Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam phối hợp với Boston Consulting Group thúc đẩy tài trợ thương mại phát triển tại Việt Nam

Hội thảo có sự tham dự của TS. Nguyễn Quốc Hùng, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký VNBA; đại diện các ngân hàng hội viên gồm: Vietcombank, VietinBank, BIDV, VPBank, Techcombank, Standard Chartered; cùng đại diện HSBC, BCG và các doanh nghiệp công nghệ đối tác như FPT IS, MonetaGo và Traydstream.

Từ hợp tác quốc tế đến hành động cụ thể: Việt Nam sẵn sàng cho giai đoạn thử nghiệm TFR

Phát biểu khai mạc Hội thảo, TS. Nguyễn Quốc Hùng Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký VNBA cho biết, dự án TFR có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, góp phần hỗ trợ các tổ chức tín dụng Việt Nam trong hoạt động tài trợ thương mại an toàn, minh bạch và hiệu quả hơn.

Sau buổi làm việc đầu tiên tại TP. Hồ Chí Minh, VNBA nhận thấy sự quan tâm sâu sắc và hỗ trợ thiết thực từ phía Đại sứ quán Anh dành cho Việt Nam. Giai đoạn khởi động là giai đoạn nhiều thách thức, đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các bên. Trong quá trình đó, Đại sứ quán Anh và đơn vị tư vấn BCG đã làm việc sát sao với VNBA để thống nhất định hướng triển khai.

TS. Nguyễn Quốc Hùng cho biết thêm, ngay sau các buổi làm việc với đối tác quốc tế, VNBA đã báo cáo Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) về nội dung và mục tiêu của dự án – đặc biệt là việc xây dựng cơ sở dữ liệu tài trợ thương mại nhằm phòng ngừa và ngăn chặn gian lận, lừa đảo trong thanh toán. Thống đốc đã đồng tình và đánh giá cao sáng kiến, đồng thời giao VNBA làm đầu mối phối hợp với Đại sứ quán Anh và BCG triển khai dự án này.

Tại các cuộc họp với sự tham dự của các đơn vị chức năng thuộc NHNN, Đại sứ quán Anh đã thể hiện quyết tâm mạnh mẽ trong việc hỗ trợ Việt Nam triển khai thành công dự án TFR. Đây không chỉ là vinh dự lớn lao, mà còn là trách nhiệm to lớn của VNBA. "Chúng tôi cam kết triển khai dự án đúng tiến độ và lộ trình đã đề ra", TS. Nguyễn Quốc Hùng chia sẻ.

TS. Nguyễn Quốc Hùng cho biết thêm, dự án TFR nhận được sự quan tâm không chỉ của Đại sứ quán Anh, mà còn từ Chính phủ Việt Nam, NHNN và đặc biệt là cộng đồng các tổ chức tín dụng trong nước và quốc tế. Đây là một dự án có ý nghĩa, giúp tăng cường tính minh bạch, giảm thiểu rủi ro gian lận, đồng thời tạo nền tảng cho phát triển tài chính xanh và thương mại bền vững tại Việt Nam.

Với sự hỗ trợ từ các ngân hàng lớn trong nước và nước ngoài, cũng như các chuyên gia giàu kinh nghiệm của BCG – đơn vị đã trực tiếp tham gia xây dựng các hệ thống TFR tại nhiều quốc gia, TS. Nguyễn Quốc Hùng tin tưởng rằng, những chia sẻ thực tế về kinh nghiệm quốc tế, các mô hình triển khai và biện pháp giảm thiểu rủi ro gian lận trong tài trợ thương mại sẽ giúp Việt Nam có định hướng rõ ràng hơn cho dự án.

Cùng với đó, trong bối cảnh Việt Nam đang đẩy mạnh hoạt động thương mại quốc tế và tăng cường kết nối tài chính toàn cầu, dự án TFR mang lại cơ hội lớn để mở rộng thị trường tài trợ thương mại, hỗ trợ doanh nghiệp – đặc biệt là doanh nghiệp vừa và nhỏ – tiếp cận nguồn vốn thuận lợi hơn. VNBA sẽ tiếp tục kiến nghị NHNN và các cơ quan quản lý hoàn thiện cơ chế, chính sách phù hợp để dự án được triển khai thuận lợi và bền vững.

