Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ: Tọa đàm tham vấn chuyên gia về kinh tế - xã hội mở ra mạng lưới sáng kiến quốc hội

Toàn cảnh tọa đàm

Tại buổi Tọa đàm, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải đã có phát biểu chào mừng, gợi mở các nội dung thảo luận. Các đại biểu đã nghe trình bày các tham luận về tổng quan kinh tế Việt Nam năm 2021 và triển vọng năm 2022; lấy lại hào quang kinh tế Việt Nam; thực trạng chuỗi cung ứng và khuyến nghị phục hồi kinh tế sau đại dịch; bắt kịp cơ hội từ kinh tế số; đánh giá chính sách tài khóa năm 2021 và vấn đề đối với năm 2022. Đồng thời cho ý kiến thảo luận về đánh giá diễn biến của thị trường tài chính, đầu tư, thương mại toàn cầu năm 2021, diễn biến mới nhất của kinh tế thế giới và đưa ra các dự báo tác động tới Việt Nam; Đánh giá tác động của đại dịch COVID-19 với kinh tế, xã hội Việt Nam, việc thực hiện Chiến lược tiêm chủng vắc xin phòng COVID-19, bài học kinh nghiệm trong ban hành chính sách, các kiến nghị, giải pháp cho Việt Nam từ nay tới cuối năm và các năm tiếp theo của nhiệm kỳ Quốc hội khoá XV.

Tọa đàm tham vấn chuyên gia về kinh tế - xã hội

Phát biểu bế mạc tọa đàm, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ cho biết, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã nhất trí mở lại Diễn đàn kinh tế thường niên sau thời gian dài gián đoạn với mục đích phát huy tối đa, tập hợp đầy đủ trí tuệ, đóng góp của các đại biểu Quốc hội các khóa, của người dân và cử tri, cộng đồng doanh nghiệp, đồng thời tập hợp hình thành và khai thác mạng lưới chuyên gia, nhà khoa học, nhà quản lý – mạng lưới sáng kiến Quốc hội Việt Nam trong và ngoài nước, để hỗ trợ cho Quốc hội nâng cao chất lượng công tác lập pháp, giám sát tối cao và quyết định vấn đề quan trọng quốc gia.

Tọa đàm là một trong những hoạt động đầu tiên của Diễn đàn, để nghe ý kiến chuyên gia, các ngành các cấp đánh giá tình hình thực hiện Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội, tài chính, ngân sách, đầu tư công năm 2021; có căn cứ khoa học và thực tiễn tốt nhất cho các quyết sách cho năm 2022 và trực tiếp phục vụ Kỳ họp thứ 2, Quốc hội khóa XV, dự kiến khai mạc vào ngày 20/10 tới. Đây cũng là hoạt động góp phần thực hiện Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XIII và các Nghị quyết của Quốc hội về các khung khổ 5 năm đã được thông qua tại Kỳ họp thứ Nhất vừa qua.

Thay mặt Ủy ban Thường vụ Quốc hội và Ban Tổ chức Tọa đàm, Chủ tịch Quốc hội gửi lời cảm ơn đến các đại biểu, chuyên gia trong nước và quốc tế đã tham dự Tọa đàm và cho ý kiến tâm huyết, trách nhiệm với khát khao cống hiến đóng góp cho đất nước và Quốc hội.

Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ phát biểu tại tọa đàm

Đánh giá kỹ tình hình để có chính sách phù hợp

Ghi nhận các ý kiến trao đổi, thảo luận tại Tọa đàm, điểm lại những nội dung chính Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ cho biết, các đại biểu đều thống nhất rằng, việc kiểm soát thành công dịch COVID-19 và một số giải pháp, chính sách hỗ trợ mạnh mẽ của năm 2020 đã giúp Việt Nam ngăn chặn suy giảm kinh tế, bảo vệ sức khỏe, tính mạng người dân, giúp Việt Nam đạt mức tăng trưởng 2,91% - một trong những mức cao nhất thế giới và được duy trì khá tốt những tháng đầu năm 2021. Tuy nhiên, do đại dịch, sức khỏe người dân và doanh nghiệp bị suy giảm đáng kể. Cùng với đó, với chủng mới của virus, dịch bệnh bùng phát mạnh trở lại vào năm 2021, tác động nặng nề đến kinh tế - xã hội, hệ thống y tế và sức khỏe thể chất và tinh thần người dân, tác động tiêu cực đến tăng trưởng kinh tế Quý 3/2021 và việc thực hiện chỉ tiêu kinh tế - xã hội cả năm, phần nào đó tác động đến việc thực hiện các nhiệm vụ theo Nghị quyết 5 năm đã được Quốc hội phê chuẩn.

