Kịch bản nào cho chính sách thuế quan thời Tổng thống Donald Trump 2.0 với Việt Nam

Chính sách thuế nhằm vào các mặt hàng nhập khẩu cạnh tranh trực tiếp với ngành sản xuất của Mỹ

Theo báo cáo chuyên đề về tác động của chính sách thời Tổng thống Donald Trump đến Việt Nam mới đây, KBSV Research nhận định, chính quyền Donald Trump có thể sẽ tập trung chính sách thuế nhắm vào Trung Quốc và các mặt hàng nhập khẩu cạnh tranh trực tiếp với ngành sản xuất của Mỹ.

Nếu như chính sách áp thuế này được thực hiện, theo ước tính của Bloomberg, mức thuế trung bình có thể tăng lên mức 20%, giúp tăng thu ngân sách nhưng lại gián tiếp khiến GDP của Mỹ giảm 1,3% và cùng với đó là áp lực lạm phát gia tăng, gây rủi ro cho nền kinh tế Mỹ, vốn vừa mới bước ra khỏi giai đoạn bất ổn.

Trong hơn 10 năm qua, Mỹ vẫn chủ động theo đuổi định hướng “xoay trục sang châu Á -Thái Bình Dương” và duy trì quan hệ tốt đẹp với các đồng minh, đặc biệt là Hàn Quốc và Đài Loan (Trung Quốc) – 2 trong số 3 nền kinh tế có các doanh nghiệp FDI lớn đầu tư vào Việt Nam, hiện dẫn đầu kim ngạch xuất khẩu sang Mỹ. Bên cạnh đó, Việt Nam cũng mới thiết lập quan hệ đối tác chiến lược toàn diện với Mỹ từ cuối năm 2023.

Từ những luận điểm này, mặc dù không loại trừ được khả năng Việt Nam sẽ nằm trong nhóm các nước bị áp thuế 10-20%, khi đang xếp thứ ba trong số các quốc gia mà Mỹ ghi nhận có thâm hụt thương mại lớn nhất, nhưng KBSV Research vẫn cho rằng xác suất ông Trump áp đặt một chính sách thuế nghiêm ngặt và toàn diện với hàng hóa nhập khẩu từ Việt Nam là không cao. Thay vào đó, chính sách thuế của Mỹ nhìn chung sẽ có tính “linh hoạt” hơn, chủ yếu tập trung nhắm vào việc kìm hãm tăng trưởng của Trung Quốc và các mặt hàng nhập khẩu cạnh tranh trực tiếp với ngành sản xuất của Mỹ.

Nhìn lại cuộc chiến tranh thương mại Mỹ - Trung năm 2018, KBSV Research khẳng định Việt Nam là một trong các quốc gia hưởng lợi trong cuộc chiến tranh thương mại này. Xuất khẩu hàng hóa của Việt Nam sang Mỹ đã chứng kiến đà trưởng mạnh trong giai đoạn 2019 - 2022.

Tuy nhiên, hàng hóa nhập khẩu từ Trung Quốc, chiếm hơn 35% trong tổng kim ngạch nhập khẩu của Việt Nam, cũng ghi nhận mức tăng trưởng cao, đặc biệt ở những mặt hàng có mức tăng trưởng tương ứng với tăng trưởng xuất khẩu sang Mỹ, bao gồm máy vi tính và linh kiện, máy móc thiết bị dụng cụ phụ tùng khác, chất dẻo, sắt thép và gỗ. Số vụ việc điều tra thương mại của Mỹ đối với Việt Nam trong giai đoạn này cũng đã gia tăng đáng kể.

Tác động hai mặt

Vậy ông Donald Trump phiên bản 2.0 sẽ có tác động thế nào đến Việt Nam? Các chuyên gia của KBSV Research đã chỉ ra cả những tác động tích cực và tác động tiêu cực.

Theo đó, về mặt tích cực, các doanh nghiệp FDI Hàn Quốc, Đài Loan và Nhật Bản có thể sẽ dịch chuyển thêm các công đoạn sản xuất sang Việt Nam. Đây đều là những đồng minh thân thiết của Mỹ trong khu vực châu Á - Thái Bình Dương và đang chiếm khoảng hơn 50% kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang Mỹ.

Tuy nhiên, KBSV Research cũng lưu ý, đa số các doanh nghiệp FDI lớn từ các quốc gia này vẫn đang nhập khẩu phần nhiều linh kiện (>50%) từ các cơ sở sản xuất bên Trung Quốc sang Việt Nam. Trong kịch bản ông Trump muốn làm chặt hơn vấn đề truy soát xuất xứ, các doanh nghiệp này có thể sẽ phải tiếp tục chuyển bớt các công đoạn sản xuất sang Việt Nam.

