Năm 2021 chứng khoán sẽ tiếp tục thăng hoa?

Một phiên tăng điểm của TTCK Việt Nam

Các chỉ số phố Wall đã kết thúc phiên cuối cùng của năm 2020 ở mức cao nhất mọi thời đại: chỉ số công nghiệp Dow Jones đạt 30.606 điểm,  S&P 500 đạt 3.756 điểm và Nasdaq Composite là 12.888 điểm. Ở Việt Nam, VNIndex khép phiên ngày 31/12/2020 ở 1.103,87 điểm, tăng gần 15% so với đầu năm 2020. Mức tăng gần đây của VNIndex và quan điểm lạc quan của hàng loạt chuyên gia trong cũng như ngoài nước càng thu hút dòng tiền đầu tư từ nông thôn đến thành thị. Trên các tờ báo và các diễn đàn chứng khoán, thường xuyên thấy những cụm từ như  “Thời cơ bứt phá”, “Thương vụ lãi khủng”,  “Phượng hoàng tung cánh”... 

Cơn lốc TINA và FOMO

Sự tăng trưởng thị trường chứng khoán (TTCK) năm 2020 có thể giải thích bởi 2 hiệu ứng TINA (There Is No Alternative – không có lựa chọn nào tốt hơn - cụm từ bắt nguồn từ nhà triết học Herbert Spencer và trở thành Slogan của Thủ tướng Anh Margaret Thatcher) và FOMO (Fear Of Missing Out – Hội chứng Sợ bỏ lỡ). 

TINA là lời giải thích đầu tiên cho cơn sốt chứng khoán 2020. Dịch COVID-19 bùng phát trên thế giới khiến hoạt động kinh doanh và cuộc sống xã hội ở nhiều nơi ngưng trệ, nhiều doanh nghiệp cắt giảm nhân công, co lại hoạt động kinh doanh và đầu tư. Dịch bệnh và các lệnh phong tỏa, giãn cách làm người dân các nước phải ở nhà nhiều hơn, thời gian nhàn rỗi muốn tìm kiếm thêm thu nhập thì khó tìm được kênh đầu tư nào tiện lợi hơn chứng khoán. Chỉ ngồi nhà vẫn có thể mua bán chứng khoán thoải mái, không cần phải đi lại gặp gỡ nhiều như đối với các kênh đầu tư khác. Nếu như đầu tư bất động sản đòi hỏi bạn phải đến tận nơi để tận mắt xem xét, ngắm nghía ngôi nhà hay mảnh đất, khi chốt hợp đồng bạn sẽ phải ký rất nhiều giấy tờ thủ tục ở văn phòng công chứng thì đối với chứng khoán, nhà đầu tư có thể ngồi nhà mở máy tính ra là tìm hiểu được hầu hết thông tin về các cổ phiếu mà mình quan tâm và có thể đặt lệnh online hoặc gọi điện cho broker để đặt lệnh.

Bên cạnh đó, các nước trên thế giới thi nhau tung ra các gói kích thích kinh tế, các ngân hàng trung ương thi nhau hạ lãi suất để hỗ trợ nền kinh tế, in tiền bơm vào hệ thống tài chính, nền kinh tế thế giới ngập trong "cơn lũ tiền" trong khi sản xuất kinh doanh ngưng trệ, doanh nghiệp và người dân thu hẹp hoạt động đầu tư, kinh doanh trong bối cảnh dịch bệnh. Dòng tiền luôn thông minh tìm điểm đến và chứng khoán chính là nơi dòng tiền dễ tìm đến nhất, và kết quả là lượng tiền khổng lồ trên thế giới đổ vào TTCK. Từ vùng đáy tháng 3-4/2020, chứng khoán thế giới tăng liên tục và việc không thấy có kênh đầu tư nào tốt hơn cộng với nỗi lo sợ bỏ lỡ cơ hội đã thu hút một lượng rất lớn nhà đầu tư mới hối hả tham gia.

