Mục tiêu khí hậu của World Cup cần một trọng tài tốt để đánh giá

Cơn sốt World Cup: Các giải bóng đá lớn trên thế giới chuẩn bị khởi tranh mùa mới sớm một chút so với thường lệ nhằm hỗ trợ triển khai vòng chung kết Wold Cup (WC22) năm nay sẽ diễn ra vào thời điểm bất thường.

Lần đầu tiên giải đấu sẽ được tổ chức vào tháng 11 và 12 do tình hình nhiệt độ tăng quá cao và những rủi ro nắng nóng do mùa hè khắc nghiệt ở Qatar. Nước chủ nhà Qatar đang hướng đến mùa World Cup đầu tiên đạt trung hòa các-bon, mức độ đáng tin cậy của cam kết này cũng như phương pháp được sử dụng để tính toán mức phát thải đang hứng chịu chỉ trích từ dư luận.
Trong báo cáo ngắn về mục tiêu khí hậu của sự kiện World Cup sắp diễn ra tại Qatar, HSBC cho rằng, sự kiện World Cup có thể đóng vai trò như một cẩm nang nói chung cho nhà đầu tư nhằm nhận diện các yếu tố đáng báo động về khi hậu và “tẩy xanh”.

Vấn đề nổi cộm: Hiện tại chưa có một cơ sở tính toán phát thải tiêu chuẩn cho các sự kiện thể thao hoặc giải trí lớn, phía ban tổ chức thường tự đặt giới hạn phát thải và tự đưa ra phương pháp tính toán.

Tổ chức phi lợi nhuận Carbon Market Watch cho rằng phương pháp tính toán đang dùng cho WC22 có lẽ đang bỏ sót nhiều nguồn phát thải thực tế. Qatar đã xây dựng hoặc làm mới diện mạo cho tám sân vận động để phục vụ World Cup và dự định giữ bảy trong số đó sau khi sự kiện khép lại, dự kiến còn vận hành tiếp trong 60 năm.

Điểm đáng lưu ý là phía ban tổ chức chỉ tính phần phát thải do xây dựng sân vận động cố định trong giai đoạn 70 ngày phục vụ cho sự kiện liên quan đến World Cup, nghĩa là chỉ 0,3% lượng phát thải thực tế do công tác xây dựng.

So sánh tương quan, đó mới chỉ là 1% lượng phát thải của một sân vận động tạm, mặc dù các sân vận động cố định có sức chứa nhiều gấp 10 lần so với sân vận động tạm (Biểu đồ 1).

Cơ sở trung hòa: Nhằm đạt được trung hòa các-bon, nước chủ nhà phải bù đắp một lượng CO2 ước tính vào khoảng 3,63 triệu tấn.

Năm 2020, ban tổ chức đã đạt được thỏa thuận với Global Carbon Council (GCC) để mua bù đắp 1,8 triệu tấn CO2. Tuy nhiên, đến tháng 8/2022, GCC mới chỉ phát hành 0,14 triệu tấn tín chỉ CO2, vì vậy sẽ phát sinh vấn đề về nguồn cung.

Thêm nữa, HSBC cho rằng, chất lượng của những dự án giảm phát thải này sẽ lấn át những ích lợi khí hậu bởi vì nhiều dự án chủ đạo trong chuỗi dự án của GCC có phần phát thải khí nhà kính giảm hoặc tránh được nhờ dùng sản phẩm của doanh nghiệp (avoided emissions), vốn là những loại dự án nói chung không được chấp nhận.

Sàng lọc thông tin về phát thải: Bên cạnh World Cup, ngày càng nhiều doanh nghiệp quảng bá cho những thành tựu “net zero” của họ, các nhà đầu tư cần cẩn trọng trước chất lượng của những thông tin khí hậu kiểu này.

Theo quan sát của HSBC, cách tốt hơn để đạt “cân bằng phát thải” là loại bỏ hoàn toàn phát thải thay vì những dự án “tránh phát thải”. Các nhà đầu tư cũng nên đánh giá các phạm vi phát thải, phương pháp tính toán và chất lượng bù đắp để tránh tình trạng “tẩy xanh” (greenwashing).