"Tôi tin rằng với sự hợp tác chặt chẽ và tinh thần đồng hành của các bên, dự án TFR sẽ mang lại kết quả thiết thực, góp phần nâng cao an toàn, minh bạch và hiệu quả của hoạt động tài trợ thương mại tại Việt Nam", TS. Nguyễn Quốc Hùng chia sẻ.

TFR – Giải pháp nền tảng cho minh bạch và phòng chống gian lận thương mại

Chia sẻ tại hội thảo, ông Vincent Chin, Giám đốc Điều hành & Đối tác Cấp cao, Phó Chủ tịch Khối Dịch vụ Công BCG cho biết, Việt Nam hiện đang đối mặt với khoảng trống tài trợ thương mại ước tính 90–100 tỷ USD, tương đương khoảng 24% tổng nhu cầu, cao hơn mức trung bình của khu vực ASEAN (chỉ khoảng 76% được đáp ứng). Khoảng trống này khiến nhiều doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ và vừa (SME), khó tiếp cận nguồn vốn phục vụ xuất nhập khẩu. Việc hình thành TFR được kỳ vọng sẽ kích hoạt chuỗi phản ứng tích cực, cải thiện thanh khoản, tăng cường niềm tin của ngân hàng, mở rộng quy mô thương mại và tạo thêm việc làm trong nền kinh tế.

TFR được định nghĩa là một nền tảng tập trung, do cộng đồng ngân hàng cùng vận hành, nhằm ghi nhận, xác thực và chia sẻ dữ liệu liên quan đến các giao dịch tài trợ thương mại. Giải pháp này giúp ngăn chặn gian lận, giảm tình trạng cấp vốn trùng lặp (duplicate financing) và tăng tính minh bạch trong hệ thống.

Báo cáo của Growth Gateway cho thấy, rủi ro gian lận và chi phí đánh giá tín dụng là nguyên nhân lớn nhất gây ra khoảng trống tài trợ thương mại tại ASEAN. Với TFR, các ngân hàng có thể xác minh tức thời tính hợp lệ của chứng từ, như hóa đơn, vận đơn hay bảo lãnh ngân hàng, đồng thời kết nối với các cơ quan hải quan và logistics để xác thực hàng hóa.

Không chỉ dừng lại ở việc chống gian lận, TFR còn được coi là hạ tầng dữ liệu dùng chung, tạo tiền đề cho các sáng kiến mở rộng chia sẻ dữ liệu, Fintech, Open Banking và tài sản số (digital assets) trong tương lai.

Theo định hướng tại Nghị quyết 222/2025/QH15, Việt Nam đặt mục tiêu hình thành Trung tâm Tài chính Quốc tế (IFC) trong giai đoạn tới. Báo cáo cho biết, TFR sẽ đóng vai trò then chốt trong việc: (1) Thúc đẩy chia sẻ dữ liệu an toàn giữa các tổ chức tài chính; (2) Tạo “sandbox thử nghiệm” – khuôn khổ pháp lý linh hoạt để kiểm nghiệm các sản phẩm tài chính mới; (3) Tăng tính kết nối giữa ngân hàng, doanh nghiệp và cơ quan quản lý, góp phần nâng cao vị thế của Việt Nam trên bản đồ tài chính khu vực.

Qua quá trình làm việc trực tiếp với nhiều ngân hàng thương mại, nhóm nghiên cứu ghi nhận sự đồng thuận cao trong việc thúc đẩy triển khai TFR, được đánh giá là bước khởi đầu cho ngân hàng mở (Open Banking). Kiểm tra trùng lặp cần được thực hiện với mọi giao dịch, không chỉ riêng tài trợ thương mại.

Đại diện BCG cho biết, hầu hết các ngân hàng và doanh nghiệp tư nhân đều nhận định, TFR sẽ là nền tảng quan trọng kết nối các bên trong giao dịch thương mại, giúp mở rộng tiếp cận tài chính cho các doanh nghiệp cần vốn.

Theo Tài liệu yêu cầu nghiệp vụ (BRD), phạm vi thiết kế TFR tại Việt Nam được xây dựng dựa trên góp ý của các ngân hàng. Giai đoạn đầu sẽ tập trung vào các sản phẩm có rủi ro gian lận cao như: Khoản vay thương mại (trade loans), thư tín dụng (L/C), tài trợ hóa đơn (invoice financing), bảo lãnh ngân hàng và nhờ thu chứng từ (document collection).

