Gỡ khó cho vay tiêu dùng - Đẩy lùi tín dụng đen

Đây là thông tin được đưa ra tại Hội thảo “Gỡ khó cho vay tiêu dùng - Đẩy lùi tín dụng đen”, được tổ chức ngày 31/10 tại Hà Nội. Hội thảo được tổ chức nhằm tìm giải pháp hỗ trợ thị trường tín dụng tiêu dùng phát triển lành mạnh, trở thành kênh cung cấp vốn cho các nhu cầu chính đáng của người dân, đặc biệt là người lao động thu nhập thấp.

Tài chính tiêu dùng giúp người yếu thế tiếp cận được dòng vốn chính thống…

Trong Chiến lược tài chính toàn diện quốc gia đến năm 2025, định hướng đến năm 2030 được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, có nhấn mạnh tới việc phát triển các sản phẩm cho vay tiêu dùng phù hợp với đối tượng vay tiêu dùng, có mức lãi suất hợp lý, góp phần ngăn chặn “tín dụng đen”. Tài chính tiêu dùng được cho là giải pháp quan trọng để đạt được mục tiêu gia tăng khả năng tiếp cận vốn cho người dân, góp phần hữu hiệu ngăn chặn tình trạng tín dụng đen.

Tại hội thảo, các ý kiến phát biểu đều khẳng định, cho vay tiêu dùng qua các kênh chính thức như: ngân hàng thương mại (NHTM), công ty tài chính được Ngân hàng Nhà nước cấp phép… đã và đang đáp ứng nhu cầu vốn chi dùng cá nhân, góp phần tránh cho người dân phải tìm đến tín dụng đen.

Phát biểu tại hội thảo, TS. Nguyễn Quốc Hùng, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam cho biết, dù tình hình kinh tế trong nước gặp nhiều khó khăn, cùng với diễn biến khó lường kinh tế toàn cầu, song đến ngày 31/8/2023, dư nợ cho vay tiêu dùng phục vụ đời sống toàn hệ thống đạt khoảng 2.671.000 tỷ đồng, chiếm khoảng 21% tổng dư nợ nền kinh tế, tăng 0,35% so với ngày 31/12/2023, tỷ lệ nợ xấu chiếm khoảng 4%. Trong đó, dư nợ cho vay phục vụ nhu cầu tiêu dùng đời sống của 16 công ty tài chính được Ngân hàng Nhà nước cấp phép và hoạt động theo Luật Các tổ chức tín dụng là trên 135.000 tỷ đồng (chiếm khoảng hơn 5% dư nợ cho cho vay phục vụ đời sống).

“Có thể nói trong bối cảnh kinh tế khó khăn, các công ty tài chính đã chấp hành nghiêm túc chỉ đạo của Ngân hàng Nhà nước tổ chức triển khai cho vay tiêu dùng đối với những đối tượng dưới chuẩn để đáp ứng nhu cầu tiêu dùng tối thiểu của người lao động có thu nhập thấp nhằm hạn chế và từng bước đẩy lùi tín dụng đen”, TS. Nguyễn Quốc Hùng chia sẻ.

Thống kê từ Ngân hàng Nhà nước cho biết, hoạt động cho vay tiêu dùng đã có bước nhảy vọt cả về số lượng tổ chức tín dụng tham gia, mức độ đa dạng về sản phẩm tài chính tiêu dùng và quy mô dư nợ. Trong 5 năm gần đây, tín dụng tiêu dùng phát triển mạnh mẽ, tốc độ tăng trưởng bình quân khoảng 20%/năm. Tín dụng tiêu dùng đang từng bước góp phần giúp người dân, đặc biệt là những người yếu thế tiếp cận được các dòng vốn chính thức và tránh xa tín dụng đen.

…. nhưng đang gặp nhiều khó khăn do khách hàng “rủ nhau bùng nợ”, nợ xấu tăng cao

Dù đạt được những kết quả tích cực như trên, tuy nhiên, thời gian gần đây, thị trường tín dụng tiêu dùng đang gặp khủng hoảng khi liên tiếp đối mặt nhiều khó khăn do dịch COVID-19, suy thoái kinh tế toàn cầu, lạm phát khiến lãi suất tăng. Đặc biệt, công nhân, người lao động, người thu nhập thấp vốn là phân khúc khách hàng chính của công ty tài chính bị giảm thu nhập, giảm việc làm hoặc thất nghiệp… ảnh hưởng tới khả năng trả nợ sau khi vay vốn của khách hàng.

Bên cạnh đó, hầu như các công ty tài chính chính thống đều gặp rất nhiều khó khăn do nợ xấu ngày càng tăng cao, ngoài những yếu tố khách quan với khó khăn chung còn có những yếu tố chủ quan và rất nguy hiểm mà chưa có chế tài xử lý, đó là khách hàng cố tình không trả nợ, người trước khuyên người sau không trả nợ, thậm chí cán bộ công ty đến đòi nợ hoặc nhắc nợ thì chống đối, tố cáo, vu khống cán bộ là dùng biện pháp manh động để đòi nợ đến chính quyền các cấp.

