắc”, kéo dài; Không thu hút, khuyến khích doanh nghiệp tham gia đầu tư nhà ở xã hội; Giá bán, giá cho thuê, giá cho thuê - mua nhà ở xã hội chưa tính đến các chi phí hợp lệ, hợp lý; Thủ tục hành chính kéo dài, dẫn đến tăng chi phí cho doanh nghiệp, người dân cũng như áp lực lên hệ thống chính quyền địa phương...

Tính đến nay, trên địa bàn cả nước, đã hoàn thành 301 dự án nhà ở xã hội khu vực đô thị và nhà ở công nhân khu công nghiệp, quy mô xây dựng khoảng 155.800 căn. Đang tiếp tục triển khai 401 dự án, với quy mô xây dựng khoảng 454.360 căn; trong đó có 245 dự án với quy mô 300.000 căn hộ đang thực hiện thủ tục đầu tư và có 156 dự án với quy mô 156.700 căn hộ đang đầu tư xây dựng. Mặc dù việc đầu tư phát triển nhà ở xã hội, nhà ở công nhân đã đạt được một số kết quả quan trọng. Tuy nhiên với kết quả hoàn thành 7.790.000 m2 sàn nhà ở xã hội thì mới đạt khoảng 65% mục tiêu đề ra đến năm 2020, trong khi nhu cầu của đối tượng người thu nhập thấp khu vực đô thị, trong đó có công nhân và lực lượng vũ trang là rất lớn.

Tại phiên họp toàn thể của Ủy ban Pháp luật, trình bày Tờ trình dự án Luật, Thứ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Văn Sinh cho biết, nhằm khắc phục những hạn chế của quy định hiện hành liên quan đến nhà ở xã hội, dự thảo Luật Nhà ở (sửa đổi) sửa đổi, bổ sung thêm các quy định về đối tượng, hình thức và điều kiện được hưởng chính sách hỗ trợ về nhà ở xã hội; loại hình dự án đầu tư xây dựng nhà ở xã hội; loại nhà ở xã hội; đất để xây dựng nhà ở xã hội; lựa chọn và ưu đãi chủ đầu tư dự án xây dựng nhà ở xã hội; xác định giá bán, giá cho thuê, giá cho thuê mua nhà ở xã hội không phải do Nhà nước đầu tư xây dựng; nguyên tắc bán, cho thuê, cho thuê mua nhà ở xã hội.

Dự thảo Luật bổ sung thêm các quy định về: Hình thức phát triển nhà ở xã hội; Yêu cầu đối với dự án đầu tư xây dựng nhà ở xã hội; xác định giá bán nhà ở xã hội do Nhà nước đầu tư; thời điểm thẩm định giá bán, giá cho thuê mua nhà ở xã hội; Trách nhiệm của Bộ Xây dựng và chính quyền địa phương. Dự thảo Luật cũng bổ sung mới các quy định về chính sách phát triển nhà lưu trú công nhân khu công nghiệp và phát triển nhà ở cho lực lượng vũ trang.

Một trong những nội dung nhận được nhiều sự quan tâm của các thành viên Ủy ban Pháp luật tại phiên họp là đối tượng hưởng chính sách về nhà ở xã hội. Theo Phó Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội Lâm Văn Đoan, chính sách nhà ở xã hội đặt trong tổng thể các chính sách xã hội theo đó trong điều kiện nguồn lực còn hạn chế thì nhà nước tập trung hỗ trỡ những người khó khăn, có thu nhập thấp. Khi đó đối với những người trên mức thu nhập thấp hoặc những người có đóng thuế thu nhập cá nhân hoặc những đối tượng khác có thể được hưởng chính sách hỗ trợ khác như chính sách về tín dụng. Điều 73 dự thảo Luật thiết kế theo nhóm đối tượng ưu đãi mà chưa rõ, chưa hướng đến những người có thu nhập thấp.

Dự thảo Luật Nhà ở (sửa đổi) quy định người được mua, thuê nhà ở xã hội thì phải thuộc diện không phải nộp thuế thu nhập cá nhân. Cho ý kiến về nội dung này, các đại biểu cho rằng, quy định như vậy là không phù hợp, khó khả thi. Theo các đại biểu, việc đánh thuế thu nhập cá nhân hiện nay đang ở mức thấp. Nếu lấy tiêu chí này để xem xét đối tượng được hưởng chính sách nhà ở xã hội, thì sẽ có rất ít người tiếp cận được với chính sách này.

Ủy viên Ủy ban Pháp luật Trần Thị Diệu Thúy – Đoàn ĐBQH TP. Hồ Chí Minh cho biết, thực tế tại TP. Hồ Chí Minh đang thực hiện quy định tại Nghị quyết 54 của Quốc hội thì toàn bộ công chức, viên chức thành phố đều thuộc diện đóng thuế thu nhập cá nhân với thu nhập tăng thêm. Như vậy theo quy định của dự thảo Luật thì công chức, viên chức của Thành phố không thể được tiếp cận nhà ở xã hội dù trong nhóm được hưởng chính sách.