Chủ tịch Quốc hội cho biết, theo đại diện của Ngân hàng thế giới và các ý kiến thảo luận đã xác định 5 nguyên nhân khiến cho Việt Nam chuyển từ vị trí tăng trưởng cao của thế giới trong năm 2020 xuống dưới trung bình của thế giới vào 2021 và các năm tiếp theo. Theo đó, các nguyên nhân được chỉ ra là tình hình y tế đang chuyển biến xấu; chương trình vaccine triển khai chậm, đứng sau các nước trong khi vực ASEAN về độ phổ cập vaccine; việc áp dụng các biện pháp cách ly, phong tỏa, hạn chế di chuyển  nghiêm ngặt hơn và trong tổ chức thực thi còn thiếu đồng bộ, nhất quán, thiếu linh họat phối hợp, tác động đến kết quả của phòng chống dịch và trong duy trì chuỗi cung ứng và hoạt động của kinh tế xã hội; các chương trình ứng phó quy mô còn khiên tốn tính trên tỷ lệ GDP, thiếu cân bằng giữa chính sách tài khóa và chính sách tiền tệ, tài khóa chủ yếu giãn hoãn các khoản thuế, giảm chậm nộp và trực tiếp chi tiền mặt còn ít; các chương trình trợ giúp xã hội quy mô vẫn còn hạn chế.

Các đại biểu cũng đã đưa ra nhận định về xu hướng tình hình thế giới năm 2021 và thời gian tới. Theo đó, dự báo tăng trưởng thế giới ở mức 5,6-6% tuy nhiên triển vọng kinh tế toàn cầu có sự phân hóa sâu sắc. Có nhóm các nước phục hồi mạnh là các nước phát triển do chủ động vaccine, đạt miễn dịch cộng đồng và có quy mô các gói hỗ trợ rất lớn, siêu nới lỏng cả về tài chính và tiền tệ. Nhóm các nước phục hồi chậm đối mặt với rủi  ro bùng phát trở lại của dịch bệnh, số ca tử vong tăng là ở những nước đang phát triển trong đó có Việt Nam.

Chủ tịch Quốc hội bày tỏ tán thành với nhận định của đại diện Quỹ Tiền tệ quốc tế IMF đưa ra tại Tọa đàm là việc phục hồi kinh tế vẫn chưa thể được đảm bảo ngay cả ở những nước có tỷ lệ lây nhiễm thấp nếu vẫn tồn tại dịch ở các nước khác, do đó đó cần chia sẻ bình đẳng vaccine. Đồng thời rủi ro toàn cầu có thể có suy giảm tăng trưởng trong trung và dài hạn. Đây là rủi ro kép. Chiến lược vaccine toàn cầu chậm hơn dự kiến, độ bao phủ không đồng đều. Chính sách tài chính, tài khóa toàn cầu có thể bị thắt chặt hơn nêu các nước tiên tiến thặt chặt chính sách tài khóa, tiền tệ nhanh hơn dự kiến để đối phó với rủi ro gia tăng lạm phát sau thời gian siêu nới lỏng. Với nhận định này, Chủ tịch Quốc hội đề nghị Chính phủ và Quốc hội cần tính toán kỹ những tác động này. Vì khi chúng ta bắt đầu phục hồi được thì các nước phát triển có thể đã thắt chặt chi tiêu để đối phó với những bất ổn vĩ mô. Nếu tăng trưởng kinh tế của các đối tác chiến lược, thành viên các Hiệp định thương mại tự do như CPTPP, RCEP, EVFTA… chững lại hoặc suy giảm sẽ ảnh hưởng tới sự phục hồi của Việt Nam. Do đó, Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh “không thể lạc quan một chiều được”, phải đánh giá, dự báo được để có những chính sách phù hợp.