Tình trạng tín dụng đen "núp bóng" cho vay tiêu dùng, thậm chí mạo danh ngân hàng, công ty tài chính… khiến người vay không phân biệt được đâu là công ty tài chính được cấp phép chính thống, đâu là tín dụng đen, khiến thị trường vay tiêu dùng bị méo mó.

Làm rõ hơn vấn đề này, ông Lê Quốc Ninh, Chủ nhiệm Câu lạc bộ Tài chính tiêu dùng, Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam khẳng định lại, tại Việt Nam chỉ có 16 công ty tài chính tiêu dùng được Ngân hàng Nhà nước cấp phép hoạt động. Tuy nhiên, ông Lê Quốc Ninh cho biết, giá trị tích cực mà các đơn vị này hướng đến đang bị “pha loãng” bởi sự xâm lấn của hàng trăm tổ chức tín dụng phi chính thức hay còn gọi là “tín dụng đen”.

“Thậm chí, việc bùng nổ của các app cho vay tiêu dùng giả danh các công ty tài chính khiến cho góc nhìn của nhiều người đối với công ty tài chính được cấp phép trở nên méo mó”, ông Lê Quốc Ninh nhấn mạnh và cho biết: “Chúng tôi đã phải đưa ra rất nhiều khuyến cáo với khách hàng về nhiều trường hợp đối tượng mạo danh công ty để tiến hành lừa đảo nhằm chiếm đoạt tài sản. Đối tượng lừa đảo tạo webiste tạo website có tên miền gần giống với thương hiệu để gây nhầm lẫn, mạo danh nhân viên công ty để lừa khách hàng...”.

Bên cạnh đó, vẫn tồn tại những tổ chức, cá nhân cố tình thực hiện hành vi cho vay hay thu hồi nợ chưa đúng quy định pháp luật và chuẩn mực đạo đức, gây bức xúc trong xã hội ở cả kênh chính thống và không chính thống. Khi cơ quan chức năng vào cuộc thanh tra, kiểm tra và thông tin được báo chí tuyên truyền mạnh mẽ, cái được là chấn chỉnh lại thị trường, tuy nhiên lợi dụng bối cảnh đó, không ít khách hàng cố tình hiểu sai và vin vào những tin tức này để tẩy chay, chây ỳ việc trả nợ và có hành vi thách thức lại cán bộ thu hồi nợ khi bị nhắc nợ nhiều lần.

Cảnh báo về thủ đoạn của tội phạm tín dụng đen, Thiếu tá Nguyễn Ngọc Sơn, Phó trưởng Phòng 6, Cục Cảnh sát hình sự - Bộ Công an cho biết, thời gian qua các đơn vị chức năng của Bộ Công an đã triệt phá nhiều băng nhóm, tổ chức hoạt động cho vay với quy mô lớn. Điển hình của các đối tượng này là cho vay qua app với số tiền rất nhỏ (1,6-3 triệu đồng) nhưng các khoản phí phải trả rất cao, người vay phải thế chấp thông tin cá nhân, danh bạ điện thoại. Khi vay vốn, người vay sẽ bị lôi kéo đến hết app này đến app khác và không thể trả hết nợ. Khi đòi nợ, các đối tượng hoạt động tín dụng đen sẽ gọi điện thoại cho người thân, bạn bè, đồng nghiệp của con nợ… để ép người vay trả nợ.

Đại diện Cục cảnh sát hình sự cho biết các đối tượng tín dụng đen sẽ gia tăng hoạt động ở nhiều địa bàn dịp cuối năm, kết hợp nhiều hình thức, len lỏi vào các thành phần người dân, thanh thiếu niên. Bộ Công an sẽ đẩy mạnh các giải pháp ngăn chặn, đẩy lùi tín dụng đen, tuyên truyền phòng ngừa các hệ lụy trên các nền tảng mạng xã hội. Do vậy, người dân cần tiếp cận với nguồn tài chính chính thức, tránh xa tín dụng đen.

Cần hành lang pháp lý hoàn chỉnh

Trước những khó khăn các công ty tài chính đang đối mặt, các diễn giả tham gia hội thảo cho rằng, để các công ty tài chính tiêu dùng vững tâm hoạt động, tiếp tục cho vay, mở rộng mạng lưới và quy mô hoạt động đến khu vực nông thôn vùng sâu vùng xa, nhằm góp phần hạn chế “tín dụng đen” và thực hiện chiến lược tài chính toàn diện quốc gia, việc nghiên cứu để tìm ra các giải pháp tháo gỡ khó khăn, trong đó có hoàn thiện hành lang pháp lý cho các công ty tài chính là biện pháp hữu hiệu nhất.