Trong các loại chứng từ, hóa đơn điện tử được ưu tiên triển khai đầu tiên do đã được số hóa rộng rãi trong hệ thống ngân hàng. Mục tiêu của giai đoạn thử nghiệm (PoC) là kiểm tra khả năng phát hiện cấp tín dụng trùng lặp giữa các tổ chức tài chính – vấn đề phổ biến trong thị trường tài trợ thương mại hiện nay.

Về mặt quy mô, Việt Nam hướng tới bao phủ 80% tổng giá trị giao dịch tài trợ thương mại, tương tự mô hình Singapore, nhưng vẫn bảo đảm hiệu quả chi phí và tuân thủ quy định của NHNN.

Có thể nói, TFR được xem là bước khởi đầu quan trọng trong tiến trình hiện đại hóa tài trợ thương mại tại Việt Nam, hướng tới một hệ sinh thái minh bạch, an toàn và liên thông. "Khi đi vào vận hành, nền tảng này sẽ không chỉ giúp giảm rủi ro gian lận, tăng cường niềm tin giữa các ngân hàng, mà còn góp phần thúc đẩy tài chính toàn diện, tăng năng lực cạnh tranh và hội nhập quốc tế của Việt Nam", chuyên gia BCG nhấn mạnh.

Đẩy mạnh số hóa để phát hiện gian lận trong tài trợ thương mại, hỗ trợ triển khai TFR tại Việt Nam

Chia sẻ tại hội thảo, bà Nguyễn Hồng Oanh, Giám đốc Sản phẩm khối Ngân hàng & Tài chính, Công ty TNHH Hệ thống Thông tin FPT (FPT IS), đã giới thiệu nền tảng tài chính số TradeFlat, giải pháp được kỳ vọng sẽ tạo đột phá trong lĩnh vực tài trợ thương mại (Trade Finance) và tài trợ chuỗi cung ứng (Supply Chain Finance) tại Việt Nam.

Theo bà Oanh, TradeFlat được phát triển như một nền tảng số toàn diện, kết nối các bên trong hệ sinh thái tài chính gồm doanh nghiệp – ngân hàng – đối tác xuất nhập khẩu, giúp tự động hóa và số hóa toàn bộ quy trình tài trợ. Đại diện FPT IS nhấn mạnh, TradeFlat không chỉ giúp ngân hàng nâng cao năng lực cạnh tranh và mở rộng tệp khách hàng SME, mà còn mang lại cơ hội tiếp cận vốn dễ dàng hơn cho doanh nghiệp, giảm gánh nặng chứng từ, tăng khả năng quản trị dòng tiền.

Cũng tại Hội thảo, bà Revathi Pattabiraman, Giám đốc Kinh doanh khu vực châu Á - Thái Bình Dương (APAC) tại Traydstream, đã chia sẻ về hành trình phát triển của doanh nghiệp và định hướng hợp tác cùng Việt Nam trong xây dựng nền tảng TFR quốc gia.

Chuyên gia đến từ Traydstream cho rằng, dù thương mại toàn cầu đã đạt quy mô hơn 20 nghìn tỷ USD, phần lớn giao dịch tài trợ thương mại vẫn được xử lý thủ công, dựa trên chứng từ giấy và quy trình rời rạc. Việc kiểm tra, đối chiếu chứng từ có thể kéo dài từ 8 - 30 ngày, làm tăng chi phí vận hành, kéo theo rủi ro gian lận, đặc biệt là tình trạng cấp vốn trùng lặp (duplicate financing) giữa các ngân hàng – vấn đề từng gây tổn thất lớn tại nhiều thị trường mới nổi.

Giải pháp TraydGuard được Traydstream thiết kế như “lớp phòng vệ thông minh”, hoạt động ẩn trong hệ thống kiểm tra chứng từ của ngân hàng. Ứng dụng này sử dụng phân tích hành vi, dữ liệu bên ngoài và công nghệ học máy (AI) để phát hiện rủi ro rửa tiền và gian lận thương mại theo thời gian thực.

Song song đó, nền tảng Trade Finance Risk Platform tập trung vào phát hiện cấp tín dụng trùng lặp và giả mạo chứng từ. Bằng công nghệ “fuzzy logic” – thuật toán so khớp thông minh – hệ thống có thể nhận diện trùng lặp ngay cả khi thông tin bị sai khác nhẹ, như cách viết khác nhau của tên doanh nghiệp (ví dụ: Al Bayan – AlBayan – Al Baian). Sau 4 năm vận hành thực tế, nền tảng này đã xử lý hơn 2,3 triệu hóa đơn, phát hiện hơn 1.000 trường hợp trùng lặp với tổng giá trị 185 triệu USD.

