Tăng cường đổi mới sáng tạo là chìa khóa thúc đẩy phục hồi kinh tế bền vững ở Đông Á

Theo đó, báo cáo ghi nhận các quốc gia đang phát triển tại khu vực Đông Á đã có những thành tựu ấn tượng trong tăng trưởng bền vững và giảm nghèo. Nhưng khi tăng năng suất có dấu hiệu chững lại, thương mại toàn cầu gặp nhiều bất ổn, và công nghệ tiến bộ nhanh chóng, để duy trì tăng trưởng kinh tế các quốc gia cần phải chuyển đổi sang những hình thức sản xuất mới và tốt hơn.

Để hỗ trợ các nhà hoạch định chính sách giải quyết thách thức này, báo cáo Đổi mới sáng tạo cho các quốc gia đang phát triển Đông Á xem xét tình hình ứng dụng đổi mới trong khu vực, phân tích những hạn chế chính mà các doanh nghiệp gặp phải và đưa ra chương trình hành động nhằm thúc đẩy tăng trưởng dựa vào đổi mới sáng tạo.

“Có rất nhiều các bằng chứng thể hiện mối liên kết giữa đổi mới sáng tạo và năng suất cao hơn,” bà Victoria Kwakwa, Phó Chủ tịch khu vực Đông Á và Thái Bình Dương Ngân hàng Thế giới phát biểu. “Đại dịch COVID-19, biến đổi khí hậu, cùng với sự thay đổi nhanh chóng của thế giới, đã tạo động lực để các chính phủ trong khu vực hành động khẩn trương để thúc đẩy hơn nữa đổi mới sáng tạo bằng cách đưa ra các chính sách tốt hơn.”

Mặc dù khu vực Đông Á là cái nôi của nhiều nhân vật nổi bật trong lĩnh vực đổi mới sáng tạo, dữ liệu từ báo cáo rằng cho thấy trừ trường hợp Trung Quốc, các nước trong khu vực đổi mới sáng tạo ở mức độ thấp hơn so với kỳ vọng dành cho các quốc gia có mức thu nhập bình quân tương tự. Hầu như các công ty còn chưa đạt tới ranh giới công nghệ cao. Khu vực này đang tụt hậu so với các nền kinh tế tiên tiến về độ phủ và cường độ sử dụng công nghệ mới.

 "Bên cạnh một số ví dụ đáng chú ý, đại đa số các công ty trong tại các nước đang phát triển khu vực Đông Á hiện không tìm tòi đổi mới,”  ông Xavier Cirera, một trong những tác giả chính của báo cáo cho biết. “Do đó, cần phải có một mô hình đổi mới trên diện rộng - hỗ trợ một lượng lớn các công ty áp dụng các công nghệ mới, đồng thời cho phép các công ty đã đạt trình độ phát triển cao thực hiện các dự án đòi hỏi hàm lượng sáng tạo lớn.”

Báo cáo cũng chỉ ra một số yếu tố cản trở quá trình đổi mới trong khu vực, bao gồm thông tin không đầy đủ về công nghệ mới, sự không chắc chắn về lợi nhuận cho các dự án đổi mới, khả năng của các công ty còn yếu, trình độ nhân viên chưa cao, và hạn chế lựa chọn các phương án tài chính. Ngoài ra, các chính sách và thể chế đổi mới hiện hành không phù hợp với khả năng và nhu cầu của doanh nghiệp.

Để thúc đẩy sự đổi mới sáng tạo, báo cáo cho rằng các nước cần định hướng lại chính sách để thúc đẩy sự “khuếch tán” của các công nghệ hiện có, không chỉ riêng sáng chế; hỗ trợ đổi mới sáng tạo trong các lĩnh vực dịch vụ, không chỉ riêng ngành sản xuất; và nâng cao khả năng sáng tạo của doanh nghiệp. Thực hiện các chính sách đổi mới sáng tạo ở phạm vi bao quát hơn sẽ rất quan trọng để tăng năng suất cho một số lượng lớn các công ty trong khu vực.

“Việc các chính phủ trong khu vực hỗ trợ đổi mới trong ngành dịch vụ là rất quan trọng, vì vai trò ngày càng lớn của nó trong các nền kinh tế - không đơn thuần chỉ giúp tăng chất lượng trong ngành dịch vụ mà còn là đầu vào chính của các ngành chế tạo sản xuất, ” ông Andrew Mason, cũng là một tác giả chính của báo cáo cho hay.

Các quốc gia cũng cần tăng cường các yếu tố bổ trợ cho đổi mới sáng tạo, bao gồm kỹ năng của người lao động và các công cụ tài chính để tài trợ cho các dự án đổi mới. Xây dựng mối liên kết mạnh hơn giữa các tổ chức nghiên cứu và doanh nghiệp cũng sẽ là nhiệm vụ cần thiết để thúc đẩy tăng trưởng dựa vào đổi mới sáng tạo trong khu vực.

Tham dự buổi thảo luận công bố báo cáo, TS. Nguyễn Đức Kiên – Tổ trưởng Tổ tư vấn kinh tế của Thủ tướng Chính phủ cho biết,  mục tiêu của Việt Nam trong 10 năm tới là trở thành quốc gia có thu nhập trung bình cao. Tuy nhiên, hiện Việt Nam đang gặp phải 3 khó khăn chính, đó là: thứ nhất, mặc dù có lợi thế về nguồn lao động dồi dào nhưng lại thiếu chuyên môn sâu, và công nghệ cao để có thể áp dụng đổi mới sáng tạo, cần dịch chuyển kinh tế vĩ mô và kinh tế nội ngành, gắn với đổi mới giáo dục, những công việc này đòi hỏi một khoảng thời gian dài.

Thứ hai, doanh nghiệp nhỏ và vừa tại Việt Nam chiếm 97% tổng doanh nghiệp hoạt động, chưa có sự đổi mới mạnh về tư duy để bắt kịp xu hướng về công nghệ, vì vậy đổi mới mô hình quản trị doanh nghiệp gắn với đổi mới về công nghệ là một thách thức đối với Việt Nam.

Thứ ba, việc triển khai các hiệp định song phương, đa phương đi vào cuộc sống, đi vào từng doanh nghiệp giúp doanh nghiệp nhận thức được tham gia vào chuỗi cung ứng toàn cầu đang là một tồn tại, bên cạnh đó năng lực quản lý của Nhà nước Việt Nam cũng còn bất cập và cần được tiếp tục đổi mới.

Từ những khuyến nghị  trong báo cáo đưa ra, TS. Nguyễn Đức Kiên kiến nghị 3 giải pháp theo thứ tự ưu tiên, cụ thể là:

Cải cách mạnh mẽ hệ thống giáo dục và đào tạo, đặc biệt là đào tạo nghề, tập trung đào tạo người lao động có tay nghề đáp ứng được với công nghệ mới, gắn công việc đào tạo với nhu cầu đổi mới về công nghệ, thiết bị của doanh nghiệp.

Xây dựng hệ thống kết cấu hạ tầng và phát triển thị trường vốn để hỗ trợ cho doanh nghiệp.

Sửa đổi khung pháp lý và cơ chế để có chính sách đặc thù  để cho các doanh nghiệp thực hiện đổi mới sáng tạo.