Khi hàng loạt chính sách hỗ trợ và kích thích kinh tế được chính phủ các nước tung ra, Việt Nam cũng không nằm ngoài xu thế chung, thực hiện điều chỉnh các loại lãi suất điều hành để hỗ trợ nền kinh tế, mặt bằng lãi suất giảm khiến các kênh đầu tư an toàn như gửi tiết kiệm trở nên kém hấp dẫn vì mức sinh lời thấp đi. Do đó, cổ phiếu trở nên hấp dẫn so với các kênh đầu tư truyền thống (vàng, bất động sản, tiết kiệm) vì có mức sinh lời cao hơn. Theo số liệu công bố của Ủy ban chứng khoán Nhà nước, trong năm 2020, nhà đầu tư trong nước đã mở mới gần 394.000 tài khoản, tăng gấp đôi so với năm 2019 và xu thế này chưa có dấu hiệu dừng lại. Trong khi đó, lãi suất tiếp tục được dự báo duy trì ở mức thấp trong thời gian tới sẽ hỗ trợ dòng tiền tiếp tục chảy vào thị trường chứng khoán.

Thị trường chứng khoán thường được xem là "phong vũ biểu" của nền kinh tế: khi kinh tế tốt thì TTCK đi lên và ngược lại, khi kinh tế suy thoái thì TTCK đi xuống. Thế nhưng COVID-19 đã làm thay đổi tất cả, trong khi kinh tế Mỹ và nhiều nước rơi vào suy thoái thì chứng khoán lại thăng hoa. Đây chính là hiện tượng FOMO, TINA và cũng lý giải diễn biến kỳ lạ của TTCK thế giới và Việt Nam năm vừa qua. Khi các nhà đầu tư lâu năm băn khoăn về mức tăng nóng trên thị trường thì TTCK lại càng nóng hơn nữa. Khi các phân tích kỹ thuật cảnh báo về mức thanh khoản quá lớn như một dấu hiệu của hoạt động tạo đỉnh, xả hàng thì thanh khoản sau đó còn tăng hơn nữa. Nếu như trước kia, giá trị giao dịch toàn thị trường 1 ngày từ 4-5.000 tỷ đồng được gọi là nhiều thì hiện nay những phiên giao dịch tổng giá trị trên HOSE, HNX và Upcom đạt xấp xỉ 20.000 tỷ đồng đã không còn quá lạ lẫm.

Hiệu ứng TINA xuất hiện khiến cho VNIndex nhanh chóng vượt 1.100 điểm và hướng tới 1.200 điểm. Tuy nhiên, mốc 1.200 điểm ở tháng 1/2021 khác xa với 1.200 điểm giai đoạn năm 2007. Thời điểm năm 2007, tuy cũng có tình trạng nhà nhà, người người nói về chứng khoán, nhưng lượng vốn vào thị trường vẫn không quá đột biến so với giai đoạn trước đó, số lượng doanh nghiệp niêm yết và quy mô TTCK khi ấy còn nhỏ so với nền kinh tế. Năm 2020, mức độ phổ biến của TTCK lớn hơn nhiều, đồng thời số lượng tài khoản mới mở tăng vọt.

TTCK hiện nay có 3 đặc điểm khác biệt lớn so với năm 2007: Thứ nhất, tầng lớp trung lưu trẻ ngày càng đông và có thu nhập cao hơn, lượng tiền tích lũy nhiều hơn so với thế hệ của những năm 2007. Thứ hai, họ có quan điểm hiện đại hơn thế hệ trước: nếu như thế hệ trước, những người hiểu biết về cổ phiếu không quá nhiều và thường lựa chọn tích lũy tài sản dưới dạng sổ tiết kiệm, nhà đất… thì giới trẻ ngày nay tư duy hiện đại hơn và đã tiếp cận nhiều thông tin hơn về TTCK nên mạnh dạn, quyết đoán hơn trong đầu tư. Thứ ba, mức độ cạnh tranh về lãi suất ở thời điểm năm 2020 khác xa giai đoạn những năm 2007 khi hiện tại lãi suất ở mức thấp hơn nhiều so với giai đoạn trước.