Cùng với đó, các tập đoàn đa quốc gia khác cũng có thể tiếp tục chuyển dịch sản xuất sang Việt Nam. Căng thẳng từ cuộc chiến thương mại tạo thêm động lực cho các công ty lớn chuyển dịch sản xuất ra khỏi Trung Quốc để giảm rủi ro. Trào lưu này có thể không mạnh như giai đoạn 2018-2022 nhưng vẫn là một xu hướng còn tiếp diễn.

Đồng thời, các mặt hàng xuất khẩu chủ lực của nhóm doanh nghiệp FDI này được kỳ vọng vẫn có cơ hội tăng trưởng. Các mặt hàng tiêu dùng điện tử, công nghệ cao, thiết bị dụng cụ vốn nằm ngoài phạm vi áp thuế trong chiến tranh thương mại 2018. Theo nghiên cứu của PIIE - Viện Kinh tế Quốc tế Hoa Kỳ, các mặt hàng này đã được ưu đãi về thuế trong cả nhiệm kỳ Trump (2018 - 2021) và Biden (2021 – 2024).

Ngoài ra, một số ngành hàng xuất khẩu chủ lực của các doanh nghiệp Việt Nam, đặc biệt là dệt may, có thể gia tăng sức cạnh tranh với hàng Trung Quốc khi xuất sang Mỹ. Mặc dù Mỹ có thể áp dụng mức thuế suất từ 10% - 20% lên hàng dệt may Việt Nam, tác động thực tế sẽ không quá đáng ngại so với mức thuế hiện tại (8%-25%). Thậm chí, mức thuế 10-20% vẫn còn cạnh tranh hơn nhiều so với mức thuế 60% mà Trung Quốc phải đối mặt. Tuy nhiên, yếu tố hưởng lợi này sẽ được san đều sang một số nước mạnh về gia công khác.

Về tác động tiêu cực, theo KBSV Research, hoạt động của nhóm FDI đến từ Trung Quốc (chiếm tỷ trọng khoảng 20-30%) có thể sẽ chững lại. Điều này xảy ra khi căng thẳng thương mại gia tăng sẽ khiến các doanh nghiệp này gặp khó khăn trong việc duy trì hoạt động xuất khẩu sang Mỹ. Một hệ quả khác là dòng vốn FDI giải ngân mới từ Trung Quốc cũng có thể bị hạn chế.

Mỹ có thể sẽ áp thuế chống bán phá giá nhiều hơn đối với hàng hóa nhập khẩu từ Việt Nam. Trong bối cảnh thâm hụt thương mại của Mỹ với Việt Nam ngày càng lớn, đây là một rủi ro khá rõ nét. Hoạt động xuất khẩu của một số doanh nghiệp trong nước đối với các mặt hàng có dấu hiệu bị hàng Trung Quốc lách xuất xứ có thể bị ảnh hưởng. Một số ví dụ điển hình ở nhóm này là chất dẻo, sắt thép và gỗ. Tuy nhiên, đây không phải là một yếu tố rủi ro mới và trên thực tế đã được phản ánh trong những năm gần đây.

Cùng với đó, rủi ro về tỷ giá gia tăng với xu hướng mạnh lên của đồng USD. Những biện pháp thuế quan đối với hàng nhập khẩu và chính sách hỗ trợ tài khóa sẽ khiến rủi ro lạm phát quay trở lại và FED có thể sẽ thận trọng hơn với lộ trình cắt giảm suất, trong khi mức lợi suất trái phiếu của Chính phủ Mỹ tăng cao. Tất cả những yếu tố này đều sẽ củng cố đà tăng của đồng USD. Trong ngắn hạn, USD mạnh hơn sẽ làm tăng rủi ro giảm giá cho VND.

KBSV Research khẳng định, với kịch bản chính sách thương mại của chính quyền Donald Trump sẽ tập trung nhắm vào việc kìm hãm tăng trưởng của Trung Quốc và các mặt hàng nhập khẩu cạnh tranh trực tiếp với ngành sản xuất của Mỹ, các tác động đến kinh tế Việt Nam sẽ có thể được bộc lộ ở nhiều góc độ trái chiều nhau.

"Về tổng thể, chúng tôi kỳ vọng những lợi ích của việc gia tăng xuất khẩu và dòng vốn FDI từ nhóm các quốc gia đồng minh của Mỹ sẽ bù đắp được mức sụt giảm của nhóm FDI đến từ Trung Quốc và các mặt hàng có dấu hiệu bị lách xuất xứ. Ngoài ra, chúng tôi đánh giá mức độ ảnh hưởng sẽ còn phụ thuộc nhiều vào chính sách ngoại giao và các biện pháp giúp kéo giảm thâm hụt thương mại song phương như việc xúc tiến ký kết mua khí LNG, mua máy bay từ các nhà sản xuất Mỹ của chính phủ", KBSV Research nhận định.