Trao đổi tại hội thảo, Luật sư Nguyễn Thế Truyền, Giám đốc Công ty Luật Hợp danh Thiên Thanh cho hay, pháp luật Việt Nam đã có nhưng chưa đủ, chưa áp dụng được vào thực tế. Gần như 16 công ty tài chính chính thống chưa sử dụng toà án để giải quyết vấn đề thu hồi nợ. Bởi lẽ, nợ cho vay tiêu dùng rất nhỏ, trong khi chi phí và thời gian cho một phiên toà giải quyết tranh chấp nợ lại vô cùng lớn.

Với thực tế thu hồi nợ thời gian qua, Luật sư Nguyễn Thế Truyền cho rằng, cần phải xem xét lại dịch vụ đòi nợ chuyên nghiệp dù đã bị cấm trong Luật Đầu tư. Bởi, đã đến lúc ngành tài chính tiêu dùng phải chuyên nghiệp. Để thực hiện điều này, việc đầu tiên phải chuyên nghiệp hoá đội ngũ đòi nợ. Không thể nào để công ty vừa cho vay lại vừa nghĩ kế đi đòi nợ. “Dịch vụ đòi nợ chuyên nghiệp cần sớm được khôi phục để khắc phục tình trạng bùng nợ”, ông Nguyễn Thế Truyền nhấn mạnh.

Ngoài việc trông chờ sự tiếp sức bằng hành lang pháp lý hoàn chỉnh, luật sư Nguyễn Thế Truyền cũng cho rằng,các công ty tài chính cũng cần phải tự tìm cách gỡ khó trong tình hình hiện nay, đặc biệt vấn đề về lãi suất.

Làm rõ hơn về vấn đề lãi suất, TS. Cấn Văn Lực, Thành viên Hội đồng Tư vấn Chính sách Tài chính - tiền tệ Quốc gia, chuyên gia kinh tế trưởng BIDV cho rằng, đang có sự không đồng bộ trong các quy định về lãi suất giữa các luật. Cụ thể, Bộ Luật dân sự quy định lãi suất không vượt quá 20%/năm, còn luật chuyên ngành đang được quy định bằng cụm từ “theo thoả thuận”. Do có độ chênh nên gần như cơ quan Công an đang tạm hiểu rằng lãi suất cứ trên 20% là vi phạm pháp luật dân sự. Điều này cũng khiến người dân đánh đồng 16 công ty tài chính được Ngân hàng Nhà nước cấp phép với các đơn vị khác đang tồn tại.

“Trần lãi suất đang hạn chế việc tiếp cận tín dụng. Giải quyết vấn đề, cần có luật cho các tổ chức tín dụng phi ngân hàng theo thông lệ quốc tế, trong đó áp dụng ngưỡng nợ xấu và trần lãi suất riêng cho nhóm này”, TS. Cấn Văn Lực đề nghị.

Tại hội thảo, đại diện FE Credit cũng cho biết, thời gian qua, các công ty tài chính đã có thay đổi rất lớn để điều tiết lãi suất phù hợp với từng đối tượng khách hàng. Điển hình, năm 2022 và năm 2023, FE Credit đã đưa gói tín dụng đến từng công ty cho công nhân, với mức lãi suất thấp, thậm chí còn cạnh tranh và thấp hơn lãi suất ngân hàng.

Chia sẻ về những nỗ lực của cơ quan quản lý trong việc thúc đẩy tín dụng tiêu dùng, hạn chế tín dụng đen, bà Phạm Thị Thanh Tùng, Phó Vụ trưởng Vụ Tín dụng các ngành kinh tế, Ngân hàng Nhà nước cho biết, thời gian qua, Ngân hàng nhà nước đã triển khai rất nhiều giải pháp tín dụng, cải cách thủ tục hành chính giúp người dân, doanh nghiệp tiếp cận vốn dễ dàng hơn. Để tạo thuận lợi hơn nữa trong việc tiếp cận vốn cho người dân, thời gian tới, Ngân hàng Nhà nước sẽ tiếp tục triển khai các giải pháp mở rộng tín dụng, khuyên khích các tổ chức tín dụng tăng cường các biện pháp xác thực khách hàng vay vốn để tránh rủi ro và thu hồi nợ tốt hơn.

Để gỡ khó cho tín dụng tiêu dùng, TS. Cấn Văn Lực cho rằng, cần làm tốt 3 thông điệp: Tín dụng có trách nhiệm – Tài chính bền vững (xác định mức lãi suất thế nào cho bền vững hơn, nếu lãi suất quá cao chưa chắc có lợi) - Giáo dục tài chính (cần trở thành môn học bắt buộc trong các nhà trường từ bậc học THPT, trong quá trình này các NHTM, công ty tài chính… cần có trách nhiệm tham gia cùng).