Với kinh nghiệm và giải pháp của mình, bà Revathi Pattabiraman cho rằng, Traydstream có thể hỗ trợ trực tiếp cho giai đoạn thử nghiệm (PoC) của TFR tại Việt Nam, giúp phát hiện sớm rủi ro gian lận, chuẩn hóa dữ liệu và tăng cường kết nối giữa các ngân hàng. Đây cũng là bước tiến quan trọng trong lộ trình xây dựng hệ thống tài trợ thương mại minh bạch, số hóa và an toàn, phù hợp với định hướng của NHNN Việt Nam về chuyển đổi số toàn ngành.

Chia sẻ về hành trình phát triển của doanh nghiệp và định hướng hợp tác cùng Việt Nam trong việc xây dựng nền tảng TFR quốc gia tại hội thảo, ông Neil Shonhard, Giám đốc điều hành kiêm Nhà đồng sáng lập Moneta Group cho biết, thành lập từ năm 2017, Moneta Group hướng tới phát triển nền tảng đăng ký thương mại điện tử quốc gia đầu tiên tại Ấn Độ, được xem là một trong những mô hình tiên phong trong lĩnh vực hạ tầng công nghệ số công cộng (DPI). Hệ thống này giúp giảm thiểu rủi ro trong hoạt động thương mại, hỗ trợ tài trợ chuỗi cung ứng và thúc đẩy tài trợ thương mại toàn cầu.

Từ thành công tại Ấn Độ, Moneta Group đã mở rộng hoạt động sang Singapore, nơi nền tảng TFR quốc gia do công ty triển khai hiện xử lý hàng nghìn giao dịch mỗi ngày với tổng giá trị hàng trăm tỷ USD mỗi năm. Mô hình tương tự cũng đang vận hành tại Indonesia, đồng thời được triển khai hợp tác với hơn 3 ngân hàng trung ương tại Trung Đông và 8 quốc gia châu Phi.

Ông Neil Shonhard cho biết, ngay từ giai đoạn đầu, Moneta Group đã phối hợp với SWIFT để xây dựng bộ tiêu chuẩn TFR toàn cầu, bảo đảm khả năng mở rộng linh hoạt, chi phí vận hành thấp và khả năng xử lý hiệu quả các chứng từ thương mại cả trong nước và xuyên biên giới. Hiện doanh nghiệp đang hợp tác với nhiều định chế tài chính lớn như Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB), Ngân hàng Phát triển châu Âu (EBRD) và Tổ chức Tài chính châu Phi (AFC), trở thành đối tác TFR tin cậy trên phạm vi toàn cầu.

Đối với khu vực Đông Nam Á, Moneta Group đang phối hợp với Ban Thư ký ASEAN, Hiệp hội Ngân hàng ASEAN và các đối tác tại Indonesia, Malaysia, Thái Lan để phát triển hạ tầng số TFR liên thông khu vực, phục vụ thương mại nội khối và giao dịch xuyên biên giới, đồng thời phòng ngừa rủi ro gian lận hiệu quả hơn.

“Đối với Việt Nam, đây là một trong những ưu tiên hàng đầu của chúng tôi – nhằm thu hẹp khoảng trống trong tài trợ thương mại, xây dựng hệ thống đăng ký minh bạch, chuẩn hóa và tương thích với thông lệ quốc tế”, ông Neil Shonhard nhấn mạnh.

Ông cũng cho biết, gian lận thương mại và rủi ro tín dụng đang gia tăng tại nhiều thị trường mới nổi, thậm chí cả ở các nền kinh tế phát triển như Vương quốc Anh. Điều đó cho thấy nhu cầu cấp bách về một hệ thống TFR minh bạch và hiệu quả để bảo vệ doanh nghiệp, ngân hàng và chuỗi cung ứng quốc tế.

“Với sự phối hợp chặt chẽ giữa NHNN, VNBA, các tổ chức tín dụng và đối tác công nghệ, chúng tôi tin rằng Việt Nam hoàn toàn có thể trở thành hình mẫu khu vực về tài trợ thương mại số hóa và an toàn”, ông Neil Shonhard bày tỏ.