Hoặc như đối với công nhân, vì để duy trì được cuộc sống, mức thu nhập của đa số công nhân, người lao động, đều phải có mức lương thuộc diện phải đóng thuế thu nhập cá nhân. Mặc dù mức đóng thuế thu nhập của họ không cao, chỉ vài chục nghìn đồng/tháng, nhưng như vậy cũng đã không còn là đối tượng được hưởng chính sách tiếp cận nhà ở xã hội. Trong khi, giá mua, cho thuê nhà ở xã hội hiện hành là một áp lực lớn với mức thu nhập hiện nay của công nhân, công chức, viên chức. Do đó, đại biểu Trần Thị Diệu Thúy đề nghị, khi đưa chính sách vào dự án Luật phải tính điều kiện thực tế để có quy định phù hợp.

Có cùng quan điểm, Ủy viên Thường trực Ủy ban Tài chính – Ngân sách Vũ Tuấn Anh cho rằng việc lấy tiêu chí thuế thu nhập cá nhân để xác định đối tượng hưởng chính sách là chưa phù hợp. Đại biểu làm rõ, thuế thu nhập cá nhân thì là cá nhân phải nộp, tất nhiên chúng ta không thu của những người có thu nhập thấp quá nhưng đây không phải là thuế thu nhập cao, do đó phải lấy theo tiêu chí khác.

Ngoài tiêu chí về thuế thu nhập cá nhân, các đại biểu cũng đề nghị Ban soạn thảo làm rõ các tiêu chí và điều kiện khác, như quy định phải chưa có nhà ở, đất ở. Ủy viên Ủy ban Pháp luật Đỗ Thị Việt Hà – Đoàn ĐBQH tỉnh Bắc Giang nêu rõ, về điều kiện được hưởng chính sách hỗ trợ về nhà ở xã hội, theo quy định của dự thảo Luật trường hợp để được mua, thuê mua nhà ở xã hội thì phải chưa có nhà ở, đất ở thuộc sở hữu của mình, chưa được mua hoặc thuê mua nhà ở xã hội, chưa được hưởng chính sách hỗ trợ nhà ở dưới mọi hình thức tại nơi sinh sống, làm…

Đại biểu đề nghị trong quy định trên cần phải làm rõ nội dung “chưa có nhà ở, đất ở thuộc sở hữu của mình” là như thế nào; cần phải làm rõ nội dung “chưa được mua hoặc thuê mua nhà ở xã hội, chưa được hưởng chính sách hỗ trợ nhà ở dưới mọi hình thức tại nơi sinh sống, làm việc” cũng đang chưa được hiểu như thế nào cho rõ ràng. Thực tế tại địa phương vướng mắc nhất về nội dung này cần làm rõ. Do đó, để bảo đảm quy định này được rõ ràng, công khai, minh bạch, khả thi, thuận lợi trong quá trình thực hiện cần làm rõ hơn 2 nội dung đã nêu trên.

Bên cạnh đó, các đại biểu cũng quan tâm đến nhà ở cho công nhân. Ủy viên Ủy ban Pháp luật Trần Thị Diệu Thúy – Đoàn ĐBQH Tp.Hồ Chí Minh nêu rõ, nếu chỉ quy định nhà ở xã hội cho công nhân trong khu công nghiệp được hưởng ưu đãi, thì công nhân khác không được thụ hưởng, trong khi lượng công nhân này rất cao. Lượng công nhân khu công nghiệp, khu chế xuất tập trung cao, dày đặc nhưng không thể bằng số lượng công nhân ở bên ngoài. Do đó, cần tính toán lại để đối tượng công nhân được ưu đãi mua thuê nhà ở xã hội bao trùm, đầy đủ hơn.

Còn theo đại biểu Đỗ Thị Việt Hà, hiện nay “nhà lưu trú công nhân” là loại nhà mới xuất hiện tại Dự thảo Luật nhà ở (sửa đổi) là nhà được xây dựng tại diện tích đất dịch vụ trong các khu công nghiệp nhưng thực tế hiện nay chưa có loại nhà này. Do đó, việc đáp ứng nhu cầu ở của công nhân trong các khu công nghiệp đều được các tỉnh thành triển khai thu hút đầu tư xây dựng “nhà ở xã hội” theo Luật Nhà ở năm 2014. Do đó đề nghị bổ sung loại hình “nhà ở xã hội” là loại hình mà doanh nghiệp có thể thuê để cho công nhân của doanh nghiệp mình thuê lại.