Doanh nghiệp lo lắng vì gánh nặng chi phí bảo vệ môi trường

Dự thảo Nghị định quy định chi tiết một số điều của Luật Bảo vệ môi trường (BVMT) đã được Bộ Tài nguyên và Môi trường (TN&MT) chuyển qua Bộ Tư pháp nhằm chuẩn bị thẩm định theo quy trình ban hành văn bản quy phạm pháp luật vào tuần cuối tháng 9/202. Dự thảo đã được cộng đồng DN nhiều ngành hàng phản ánh, góp ý thời gian qua tại các hội thảo với Ban soạn thảo và các văn bản góp ý của nhiều hiệp hội, DN như: Hiệp hội DN châu Âu tại Việt Nam (EUROCHAM), Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP), Hiệp hội DN Mỹ tại Việt Nam (AMCHAM), Hiệp hội Giấy và Bột giấy Việt Nam, Hiệp hội Dệt may Việt Nam (VITAS), Hiệp hội DN Điện tử Việt Nam, Công ty Canon Việt Nam…

Trùng lặp, không hiệu quả

Nếu như trước đây chỉ có các dự án gây ô nhiễm đến môi trường (nhóm I) mới phải làm báo cáo đánh giá tác động môi trường (ĐTM) và xin cấp giấy phép môi trường (GPMT), thì với quy định mới, các dự án và nhà máy nhóm I và nhóm II, kể cả đã hoạt động cũng phải làm ĐTM và xin cấp GPMT…

Theo các DN, quy định này làm gia tăng thủ tục hành chính do hồ sơ cấp phép và quy trình cấp phép rất phức tạp, trùng lắp, nhưng lại không có hiệu quả.

Cụ thể, Luật BVMT quy định hồ sơ xin cấp GPMT gồm 3 mục, Dự thảo cũng hướng dẫn 3 mục lớn, nhưng trong các mục lại chia ra đến 15 mục nhỏ khiến hồ sơ phức tạp. Chưa kể nhiều mục trùng lắp, đơn cử như mục 2 có 10 mục nhỏ thì 9 mục đã nộp trong hồ sơ xin duyệt ĐTM..

Với quy định từ điều 27-29 của Dự thảo, phần lớn DN sẽ phải trải qua 2 lần thẩm định + 2 lần kiểm tra thực địa (thẩm định và kiểm tra thực địa ĐTM + thẩm định và kiểm tra thực địa khi cấp GPMT) trong khi không quy định rõ thời gian kiểm tra hồ sơ, thời gian thẩm định và kiểm tra thực địa khi cấp phép.

Theo quy định tại dự thảo, các nhà máy chế biến thủy sản có lưu lượng xả nước thải ra môi trường từ 200 m3/ngày trở lên đã phải lắp hệ thống quan trắc tự động nước thải. Trong khi giá thành đầu tư hệ thống tính sơ đã mất hàng tỷ đồng, chi phí vận hành trung bình từ 10 - 30 triệu đồng/tháng.... Ảnh có tính chất minh họa.

Đặc biệt, các DN cho rằng, việc lấy mẫu kiểm tra các công trình xử lý chất thải khi còn chưa vận hành thử nghiệm thì làm sao có kết quả chính xác? “Rõ ràng đây là quy định không có hiệu quả. Hơn nữa, chỉ cấp phép tiền kiểm mà không hậu kiểm thì không thể phát hiện được các vi phạm, mà bài học đau đớn là trường hợp Forrmosa?”- ông Nguyễn Hoài Nam - Phó Tổng Thư ký VASEP dẫn chứng.

Ngoài ra Điều 30 khoản 3c quy định phải đánh giá hiệu quả xử lý của các công trình xử lý chất thải trước khi cấp GPMT, vậy với các công trình xây dựng như cầu, đường… vốn không có các công trình xử lý chất thải thì làm sao cấp được GPMT?

Thủ tục cấp mới đã vậy, thủ tục cấp GPMT điều chỉnh hay cấp lại (điều 33) cũng rất phức tạp. “Báo cáo đề xuất cấp điều chỉnh, cấp lại dài 100% như cấp mới. Có những quy định nằm ngoài Luật BVMT như các điểm b, c, d chỉ bổ sung ngành nghề thu hút đầu tư nhưng vẫn phải cấp lại và làm báo cáo ĐTM ngay cả khi không làm tăng tác động xấu đến môi trường…”- Văn bản của các Hiệp hội phản ánh. 