Dòng tiền chảy vào chứng khoán trong năm 2020 khiến giá nhiều cổ phiếu tăng liên tục, làm cho những người "chậm chân" càm thấy sốt ruột, và hiệu ứng FOMO phát huy tác dụng không chỉ với từng cổ phiếu riêng lẻ mà với toàn bộ TTCK. Về mặt lý thuyết, những nhà đầu tư lâu năm sẽ chọn được cổ phiếu tốt và an toàn hơn nhà đầu tư F0 mới, nhưng thực tế thì dòng tiền hối hả của F0 lại khiến những cổ phiếu mà họ chọn  tăng giá mạnh mẽ hơn và thanh khoản cao hơn, có những cổ phiếu tăng mà bất chấp kết quả kinh doanh. Tuy nhiên, cần nhìn nhận rằng, độ an toàn trong đầu tư của đa số F0 thấp hơn nhiều so với độ an toàn của những nhà đầu tư lâu năm kinh nghiệm. 

TTCK vẫn tiếp tục thăng hoa năm 2021?

Thành công kỳ diệu của Chính phủ Việt Nam trong việc phòng ngừa và kiểm soát dịch bệnh COVID-19 thời gian qua không chỉ giữ cho xã hội bình yên và kinh tế tăng trưởng mà còn góp phần nâng cao hình ảnh cũng như vị thế của Việt Nam trên thế giới, góp phần đưa Việt Nam trở thành điểm đến an toàn và hấp dẫn của nhà đầu tư ngoại quốc. Đây sẽ là điểm cộng rất lớn cho tương lai nền kinh tế và tương lai TTCK trong các năm tới.

Sự xuất hiện của lớp nhà đầu tư mới F0 là phù hợp với quy luật phát triển của nền kinh tế. Người dân nhiều nước phát triển ít khi giữ tiền mặt, vàng hay gửi tiết kiệm mà thường đầu tư cổ phần doanh nghiệp. Chẳng hạn, hiện nay, một nửa dân số Mỹ có tham gia đầu tư chứng khoán, trong khi ấy Việt Nam còn đang phấn đấu năm 2025 đạt mức 5% dân số mở tài khoản chứng khoán, cho thấy dư địa tăng vẫn còn nhiều.

Cơn lũ hiệu ứng TINA và FOMO trên TTCK năm 2020 có thể sẽ tiếp diễn mạnh hơn ở năm 2021? Trong những câu chuyện râm ran ngày Tết sẽ có không ít tấm gương làm giàu từ chứng khoán được họ hàng, bạn bè ngưỡng mộ muốn noi theo. Sau những ngày nghỉ Tết âm lịch có thể sẽ lại bùng nổ một chu kỳ mới của TTCK. Khi đã hình thành một xu hướng thì sẽ không dễ đảo ngược, trừ phi xuất hiện yếu tố đột biến đủ lớn.

Yếu tố đột biến bất ngờ sẽ khó xảy ra trước khi kinh tế thế giới hồi phục đến mức lãi suất tăng trở lại, các nước ngừng bơm tiền hỗ trợ kích thích kinh tế. Muốn kinh tế thế giới hồi phục đến mức ấy thì ít nhất phải là nửa năm sau khi thế giới chặn đứng được COVID - 19 nhờ hình thành miễn dịch cộng đồng do tiêm đại trà vaccine. Theo dự báo,  nhanh nhất cũng phải hết quý 3/2021 mới hoàn thành việc tiêm đại trà, môi trường lãi suất thấp có thể kéo dài hết năm 2022, và dòng vốn giá rẻ vẫn có thể tiếp tục nuôi dưỡng TTCK. Khi những điều kiện cơ bản của hiệu ứng TINA vẫn còn, dòng vốn chảy vào TTCK dự báo sẽ vẫn tiếp tục.

Quỹ Pyn Elite từng dự đoán VN-index lên tới 1.800 điểm và càng ngày dự đoán này càng trở nên khả thi hơn. Nhiều nhà đầu tư lâu năm có kinh nghiệm đánh giá rằng năm 2021 sẽ là năm bùng nổ mạnh mẽ TTCK. Chúng ta đang chứng kiến một thế hệ nhà đầu tư mới F0 đang ồ ạt đổ tiền vào. Họ không chỉ có thu nhập cao hơn thế hệ cha anh mà còn có kiến thức và tư duy hiện đại hơn. Các F0 là nguồn lực lớn có thể tạo nên điều kỳ diệu của năm 2021. Điều cần nhớ đối với bất kỳ Fn hay F0 nào là cần luôn tỉnh táo và kiên nhẫn học hỏi, chứng khoán là lĩnh vực học cả đời vẫn không hết.