Vấn đề là ở tổ chức thực hiện

Về các lưu ý chính sách đối với Việt Nam, các chuyên gia cho rằng cần kiên định mục tiêu kép có ưu tiên thời điểm và địa bàn cụ thể cho phòng chống dịch hay phát triển kinh tế. Chủ tịch Quốc hội cho biết, vấn đề này đã được Bộ Chính trị và tại Hội nghị Trung ương 3 vừa qua đã có kết luận rõ ràng về việc thực hiện mục tiêu kép nhưng ưu tiên cái gì tùy thuộc vào diễn biến của từng giai đoạn ở những địa bàn cụ thể, trước mắt tập trung nhiều hơn cho chống dịch, đặt sức khỏe người dân lên trên hết và trước hết. Chủ tịch Quốc hội khẳng định đường hướng được xác định rõ ràng, vấn đề là thực thi như thế nào.

Chủ tịch Quốc hội dẫn lại các nội dung đề xuất, kiến nghị:

Một là, tập trung đẩy nhanh tiêm chủng và xét nghiệm bởi đây là điều kiện tiên quyết để kiểm soát đại dịch và giảm thiểu thiệt hại về kinh tế - xã hội. Trong đó, Chủ tịch Quốc hội bày tỏ ủng hộ với ý kiến bản thân các giải pháp phòng chống dịch cũng phải tiết kiệm, hiệu quả.

Hai là, tiếp tục giãn cách, hạn chế di chuyển nhưng phải thông minh hơn như áp dụng công nghệ, linh hoạt, đồng bộ, nhất quán, chủ động, gắn với quản trị  quốc gia có phân cấp ủy quyền, liên kết vùng.

Ba là, tiếp tục hỗ trợ cả về tài khóa, tiền tệ theo hướng cân bằng hơn, trong đó tài khóa hỗ trợ nhiều hơn cho phục hồi kinh tế - xã hội; tăng chi cho y tế, có hỗ trợ trực tiếp, có chương trình tín dụng hỗ trợ lãi suất có mục tiêu và có địa chỉ; giải pháp hỗ trợ chi phí đầu vào cho doanh nghiệp nhất là các doanh nghiệp đang chịu lỗ, đề xuất cho phép chuyển lỗ nhiều hơn so với quy định hiện nay, hỗ trợ chi phí trong giá thành cao hơn chi phí thực tế…Cùng với đó, tổ chức thực thi chính sách nhanh gọn và tăng cường giải ngân đầu tư công chú trọng cho công tác chuẩn bị và giao vốn đầu tư công làm tốt, đẩy mạnh cổ phần hóa và thoái vốn doanh nghiệp nhà nước để tăng thu ngân sách thu hút đầu tư. Các đại biểu cũng đề nghị tăng cường trợ giúp xã hội, nhất là các nhóm dễ bị tổn thương để làm chậm và khắc phục gia tăng bất bình đẳng.

Nhiều ý kiến cho rằng cần xây dựng chương trình tái thiết phục hồi kinh tế và có phân chia theo giai đoạn, đẩy mạnh hệ sinh thái khởi nghiệp, hệ sinh thái cho chuyển đổi số, kinh tế số, tăng trưởng xanh, tái cấu trúc nền kinh tế, tăng cường năng lực quản trị quốc gia, năng lực thực thi chính sách từ Trung ương đến địa phương.

Tìm ra giải pháp cân bằng giữa y tế và kinh tế - xã hội trong phòng, chống dịch bệnh

Ngoài ra, tại Tọa đàm, các đại biểu cũng trao đổi về các biện pháp phòng, chống dịch và thích ứng với dịch bệnh, Chủ tịch Quốc hội ghi nhận nhiều diễn giả dự báo chưa thể khắc phục được ngay dịch bệnh trong năm 2021-2022 và có thể kéo dài; ngày càng nhiều nước chuyển sang mô hình thích ứng, sống chung an toàn với dịch bệnh, chuyển từ đóng cửa, giãn cách sang tăng nhanh tiêm vaccine và giảm tỷ lệ tử vòng, tăng khả năng sẵn sàng của hạ tầng y tế và nâng cao ý thức Nhân dân.

Về bài học kinh nghiệm, gợi ý chính sách cho Việt Nam, Chủ tịch Quốc hội cho biết, mục tiêu xuyên suốt là bảo vệ sức khỏe Nhân dân cả về thể chất và tinh thần, đồng thời duy trì sinh hoạt, hoạt động kinh tế - xã hội bình thường ở mức tối đa có thể trong bối cảnh có dịch bệnh, thực chất đây là giải pháp tìm điểm cân bằng, tối ưu giữa y tế và kinh tế - xã hội, áp dụng lĩnh hoạt theo thời điểm và có lộ trình.