Các Hiệp hội, DN cho rằng, các quy định này đi ngược lại với Nghị quyết 68/2020/NQ-CP ngày 12/5/2020 của Chính phủ trong đó Chính phủ chỉ đạo, trong giai đoạn 2020- 2025 cắt giảm, đơn giản hóa ít nhất 20% số quy định, kiểm soát chặt chẽ việc ban hành văn bản có quy định liên quan đến hoạt động kinh doanh, ngăn chặn việc phát sinh những quy định không cần thiết, không hợp lý, không hợp pháp và gây khó khăn cho hoạt động kinh doanh của DN, người dân… Việc kiểm tra thực địa 2 lần trong quá trình cấp phép cũng không phù hợp với Nghị quyết 19/2018/NQ-CP của Chính phủ chỉ đạo “chuyển đổi mạnh mẽ cách thức quản lý nhà nước từ chủ yếu tiền kiểm sang chủ yếu hậu kiểm”.

Nhiều quy định còn bất hợp lý

Ngoài quy định về ĐMT và GPMT, các Hiệp hội, DN cũng chỉ ra nhiều quy định bất hợp lý chưa phù hợp với thực tiễn, gây khó khăn cho DN. Đơn cử như cách gọi “đóng góp” chứ không gọi là phí trong Dự thảo khiến DN quan ngại khi thấy rằng khoản tiền lớn này sẽ là nằm ngoài ngân sách nhà nước, và có thể sẽ không chịu các quản lý theo luật phí và lệ phí, mà do Văn phòng tái chế sản phẩm báo bì (EPR) tự quyết định. Khi Văn phòng EPR thu tiền để tái chế thay cho DN thì rõ ràng Văn phòng EPR phải chịu trách nhiệm về việc tái chế đó, nhưng Dự thảo không có bất cứ quy định nào về việc nếu không hoàn thành thì Văn phòng EPR có chịu trách nhiệm trước pháp luật không? Vì vậy, với quy định này, các Hiệp hội quan ngại rằng DN phải nộp thêm khoản tiền này nhưng điều gì và cơ sở nào đảm bảo rằng môi trường sẽ đảm bảo hơn, sạch hơn?

Việc DN nộp tiền để EPR làm thay việc tái chế, nhưng văn phòng EPR tự quản lý quỹ, quyết định thu chi mà không có quy định giám sát quản lý thì giống như việc hùn vốn cho 1 công ty gia đình mà cả Tổng Giám đốc, Kế toán trưởng và Thủ quỹ đều là người của gia đình đó cử ra. “Trong đời sống, dám hùn vốn như thế chỉ có người CHƠI HỤI (mà nhà nước cấm). Vậy tại sao Dự thảo lại bắt cả hàng trăm ngàn DN phải làm?”- Phó Tổng Thư ký VASEP băn khoăn.

Thêm vào đó, các DN cho rằng công thức tính phí cũng chưa rõ ràng, tỷ lệ tái chế bắt buộc 80-90% ngay lúc đầu của Dự thảo là quá cao, cần có lộ trình (ngay cả châu Âu lúc đầu cũng chỉ đạt 50-60%). Do đó, DN đề nghị lùi lộ trình nộp phí tái chế đến ngày 1/1/2025, vì nếu Nghị định áp dụng vào ngày 1/1/2022 thì DN sớm phải chịu thêm chi phí trong khi vẫn đang rất khó khăn để chống dịch, thêm vào đó là giá hàng hóa tăng, ảnh hưởng đến cuộc sống của người dân cũng đang rất khó khăn …

Trao đổi với báo chí, Phó Tổng Thư ký VASEP, ông Nguyễn Hoài Nam cho biết, Dự thảo này đã được Bộ Tài nguyên Môi trường chuyển qua Bộ Tư pháp nhằm chuẩn bị thẩm định theo quy trình ban hành văn bản quy phạm pháp luật vào tuần cuối tháng 9/2021. “Tuy nhiên, nhiều vấn đề của Dự thảo này vẫn đang gây tranh cãi bởi không ít quy định, phương thức, tiêu chí được cho là “áp” từ các nước tiên tiến, hiện đại sang một đất nước đang phát triển - mà nhiều lĩnh vực kinh tế gắn liền với nông nghiệp, nông thôn, cần thời gian và lộ trình để đáp ứng. Thậm chí còn tăng chi phí nhưng cộng động DN vẫn băn khoăn lớn về tính hiệu quả trong quản lý và BVMT, lại dễ phát sinh thêm tiêu cực trong thực tiễn nếu được thông qua…”, ông Nam bày tỏ lo ngại.

Thanh Thanh