Mô hình cho phòng chống dịch trong tình hình mới chú trọng vai trò của ý thức Nhân dân trong bảo vệ sức khỏe và tiêm chủng, năng lực của hệ thống  y tế; cần lưu ý yếu tố linh hoạt, không cứng nhắc, điều chỉnh để thích ứng, tính toán kỹ bài toán lợi ích và chi phí, duy trì sinh hoạt, không làm đứt gãy chuỗi sản xuất và cung ứng. Cần có khung chính sách được nghiên cứu kỹ lưỡng được quyết định quyết đoán và tổ chức thực hiện thống nhất. Đồng thời, coi trọng vai trò của công nghệ, dữ liệu khoa học. Có lộ trình phù hợp căn cứ tỷ lệ tiêm chủng vaccine, không mở cửa ồ ạt mà mở cửa có điều kiện và quy định cho từng ngành lĩnh vực, theo đối tượng cá nhân và doanh nghiệp.  Củng cố sức khỏe và phát triển kinh tế hết sức chú trọng khía cạnh xã hội và tâm lý người dân, nới lỏng một số hoạt động để hạn chế sức ép xã hội.

Về mục tiêu cần vận dụng linh hoạt, sáng tạo mục tiêu kép trong điều kiện bình thường mới. Mục tiêu xuyên suốt là bảo vệ người dân, đồng thời phục hồi sinh hoạt và hoạt động kinh tế - xã hội.

Về quan điểm thích ứng với COVID-19 là sử dụng tổng hợp các chính sách, phương thức, cách làm, biện pháp phù hợp trên cơ sở chủ động khoa học sáng tạo để hiệu quả hơn trong phòng chống dịch và phục hồi kinh tế. Với dự báo dịch bệnh còn có thể kéo dài, nên các chính sách cần tính đến tác động, xử lý hài hòa các mối quan hệ giữa y tế và kinh tế - xã hội, nhấn mạnh y tế là trụ cột, khoa học công nghệ là then chốt, kinh tế là nền tảng, bảo đảm an sinh xã hội, giữ vững ổn định chính trị là trọng yếu và thường xuyên.

Các biện pháp phòng chống dịch bệnh cần dựa trên cơ sở khoa học và thận trọng kỹ lưỡng đánh giá tổng thể và có lộ trình phù hợp, huy động phân bổ nguồn lực cho phòng chống dịch có trọng tâm, trọng điểm đúng mục tiêu đúng đối tượng và có hiệu quả. Nâng cao ý thức trách nhiệm người dân và cộng đồng, tiêm vaccine và thuốc điều trị. Tranh thủ thích ứng với tính hình là động lực để hoàn thiện thể chế; tiếp tục cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh; cơ cấu lại nền kinh tế theo hướng bền vững bao trùm, đẩy mạnh số hóa, xanh hóa nền kinh tế, hiện đại hóa y tế, cải thiện năng lực quản trị quốc gia và doanh nghiệp. Trên cơ sở các mục tiêu, quan điểm trên để có kế hoạch cho năm 2021, 2022 và tính toán các biện pháp lâu dài.

Các đại biểu cũng kiến nghị Quốc hội cần tăng cường thể chế cho tăng cường quản trị quốc gia, tăng trưởng xanh, mô hình kinh tế mới, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số; tăng cường giải trình ở các cơ quan của Quốc hội để minh bạch chính sách đồng hành nhiều nhất đối với Chính phủ trong công tác điều hành, huy động sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị; tăng cường giám sát thực hiện chính sách.

Chủ tịch Quốc hội đánh giá, mặc dù là hoạt động đầu tiên song Tọa đàm đã thu hút được nhiều kết quả phục vụ hoạt động Quốc hội. Các ý kiến, đề xuất tại Tọa đàm là chất liệu quan trọng để các cơ quan của Quốc hội thẩm tra chính thức các báo cáo kinh tế, xã hội của Chính phủ trình Quốc hội tại Kỳ họp thứ 2 tới; cũng là cơ sở để Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, nghiên cứu và triển khai các công việc thuộc thẩm quyền để cùng với Chính phủ và cả hệ thống chính trị sớm đưa đất nước vượt qua những khó khăn hiện nay. Tin tưởng những khó khăn hiện nay chỉ là trước mắt, tạm thời, Chủ tịch Quốc hội cho rằng, chúng ta vẫn có những nền tảng tốt để có thể sớm trở lại trạng thái bình thường trước đại dịch. Với sự chung sức đồng lòng, chúng ta sẽ vượt qua những khó khăn, thách thức.